«جیجک علیشاه» در خلق کمدی موفق است
به گزارش گروه فرهنگی آنا و به نقل از روابط عمومی نمایش، نوزدهمین نشست از فصل نوین زنجیره نشست‌های «دوشنبه‌های نقد تئاتر» که 12 مرداد توسط کانون ملی منتقدان تئاتر ایران و با حمایت مرکز هنرهای نمایشی در تماشاخانه سنگلج برگزار شد، به نقد و بررسی نمایش «جیجک علیشاه» نوشته ذبیح بهروز و کارگردانی رحمت امینی اختصاص داشت.
در این نشست محمدحسین ناصربخت و عرفان پهلوانی از منتقدان عضو کانون ملی منتقدان تئاتر ایران، نمایش «جیجک علیشاه» را نقد و بررسی کردند. این نشست با حضور علاقه‌مندان به فرهنگ و هنر همراه بود و در آن چهره‌های نام‌آشنایی همچون احمد پورنجاتی و گروه نمایش «جیجک علیشاه» از جمله رحمت امینی، ابوالفضل حاجی‌علیخانی، امیر کربلایی‌زاده، مسعود میرطاهری و... حضور داشتند. سعید محبی و مریم جعفری حصارلو (از اعضای کانون ملی منتقدان تئاتر ایران) از دیگر حاضران در این نشست بودند.
محمدحسین ناصربخت در این نشست گفت: «نمایشنامه «جیجک علیشاه» یکی از نمایشنامه‌های مهمی است که در تاریخ ادبیات نمایشی ما نوشته شده است. این نمایشنامه در زمان و مکان خاصی تالیف شده است. درست در زمانی که تحول سیاسی بزرگی در کشور دارد رخ می‌دهد. زمینه این تحول انقلاب مشروطه بوده است و نمایشنامه‌نویسان آن روزگار، به خصوص نمایشنامه‌نویسانی که سابقه در مبارزه انقلابی داشته‌اند و مشروطه‌خواه بوده‌اند، به نوعی به اتفاق‌هایی که در دورانی که رو به اضمحلال است رخ داده بود، عکس‌العمل نشان می‌دهند.»
«جیجک‌علیشاه» به نوعی تئاتر میانجی را نمایندگی می‌کند
وی ادامه داد: «به نظر می‌رسد این نمایشنامه‌نویسان با آثار خودشان هشدارهایی را به کسانی که قرار است بعد از این دوران به سر کار بیایند، می‌دهند. شاید دارند ایشان را متوجه می‌کنند که چگونه در حکومت رفتار کنند. «جیجک علیشاه» در ادامه مسیری است که میرزا آقا تبریزی در نمایشنامه «طریقه حکومت زمان خان» و بعد از آن موید الممالک فکری در «حکام قدیم، حکام جدید» دنبال کرده‌اند و از این جهت بسیار اهمیت دارد. ضمناً یک ویژگی خاصی هم در ساختار نمایشنامه «جیجک علیشاه» است، درست مثل سایر نمایشنامه‌های میرزا آقا تبریزی و نمایشنامه‌های مویدالممالک، به نوعی تئاتر میانجی را نمایندگی می‌کند. یعنی تئاتری را که ضمن این که از تئاتر غربی الهام گرفته است، آن چیزی که نخستین بار آخونزاده برای ما به ارمغان آورد، از میراث کهن نمایشی ما استفاده می‌کند و اینها را برای ارتباط بهتر با مخاطب، به هم پیوند می‌زند و به همین دلیل نمایشنامه «جیجک علیشاه» نمایشنامه بسیار مهمی است.»
محمدحسین ناصربخت در ادامه عنوان کرد: «معتقد هستم که این نمایشنامه در زمان خودش نمایشنامه بسیار تاثیرگذاری بوده است و به همین جهت هم در کتاب‌های گوناگون به این نمایشنامه اشاره شده است. به ویژه با توجه به جایگاهی که ذبیح بهروز در میانه نمایشنامه‌نویسان آغاز قرن چهاردهم هجری شمسی دارد.»
نمایشنامه «جیجک علیشاه» بازتاب دهنده شرایط دوران
وی اظهار کرد: «وقتی ما این نمایشنامه را از زمان و مکان خودش جدا می‌کنیم و به دوره معاصر می‌آوریم، شاید اولین انتظاری که من به عنوان منتقد یا هر مخاطب دیگری میتوانم داشته باشم، این است که این نمایشنامه همان گونه که در زمان و مکان خودش تاثیرگذار و بازتاب دهنده شرایط دوران خودش بوده است، وقتی به دوران من منتقل میشود هم این اتفاق با آن رخ بدهد. این اتفاق وقتی رخ خواهد داد که کارگردان یک بازخوانی جدیدی از متن داشته باشد.»
