جایگاه معماری اسلامی در معماری معاصر ایران بررسی شد

به‌گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری آنا از روابط عمومی مرکز معماری اسلامی، علی فروزانفر مدیر مرکز معماری اسلامی حوزه هنری، در ابتدای نشست هم‌اندیشی «جایگاه معماری اسلامی در معماری معاصر ایران» با اشاره به سخنان شهید سید مرتضی آوینی درباره هنر متعهد؛ اظهار کرد: هنر متعهد از زمان شکل‌گیری هنر در میان انسان‌ها وجود داشته؛ اما به واسطه جهل و ظلمتی که دوران ما را گرفته صحبت از هنر متعهد توسط این شهید برای همه ما تازگی داشت. شهید آوینی به فطرت خود برگشت و هنر متعهد را زنده کرد.

وی افزود: شهید آوینی در دوره حیات، جزو هنرمندان شناخته شده نبود؛ تا زمانی که رهبر معظم انقلاب اسلامی عنوان سید شهیدان اهل قلم را به ایشان دادند و بر تابوتشان بوسه زدند و برای جامعه ایران و جوامع اسلامی شخصیت ایشان شناخته شد.

فروزانفر همچنین گفت: در نظر داریم در سال جدید مجموعه نشست‌هایی را در مرکز معماری اسلامی حوزه هنری شکل دهیم و گفتمان معماری اسلامی ایرانی در این مرکز به طور شاخص مطرح شود.

معماری اسلامی به معنای رجوع به سنت‌ها نیست

عبدالحمید نقره‌کار عضو هیات علمی دانشگاه نیز در این نشست با بیان اینکه جهان‌بینی‌ها منشا هستند؛ اظهار کرد: برخی امور به قدری بدیهی است که از همین جهت مورد ابهام و سوال قرار می‌گیرد. یکی از همین امور، رابطه اسلام با امور انسانی و از جمله آثار هنری، معماری و شهرسازی است. اسلام دین فطرت، حقیقت و واقعیت‌هایی است که بر انسانی حاکم است چه ما بخواهیم چه نخواهیم. اسلام یعنی تسلیم‌بودن بر این حقایق ...

وی خاطرنشان کرد: فرآیندهای تولید آثار هنری قبل از آنکه منجر به خلق پدیده شوند سه مرحله کلی دارند. ایده هنرمند، ایده‌آل یا انگیزه هنرمند و راه‌حل و سبکی که منجر به ایجاد اثر هنری می‌شود. نخستین مساله در خلق آثار هنری، مسئله زیبایی‌شناسی است. زیبایی‌شناسی‌های امروزی، اعتباری، سلیقه‌ای، نسبی و متغیر است و اسلام چنین رویکردی را قبول ندارد. زیبایی‌شناسی اسلام وجودی است و با همین بهانه غربی‌ها می‌گویند اسلام زیبایی‌شناسی ندارد. زیبایی‌شناسی اسلام را می‌توان از منظر معبود دید. قرآن صدها صفت برای زیبایی شناسی مطرح کرده است.

این استاد دانشگاه اظهار داشت: معماری اسلامی به معنای رجوع به سنت‌ها نیست. سنت‌ها همان اصول هستند و اصول زمان و مکان ندارد. اسلام حکمت نظری، عملی و سبک هنری به عنوان راهکار‌های پیشنهادی دارد.

هویت در معماری مانند اثر انگشت است

رکسانا عبدالهی معمار و عضو هیات علمی دانشگاه نیز در سخنانی با بیان این که امروزه مباحث معماری، سلیقه‌ای و متکثر شده است؛ عنوان کرد: خلاقیت نیز مبحث مهمی در معماری است که اغلب نادیده گرفته می‌شود.

وی با اشاره به مبحث جایگاه معماری اسلامی در معماری معاصر ایران، گفت: در چند سال اخیر، طرح‌ها و آثار معماری از کشورمان در فستیوال‌های بین‌المللی برگزیده شده‌اند که نگاهشان به هویت ملی و دینی کشورمان بوده است و این آثار از سوی جوامع غربی هم پسندیده شده و نمی‌توانیم بگوییم نگاه به معماری اسلامی، نگاهی سنتی و کهنه است.

