آینده‌ای روشن اما مشروط در روابط ایران و ترکیه
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا؛ برخوردهای سخت میان آمریکا و ترکیه در ماه‌های اخیر، روابط این دو کشور متحد عضو ناتو را به‌شدت کاهش داده است. این در حالی است که برخلاف پیش‌بینی‌های گذشته روابط میان ترکیه با ایران به‌جای تنش به سمت همکاری پیش می‌رود. این تغییر رفتار در سیاست خارجی آنکارا سؤالات بسیاری را برای ناظران مسائل منطقه متبادر می‌کند.
به همین منظور با دکتر شعیب بهمن، کارشناس مسائل ترکیه گفتگو کردیم تا زوایای پنهان این روابط و بخش‌هایی که به سیاست خارجی ایران مربوط می‌شود بیشتر آشکار شود.
* روابط ترکیه و آمریکا را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
_ چالش بزرگ در روابط دو کشور آمریکا و ترکیه به کودتای نافرجام علیه اردوغان بازمی‌گردد که دولت آن کشور معتقد است واشنگتن از آن مطلع بود اما به مقامات ترکیه خبر نداد. همچنین مسئله مخالفت آمریکا با استرداد فتح‌الله گولن به ترکیه موجب افزایش ناراحتی مقامات ترکیه از سیاست خارجی آمریکا شد.
چالش‌های دو کشور در بحران سوریه نمود بیشتری یافت. آنکارا خواستار منطقه پروازممنوع در شمال سوریه بود تا بتواند از طریق آن به اهداف خود دست یابد اما این خواست ترکیه موردحمایت آمریکا نبود. حتی در ماجرای سقوط جنگنده روسیه آنکارا توقع داشت از جانب غرب و ناتو موردحمایت قرار گیرد اما ترکیه تنها ماند و در مقابل هم رفتار این کشور آن‌چنان نبود که آمریکا انتظار داشت. این موارد موجب شد تا ترکیه به این نتیجه برسد که نمی‌تواند روی آمریکا حساب باز کرد. حمایت آمریکا از کردهای سوریه و بی‌توجهی واشنگتن به حضور اعضای پ.ک.ک در میان آنها بر اختلاف‌ها افزود. سرانجام، ماجرای بازداشت کشیش برانسون در ترکیه روابط دو کشور را با تنش بیشتر همراه کرد.
* به‌راستی چرا روابط دو متحد عضو ناتو به محکومیت یک نفر وابسته شده است؟
_ استرداد فتح‌الله گولن یک موضوع حیثیتی برای اردوغان است. دولت ترکیه بعد از کودتا دست به تصفیه همه افرادی در دستگاه‌های دولتی این کشور زد که به همکاری آنها با گولن مشکوک بود. طبعاً استرداد گولن برای دولت ترکیه بسیار مهم است و آنکارا تلاش می‌کند از برگ‌های برنده‌ای که در اختیار دارد بیشترین استفاده را ببرد. دولت ترکیه تلاش کرد تا آزادی کشیش برانسون را به هدف خود که استرداد فتح‌الله گولن است پیوند بزند. معامله‌ای که واشنگتن آن را نپذیرفته است.
* تنش در روابط ترکیه و آمریکا برای سیاست خارجی ایران مفید خواهد بود؟
_ نقاط افتراق میان آنکارا و واشنگتن موجب شده تا ترکیه راه خود را از آمریکا و متحدان منطقه‌ای آن مانند سعودی جدا کرده، در عوض به ایران و روسیه رویکرد کند که اجلاس سران سه کشور ایران، ترکیه و روسیه در تهران اوج این تغییر موضع بود. این نشست برای ایران پیروزی بزرگی محسوب می‌شود چراکه برای اولین بار است که بحران در منطقه بدون دخالت و حضور یک قدرت غربی حل‌وفصل می‌شود و طرفین به صلح دست می‌یابند. چنانکه می‌دانید درگذشته بیشتر مذاکرات صلح با مدیریت آمریکا یا دستکم با حضور این کشور برگزار می‌شد اما در اجلاس تهران شرایط متفاوت بود. در این مذاکرات بود که مشخص شد گروه‌های تروریستی باید از ادلب خارج شوند.
درمجموع، روابط دو کشور در خصوص تحولات منطقه‌ای مانند عراق و سوریه متفاوت بوده است اما درنهایت قرابت‌های تاریخی، نیازهای اقتصادی به یکدیگر و تهدیدات مشترک می‌تواند ایران و ترکیه را به هم نزدیک کند.
* به نظر شما در این مذاکرات سرنوشت تروریست‌ها هم مشخص شد؟
_ باقی ماندن این گروه‌ها در ادلب می‌تواند برای خود ترکیه نیز آسیب‌زا باشد و در بلندمدت به امنیت ملی ترکیه صدمه بزند. ازاین‌رو در اصل خروج این گروه‌ها شکی وجود ندارد اما اینکه با چه شیوه‌ای یا در چه زمانی این اقدام صورت گیرد به مذاکرات آینده وابسته است.
