بررسی آزمون ورودی مدارس تیزهوشان

در ایالات متحده آمریکا قانونی در سال 1960 تحت عنوان «آموزش و پرورش دفاع ملی» تصویب شده است که به موجب آن باید دانش‌­آموزان تیزهوش را شناسایی کرده و در راستای پرورش نیروهای ذهنی و استعدادهای تحصیلی به ناسا واگذار کرد تا بتوانند با تولیدات برتر، توان نظامی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی این کشور را توسعه دهند. تشخیص و پرورش کودکان تیزهوش در هر کشوری، به­ عنوان یک اولویت محسوب می­‌شود؛ به طوری که توانمندی­ کشور بر شانه­‌های استوار قابلیت­‌های ذهنی تیزهوشان استوار است.

متاسفانه در کشورمان وزیر آموزش و پرورش این اولویت را فراموش کرده است؛ زیرا نه شناخت دقیقی از تیزهوشی دارد و نه می­‌تواند دانش­‌آموزان تیزهوش را شناسایی کند. فاجعه تا بدان جا توسعه یافته است که از آزمون‌­های هوشی 80 سال پیش برای انتخاب دانش‌­آموزان تیزهوش بهره‌مند می­‌‌شود.

آزمون هوش ریون که وزیر آموزش و پرورش آن را به­ عنوان تنها آزمون استاندارد هوش معرفی می‌کند، در سال 1938 از سازمان­‌های دولتی کشور انگلستان کنار گذاشته شد و نسخه دوم آن در سال 1962 منتشر شده است. متأسفانه وزیر آموزش و پرورش کشورمان و دیگر مشاوران وی که در سنجش و آموزش دانش­‌آموزان تیزهوش تخصصی ندارند و گویی از علم روان­سنجی به دور هستند، هیچ‌گونه شناختی از نسخه دوم آزمون هوش ریون که تحت­ عنوان «ماتریس­‌های پیشرونده پیشرفته ریون» شناخته می­‌شود، نداشته و به نادرست از نسخه اول این آزمون که با 60 سؤال تدوین شده است، استفاده کرده‌­اند.

لازم به ذکر است، نسخه دوم آزمون هوش ریون (ماتریس­‌های پیشرونده پیشرفته ریون) دارای 36 سؤال بوده و در راستای طراحی دانش‌­آموزان ممتاز بازنگری شده است؛ در حالی‌ که نسخه قبلی در راستای غربالگری کم­ توانی ذهنی به کار برده می­‌شد. با ارزیابی نقادانه آزمون به کار رفته در ایران می­‌توان دریافت که از سؤالات یک تا 48 را تمامی دانش­‌آموزان مقطع ابتدایی می­‌توانند پاسخگو باشند و دارای شاخص دشواری مطلوب نیست.

در جواب پاسخ وزیر آموزش و پرورش که ادعا کرده است آزمون هوش ریون تنها آزمون استاندارد این کشور است، می­‌توان مطرح کرد که در سال 1344 این آزمون توسط، دکتر براهنی و دکتر هوشیار در ایران استاندارد شد و برای دانش­‌آموزان دبیرستان البرز به کار رفت. با توجه به سال تحصیلی جاری (1397) که بیش از 50 سال از هنجاریابی این آزمون می­‌گذرد و با شروع قرن 21 این آزمون در هیچ جای دنیا کاربرد ندارد، می­‌توان به آزمون­‌های استاندارد هوش در ایران اشاره کرد که از جمله آن­ها نسخه چهارم مقیاس­‌های هوشی وودکاک (2012)، نسخه پنجم مقیاس­‌های هوشی استانفورد- بینه (2005)، نسخه پنجم مقیاس­‌های هوشی وکسلر کودکان (2016) و نسخه دوم مقیاس­‌های هوشی رینولدز (2016) است که توسط اینجانب و گروهی از متخصصان دانشگاهی در ایران استاندارد شده است. همچنین، از آزمون­‌های گروهی هوش می­‌توان به آزمون هوش مختصر کافمن (2015) اشاره کرد که آن هم در ایران استاندارد شده است.

با بررسی نقادانه محتوای آزمون 60 سؤالی ریون یا آزمون ماتریس‌­های پیشرونده ریون (1938) و حتی آزمون ماتریس‌­های پیشرونده پیشرفته ریون (1962) می­‌توان دریافت که تنها استدلال سیال غیرکلامی را اندازه‌­گیری می­‌کند. بنابراین، ابزار مزبور توانایی سنجش استعداد تحصیلی را نداشته و فقط یکی از عوامل دهگانه هوش را مورد ارزیابی قرار می­‌دهد. هرگز از این آزمون نمی­‌توان برای تشخیص استعداد تحصیلی استفاده کرد و هرگز سازندگان این آزمون ادعا نکرده‌­اند که آزمون 60 سؤالی ریون برای سنجش استعداد تحصیلی است.

ای کاش وزیر آموزش و پرورش و مشاوران وی، دانش و مهارت مرتبط با آزمون­‌های هوش را از طریق مطالعه کتاب­‌های دانشگاهی و نشست­‌های تخصصی در دانشگاه­‌های معتبر ایران به دست می‌آوردند تا مدارس سمپاد را دستخوش مدیریت نادرست خویش قرار ندهند.

*متخصص سنجش هوش و مشاور سازمان سمپاد و سازمان استثنایی