مراجع حل اختلاف کارگر و کارفرما چه صلاحیتی دارند؟

گروه اجتماعی خبرگزاری آنا؛ مبهم بودن قوانین کار و برخی اجحاف‌ها در حق کارگران باعث می‌شود تا سالانه خیل عظیمی از کارگرانی که به دلیل اخراج یا عدم دریافت حقوق و مزایای قانونی مورد ظلم واقع شده‌اند برای تظلم‌خواهی به ادارات کار مراجعه کنند که مهمترین مراجع رسیدگی به اختلافات کارگر و کارفرما را می‌توان هیات‌های تشخیص و هیات حل اختلاف مصرح در ماده 157 قانون کار دانست. هرکدام از این مراجع دارای صلاحیت‌های خاصی هستند که در حدود قانون برای آنها مشخص شده است و هر کارگر یا کارفرمایی برای رسیدگی به شکایتش باید به هیات‌های تشخیص یا حل اختلاف مراجعه کند که هرکدام از این هیات‌ها صلاحیت مشخص شده‌ای دارند.

حدود وظایف و اختیارات هیأت تشخیص

1- رسیدگی و اخذ تصمیم در مورد هر گونه اختلاف فردی بین کارفرما و کارگر یا کارآموز که ناشی از اجرای مقررات قانون کار، قرارداد یا کارآموزی و موافقت‌نامه‌های کارگاهی است.

2- رسیدگی به اختلافات ناشی از قراردادهای کار که برای مدت موقت یا برای انجام کار معین منعقد شده باشد.

3- هر گاه کارگر در انجام وظایف محوله قصور ورزد یا آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه را پس از تذکرات کتبی نقض کند، کارفرما حق دارد در صورت اعلام نظر مثبت شورای اسلامی کار (در صورت عدم وجود این شورا، نظر انجمن صنفی) علاوه بر مطالبات و حقوق معوقه به نسبت هر سال سابقه کار معادل یک ماه آخرین حقوق کارگر به عنوان حق سنوات به وی پرداخته و قرارداد کار را فسخ کند.

چنانچه مسأله با توافق حل نشد به هیأت تشخیص ارجاع داده خواهد شد. در مدت رسیدگی مرجع حل اختلاف، قرارداد کار به حالت تعلیق در می‌آید.

چنانچه کارگاه مشمول شورای اسلامی کار نبوده یا شورای اسلامی کار یا انجمن صنفی در آن تشکیل نشده باشد، اعلام نظر مثبت هیأت تشخیص در فسخ قرارداد کار الزامی است.

هیأت تشخیص از افراد ذیل تشکیل می‌شود: 1- یک نفر نماینده وزارت کار و امور اجتماعی. (به پیشنهاد مدیر کل کار و امور اجتماعی و تأیید وزارت کار) 2- یک نفر نماینده کارگران به انتخاب کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان (در صورت عدم تشکیل کانون مذکور انتخاب نماینده به عهده کانون عالی هماهنگی شورای‌های اسلامی کار است) 3- یک نفر نماینده مدیران صنایع به انتخاب کانون انجمن‌های صنفی کارفرمایان استان.

برای عضویت نمایندگان کارگران و مدیران در هیأت شرایط خاصی در قانون ذکر شده که این شرایط شامل مواردی مانند 1- تابعیت جمهوری اسلامی ایران. 2- داشتن حداقل 25 سال تمام. 3- داشتن حداقل گواهی‌نامه پایان دوره ابتدایی. 4- داشتن حداقل 5 سال سابقه کار یا آشنایی با مقررات کار و تأمین اجتماعی است.

همچنین مدت اعتبار نمایندگان (مدیران) 2 سال از تاریخ صدور اعتبار است.

البته قانون مقرر کرده است که نمایندگان کارگران و مدیران در مواردی مانند 1- استعفا.

2- فوت. 3- رأی دادگاه مبنی بر محرومیت از حقوق اجتماعی. 4- پایان دوره نمایندگی. 5- اعلام مراجع انتخاب‌کننده و تأیید وزارت کار و امور اجتماعی . 6- عدم رعایت آیین‌نامه مربوط به مقررات چگونگی تشکیل جلسات و نحوه رسیدگی هیأت تشخیص شرایط عضویت را از دست می‌دهند.