* درصورتی‌که این نزدیکی روابط میان تهران و آنکارا تحقق یابد می‌توان انتظار داشت که در ابعاد اقتصادی به مبادلات میان دو کشور بدون استفاده از ارزهای غربی دست‌یابیم؟
_ استفاده از پول ملی دو کشور در تبادلات تجاری دوجانبه مدت‌هاست که مطرح‌شده اما اجراشدن آن نیازمند روابط بانکی است که بتواند آن را تضمین کند. همچنین باید ارزش پول ملی هر دو کشور در برابر ارزهای دیگر به ثبات برسد. روند کاهش ارزش ريال ایران و لیرترک در برابر دلار آمریکا می‌تواند به این همکاری آسیب بزند.
هم‌مرز بودن دو کشور و موقعیت ترانزیتی که هر یک برای دیگری می‌تواند داشته باشد، از مواردی است که اگر روابط دو کشور پایدار بماند می‌تواند به منافع دوجانبه کمک کند. این موارد چشم‌انداز روابط ایران و ترکیه را روشن نشان می‌دهد. دقت کنیم که دو کشور باوجود اختلاف‌نظرهایی که در خصوص مسائل غرب آسیا داشته‌اند اما روابط خود را از این اختلاف‌ها مصون نگه‌داشته‌اند. امری که به سود هر دو کشور بوده است. برای مثال، ترکیه یک مسیر خوب برای دور زدن تحریم‌ها علیه ایران بوده و در مقابل منافع زیادی نیز به دست آورده است.
* به نظر شما ترکیه تا چه حد می‌تواند در برابر فشارهای آمریکا برای تحریم کردن ایران مقاومت کند؟
_ ما سابقه تحریم‌های قبلی و همکاری ترکیه با ایران را در این مورد داشته‌ایم که نشان داده ترکیه بهترین همکاری اقتصادی برای ایران به‌منظور دور زدن تحریم‌ها بوده است. از طرفی هر چه ارزش لیر ترک کاهش یابد یا فشار آمریکا بر آنکارا بیشتر شود می‌توان به نزدیکی روابط آنکارا با تهران بیشتر امیدوار شد. بااین‌حال در بدترین شرایط شاید شرکت‌ها و بانک‌های بزرگ ترکیه همکاری خود را با ایران کاهش دهند اما بخش اعظم اقتصاد این کشور روابط خود را با ایران در تبادل کالا یا خرید نفت حفظ خواهد کرد. همچنین به این نکته نیز باید توجه داشت که تاکنون دولت ترکیه به دلیل رابطه اقتصادی با ایران تحت‌فشار آمریکا نبوده است.
* به نظر شما این چشم‌انداز، وابسته به تنش‌های میان واشنگتن _ آنکارا خواهد بود و در صورت بهبود روابط آمریکا و ترکیه، روابط این کشور با ایران دستخوش تغییر خواهد شد؟
_ تنش بیشتر میان ترکیه با آمریکا می‌تواند نزدیکی بیشتر این کشور را به ایران موجب شود اما باید توجه کرد که کاهش شدید روابط ترکیه و آمریکا مقطعی است وهر نوع تغییری در دولت‌های آنکارا یا واشنگتن ممکن است به گرمی روابط دو کشور منجر شود. ازاین‌رو نباید از تنش‌های آنها ذوق‌زده شد. البته معضلات دوجانبه میان این دو کشور مانند مسائل مربوط با سامانه پدافندی اس 400 و نیز جنگنده‌های اف 35 به قوت خود پابرجاست.
* نزدیکی روابط اقتصادی ایران و ترکیه با حفظ رقابت اقتصادی خواهد بود یا می‌توان به هم‌افزایی نیز دست‌یافت؟ برای مثال بازهم شاهد رقابت دو کشور در بازارهای ثالث خواهیم بود؟
_ هر کشوری منافع خود را در عرصه اقتصاد بین‌الملل دنبال می‌کند که یکی از آنها توسعه بازارهای خارجی است اما بازهم اقتصاد کشورهای منطقه حجم اصلی اقتصاد دو کشور را در برنمی‌گیرد. برای مثال میزان تبادلات هر دو کشور با آسیای میانه حجم ناچیزی از تبادلات خارجی هر دو کشور ایران و ترکیه را دربرمی گیرد.
به این نکته نیز باید توجه کرد که توسعه صادرات و تسخیر بازارهای کشورهای ثالث بیشتر از آنکه سیاسی باشد به تحرک خود فعالان اقتصادی برمی‌گردد. البته دستگاه سیاست خارجی کشور می‌تواند این روند را تقویت کند. برای مثال اردوغان در هر سفر خارجی‌اش بیش از 200 فعال اقتصادی ترکیه را همراه می‌برد تا از اقتصاد کشورش بیشتر حمایت کند. همین رویکردها را می‌توان در ایران نیز موردتوجه قرارداد.
انتهای پیام /
انتهای پیام/