چرا بازار فرش دیگر سکه نیست

به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی آنا، این روزها علاوه بر تغییر کاربری بسیاری از مغازه‌های فرش‌فروشی، چرخ دستی کارگران فرش‌فروشی‌ها هم بی‌رمق شده و بازار راکد است، اما این کسادی بازار چیزی از ارزش بالای هنر اصیل فرش ایرانی کم نمی‌کند.

اگر در برخی کشورهای غربی با عناوینی مانند فرش نائین افغانستان مواجه شدید،‌ نباید تعجب کنید! اگرچه این فرش در ایران بافته نشده و افغانستان نیز دارای شهری به نام نائین نیست، افغانی‌ها این فرش‌ها را با اقتباس از طرح‌های فرش نائین ایرانی روانه بازار کرده و به همین علت نیز چنین نامی به خود گرفته‌اند.

در این میان کشورهای دیگری نیز مانند ترکیه، پاکستان و چین با اقتباس از طرح‌های اصیل ایرانی فرش‌های دستبافی را به اقصی نقاط جهان صادر می‌کنند. با وجود قیمت نازل این فرش‌ها و گسترش صادرات آن، ویژگی‌های خاص فرش ایرانی از قبیل داشتن گره، وجه تمایزی است که هیچ گاه اجازه رقابت به فرش‌های کپی‌برداری‌شده نمی‌دهد. تا به امروز نیز هیچ یک از این کشورها موفق به تولید فرش‌هایی به کیفیت و زیبایی فرش‌های ایرانی نشده‌اند.

با این حال یکی از دلایل رکود بازار فرش ایران، صادرات فرش‌های کپی‌شده از طرح‌های ایرانی از سوی این کشورها به اقصی نقاط دنیاست. در ایران فرش بدون گره تنها در شهر کرمان بافته می‌شود که برای جلوگیری از خدشه‌دار نشدن وجهه فرش دستباف ایرانی، اجازه صادر شدن را ندارد.

اما این روزها حال و روز فرش ایرانی خوب نیست. گرانی این کالای باارزش و هجوم فرش‌های ماشینی به بازار باعث شده است که بازار فرش کساد باشد. خبرنگار آنا برای جویا شدن حال و هوای بازار فرش و دلایل کسادی آن به سراغ یکی از قدیمی‌ترین فرش‌فروش‌های بازار صفوی در میدان فردوسی تهران رفته است.

چه کسانی از فرش سود می‌برند؟

حسن صالحیان با اشاره به پایین بودن تقاضا و به تبع آن کاهش عرضه در بازار فرش گفت: یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد رونق در بازار صنایع دستی، ترمیم صنعت توریسم کشور است، اما متاسفانه در این زمینه اقدامی صورت نگرفته است.

وی با بیان اینکه چند صدهزاران نفر در کشور از طریق صنعت فرش امرار معاش می‌کنند، افزود: در این میان تنها تعدادی از تاجران و فرش‌فروش‌های خاص سودهای کلان می‌برند و می‌توان گفت بافندگان بدون دریافت دستمزدی که حق آنهاست، فقط گره می‌زنند.

به گفته او، فرش ایرانی تنها جنبه اقتصادی ندارد، بلکه معرف فرهنگ غنی کشور در جهان است.

صفرنژاد در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود افزایش ارزش افزوده فرش دستباف ایرانی با گذشت زمان کسی سرمایه گذاری در این بخش به جای بازار سکه و ارز را توصیه نمی‌کند، افزود: درست است که در صورت استفاده صحیح از فرش دستباف با گذشت زمان بر ارزش آن افزوده شده و می‌توان آن را با قیمت بالاتری فروخت، اما کم‌تر کسی به علت تاثیر مستقیم شرایط سیاسی و اقتصادی جامعه جرات سرمایه‌گذاری بلند مدت در این بازار را دارد.

این فرش فروش با بیان اینکه بهای فرش‌های پاخورده و مستعمل با نوسانات قیمتی روز سنجیده می‌شود، تصریح کرد: بر همین اساس هیچ تضمینی برای به فروش رفتن فرش‌های خریداری شده با همان قیمت مورد انتظار وجود ندارد.