ناصربخت تاکید کرد: «بازخوانی که مبتنی بر شرایط زمانی و اتفاق‌هایی که در زمانه‌خودش رخ می‌دهد، باشد. مخصوصا در مورد آثاری از این قبیل که این آثار بسیار آثار متعهد به زمان خودشان هستند. این آثار به ویژه با توجه به زندگینامه‌ای که از ذبیح بهروز سراغ داریم، بر خلاف بسیاری از اهالی تئاتر امروز، فقط به این خاطر نوشته و اجرا نمی‌شدند که بخندانند یا بر روی صحنه تئاتر باشند و درآمدی را به دست آورند.»
وی ادامه داد: «کسانی که تئاتر را به این سرزمین آوردند جزو روشنفکران تجددطلب بودند و به این خاطر تئاتر را به این سرزمین آوردند که فکر می‌کردند دارند فرهنگ گفت‌وگو و نقد کردن را وارد این سرزمین می‌کنند. اما آیا این اتفاق در این اجرای دوباره از جیجک علیشاه رخ می‌دهد؟ من البته تلاش‌هایی را در این راستا می‌بینم، می‌بینم که سعی شده است که در این راه قدم بردارند، ولی فکر می‌کنم که یا فرصت کافی نبوده است، یا این که شرایط به ایشان این اجازه را نداده است و شاید هم اصلا قصد دیگری از این اجرا را داشته‌اند.»
| آثار ذبیح بهروز بر خلاف بسیاری از نمایش های اهالی تئاتر امروز، فقط به این خاطر نوشته و اجرا نمی‌شود که بخنداند یا بر روی صحنه تئاتر باشد و درآمدی را به دست آورد |
ناصربخت تصریح کرد: «این نمایش در لحظه‌هایی که سعی می‌کند لحظه‌های کمیک را بیافریند، موفق است و همچنین در لحظه‌هایی که سعی می‌کند از تکنیک‌ها و شگردهای نمایش ایرانی استفاده کند و آنها را با این متن نمایشی گره بزند، در بعضی جاها موفق است و در بعضی جاها به نظرم می‌رسد که خیلی موفق عمل نمی‌کند. در جاهایی هم هجو بر طنز غلبه می‌کند و گاهی این اجرا به سمت کمدی فارس می‌رود.»
این اثر داستانی ساده و نزدیک و قابل درک برای عموم مردم دارد
عرفان پهلوانی، مدیر نشست‌های دوشنبه‌های نقد تئاتر کانون ملی منتقدان تئاتر ایران، در این نشست گفت: «از نگاه بخش‌بندی شش گانه درام از دید کیفی، این اجرا از نمایشنامه «جیجک علیشاه» را می‌توان یک نمایش سرگرمی‌ساز (Journalistic) به شمار آورد.»
وی عنوان کرد: «ویژگی‌های بارز این دسته از درام‌ها این است که این گونه آثار دارای داستانی ساده و نزدیک و قابل درک و دریافت برای عموم مردم هستند. درام‌های سرگرمی‌ساز دارای قهرمان‌پروری مضاعف هستند که این ویژگی را تا حدی در مورد کاراکتر «کریم شیره‌ای» این نمایش بیننده هستیم. همچنین این دسته آثار بیشتر عواطف و احساسات تماشاگران و مخاطبان را برمی‌انگیزانند و در بیشتر موارد، از جمله این نمایش، دارای اطناب و مطول هستند. این نمایش و این دسته از نمایش‌ها تماشاگران را به هیجان می‌آورند و سرگرم می‌سازند.»
عرفان پهلوانی در ادامه به جمله‌ای اشاره کرد که در آگهی‌های این نمایش نیز آورده شده است و جمله «مردمی که حدود 100 سال پیش به یه چیزهایی می‌خندیدند، حالا به همان چیزها – بلکه بیشتر – می‌خندند!» را مانیفست رحمت امینی در کارگردانی و اجرای این نمایش دانست و گفت: «می‌توان این جمله را در پیوند با رشد اجتماعی مردم و همچنین رشد هنر نمایشنامه‌نویسی و تئاتر ایران مورد بررسی و کندوکاو قرار داد.»
این نشست با گفت‌وشنود میان منتقدان، کارگردان و بازیگران نمایش «جیجک علیشاه» ادامه یافت و با مطرح شدن سخنان درخور درنگ و اندیشه‌ای از سوی رحمت امینی و احمد پورنجاتی همراه بود.
نشست پسین (بعدی) دوشنبه‌های نقد تئاتر به امید پروردگار دوشنبه 19 مرداد 1394 و در خانه نمایش اداره تئاتر برگزار خواهد شد و به نقد و بررسی نمایش «پیوند خونی» نوشته آثول فوگارد و به کارگردانی هوشمند هنرکار خواهد پرداخت. منتقدان آن نشست علی جعفری و عرفان پهلوانی خواهند بود.
انتهای پیام/