هیأت پس از وصول شکایت با رعایت نوبت، وقت رسیدگی را تعیین و طرفین را برای ادای توضیحات دعوت می‌کند. عدم حضور کارفرما یا نماینده او مانع رسیدگی نخواهد بود.

جلسات هیأت تشخیص در محل وزارت کار و امور اجتماعی و به ریاست نماینده وزارت کار و امور اجتماعی و حتی‌الامکان در ساعات اداری تشکیل خواهد شد.

تصمیمات با اکثریت آرا اتخاذ می‌شود. هیأت تشخیص در صورت لزوم می‌تواند موضوع را به تحقیق ارجاع کند.

رأی هیأت‌های تشخیص پس از 15 روز از تاریخ ابلاغ، لازم‌الاجرا می‌شود. در صورتی که ظرف مدت مذکور یکی از طرفین نسبت به رأی مزبور اعتراضی داشته باشد، اعتراض خود را کتباً به هیأت حل اختلاف تقدیم می‌کند.

هیأت حل اختلاف

همانطور که بیان شد، رأی هیأت تشخیص پس از 15 روز از تاریخ ابلاغ آن لازم‌الاجرا بوده و ظرف مدت مذکور قابل اعتراض در مرجع حل اختلاف است.

وظایف هیأت حل اختلاف عبارت است از:

1- رسیدگی به اعتراضاتی که در فرجه مقرر نسبت به آرای هیأت‌های تشخیص به عمل آمده است.

2- رسیدگی به تقاضای کتبی بیمه شده بیکار مبنی بر داشتن عذر موجه در خصوص عدم اعلام بیکاری به اداره کار و امور اجتماعی ظرف مدت مقرر.

3- رسیدگی به اختلافات ناشی از اجرای طرح طبقه بندی مشاغل.

هیأت حل اختلاف مرکب از سه نفر نماینده کارگران به انتخاب کانون هماهنگی شورای اسلامی کار استان یا کانون انجمن‌های صنفی کارگران یا مجمع نمایندگان کارگران واحدهای منطقه و سه نفر نماینده کارفرمایان به انتخاب مدیران واحدهای منطقه و سه نفر نماینده دولت (مدیر کل کار و امور اجتماعی، فرماندار، رییس دادگستری محل یا نمایندگان آنها) برای مدت دو سال تشکیل می‌شود.

در صورت لزوم با توجه به میزان کار هیأت‌ها، وزارت کار و امور اجتماعی می‌تواند نسبت به تشکیل جلسات حل اختلاف در سطح استان اقدام کند.

هیأت حل اختلاف پس از وصول اعتراض با رعایت نوبت، وقت رسیدگی را تعیین و از طرفین اختلاف جهت حضور در جلسات رسیدگی کتباً دعوت می‌کند.

عدم حضور احد از طرفین یا نماینده آنها مانع از رسیدگی و صدور رأی توسط هیأت نیست. هیأت ظرف مدت یک ماه پس از وصول پرونده رسیدگی و رأی لازم را صادر می‌کند.

جلسات هیأت حل اختلاف در محل کار و امور اجتماعی و حتی‌المقدور در خارج از وقت اداری به ریاست مدیر کل کار و امور اجتماعی یا نماینده او تشکیل می‌شود.

هیأت حل اختلاف عنداللزوم می‌تواند ضمن دعوت از کارشناسان نظرات و اطلاعات ایشان را در خصوص موضوع استماع کند.

جلسات هیأت حل اختلاف با حضور حداقل هفت نفر از اعضا رسمیت خواهد داشت و تصمیمات هیأت با اکثریت پنج رأی از آرای افراد حاضر معتبر خواهد بود.

رأی هیأت حل اختلاف پس از صدور، قطعی و لازم‌الاجرا است. از آرای قطعی این هیأت می‌توان در دیوان عدالت اداری شکایت کرد.