وی ادامه داد: از جمله شرایط روز تاثیرگذار بر قیمت فرش‌های دستباف می‌توان به جنگ تحمیلی ایران و عراق اشاره کرد که به محض پایان یافتن جنگ، قیمت فرش نیز به شدت کاهش پیدا کرد، چرا که تصور می‌شد با پایان جنگ فراوانی و رونق حاصل خواهد شد.

به گفته صفرنژاد، نگهداری و تامین امنیت فرش‌های دستباف از دیگر مشکلاتی است که اجازه نمی‌دهد برای سرمایه‌گذاری به این صنعت اطمینان کرد، چرا که هر لحظه نگرانی درباره به سرقت رفتن یا آسیب رسیدن بر اثر استفاده ناصحیح از آن وجود دارد.

از یک فروشنده دیگر درباره قیمت فرش و تابلو فرش سوال کردیم. وی با بیان اینکه گران‌ترین فرش موجود در بازار فرش صفوی 120 میلیون تومان قیمت دارد، گفت: این فرش 6 متری از ابریشم خالص و متعلق به شهر قم است.

نوید احتشامی این را هم گفت که دیگر کسی راغب به بافت تابلو فرش نیست، چون خریدار ندارد. فرش‌های دستباف مشتریان خاص خود را دارد، چرا که علاوه بر زیبایی و هنر، کاربردی نیز هستند، ولی تابلو فرش که صرفا جنبه تزیینی دارد بازار خود را از دست داده است.

فر‌ فروش دیگری نیز از این گلایه کرد که متولیان امر کمکی برای معرفی و تبلیغات فرش‌های دستباف نمی‌کنند. بهرامی با اشاره به نمایشگاه فرش‌های دستباف که هر ساله در شهریور برگزار می‌شود، گفت: فرش ماشینی با موجی از تبلیغات همراه است اما هیچ کس اثری از فرش دستباف در حوزه تبلیغات نمی‌بیند.

پاسخ‌های قائم مقام مرکز ملی فرش

خبرنگار آنا مشکلات فرش‌فروشان را با قائم مقام مرکز ملی فرش در میان گذاشت. ابراهیم عزیزی با بیان اینکه گشایش‌های سیاسی در روابط خارجی کشور حتما بر اقتصاد کشور و به تبع آن بازار فرش تثیر مثبت خواهد داشت، گفت: آمریکا یکی از بازارهای اصلی فرش ایران است، ولی طبیعی است که گشایش در این عرصه کمی زمان خواهد برد.

وی با اشاره به مشکلات به وجود آمده برای فرش ایران در دوره طولانی غیبت در بازار جهانی گفت:‌ در این مدت رقبای زیادی جای ایران را گرفتند و ما برای بازپس گرفتن این جایگاه باید با طمانینه پیش برویم.

عزیزی درباره تبلیغات ضعیف در حوزه فرش دستباف که گلایه اکثر فروشندگان فرش است، گفت: تبلیغات هزینه دارد و تبلیغ این هنر بومی و منحصر به فرد متولیان خاصی را می‌طلبد.

وی همچنین با بیان اینکه مشکل دستمزد قالیبافان سالیان متمادی وجود داشته و تابع بازار است، اظهار کرد: با توجه به اینکه اکنون به سمت خصوصی‌سازی سوق داده می‌شویم، دولت نمی‌تواند در موضوع تعیین دستمزدها ورود پیدا کند.

او تاکید کرد: ما هم مشتاقیم که حق به حق‌دار برسد و امیدواریم طرح «خوشه» به نتیجه برسد.

عزیزی درباره علت کاهش رغبت عموم مردم به سرمایه‌گذاری در صنعت فرش گفت: گذشتگان فرش را روی فرش می‌انداختند و حتی به دیوار می‌زدند که این نشان از ارزش بالای فرش بود، ولی اکنون وضع با تغییر قابل ملاحظه‌ای روبرو است.

به گفته او، از دلایل عمده تغییر رویکرد مردم نسبت به سرمایه‌گذاری در صنعت فرش می‌توان به تغییر سلیقه مردم، محدود شدن متراژ خانه‌ها و نبود فضای مناسب برای نگهداری فرش اشاره کرد، اما سرمایه‌گذاری در حوزه سکه و ارز شرایط سهل‌تری دارد. هم خرید و فروش و هم نگهداری آن آسان است و هم قیمت آن در بازار کاملا مشخص است.

گزارش از معصومه محمدی