عبدالهی تصریح کرد: هویت برای یک بنای معماری، مانند اثر انگشت افراد است. اگر می‌گوییم از معماری بومی، الگو بگیریم، منظور این نیست که همان شاکله‌های گذشته را تکرار کنیم. بلکه باید تمام ویژگی‌های گذشته را در نظر بگیریم و با توجه به زبان امروزی و شرایط امروزی، آثارمان را طراحی کنیم.

این استاد دانشگاه افزود: باغ‌های ایرانی و یا بادگیرها، میراث گرانبهایی هستند که در معماری بومی کشورمان وجود دارند و معماران غربی برای پژوهش به این آثار رجوع می‌کنند و این آثار معماری کشورمان مورد تحسین قرار می‌گیرد.

معماری یکی از ستون‌های تمدن است

محمدرضا حاتمیان دیگر استاد معماری حاضر در این نشست نیز با تاکید بر این که در معماری امروزی کشور، اثری از معماری اسلامی دیده نمی‌شود؛ اظهار کرد: متاسفانه متوجه حساسیت‌های موجود در معماری و شهرسازی به عنوان فعلی انسانی نیستیم. یکی از ستون‌های تمدن اسلامی ایرانی، معماری و شهرسازی است و اگر در آینده بخواهند ما را قضاوت کنند، به معماری شهرهایمان رجوع می‌کنند.

وی همچنین اظهار داشت: انسان تنها مخلوقی است که می‌تواند کارهایی انجام دهد که از وجوه ذات حق التعالی برگرفته شده است و یکی از همین کارها، معماری و ساخت و ساز است. خداوند اشاره کرده‌اند که هر چیزی که وجه الهی داشته باشد ماندنی است و به همین جهت هم باید بدانیم معماری مبحث بسیار مهمی است.

حاتمیان افزود: مشکل معماری کشور، از دانشگاه‌ها آغاز می‌شود. ضرورت و حساسیت توجه به معماری اسلامی ایرانی برای دانشجویان ایجاد نمی‌شود و در واقع می‌توان گفت نظام آموزشی ما نسبت به به هویت ایرانی اسلامی گنگ است. تا زمانی که دانشگاه‌ها را درست نکرده‌ایم، شهرداری و ساخت و سازها هم درست نمی‌شود. .

نقره کار هم بیان کرد: سرانه هایی که امروز در کشور ما تدریس می شود ایرانی نیست، علم تجربی در آن وجود ندارد و وابسته به شرایط محیطی است.

سرفصل‌های درسی اصلاح شود

این استاد دانشگاه ادامه داد: برخی مسئولان، رده اول کشور فرق اسلام و ایران را نمی‌دانند؛ اسلام را حذف می‌کنند و عنوان ایران شهر را می‌گذارند. دانشگاه‌های ما بعد از انقلاب همان سرفصل‌ها و محتواهایی که در کشورهای غربی تدریس می‌شد را ترجمه و تقلید کردند و در نتیجه درس‌های ما امروز ایرانی نیست. راه حل برون رفت از این مسئله هم اصلاح سرفصل‌ها و دروس است.

حاتمیان در ادامه گفت: در نتیجه بی‌توجهی به قوانین طبیعت نه تنها زیرساخت‌ها که هوا، خاک، جنگل‌ها و همه طبیعت عکس‌العمل نشان می‌دهند.

وی همچنین افزود: معماری پایدار از جامعه‌شناسی شروع شد؛ در واقع مفهوم پایداری را از ابتدا جامعه‌شناس‌ها کشف کردند و متوجه ناپایداری، بزهکاری و ناآرامی در جامعه شدند و در نتیجه معماران، پایداری را وارد معماری کردند.

وی ادامه داد: ما باید به معماری اجازه دهیم که با مبانی اعتقادی جمهوری اسلامی ارتباط برقرار کند. ما در پیشینه دانش و فرهنگ خودمان مبانی و مبادی داریم که به شدت امکان اجرا شدن اسلام را بررسی کرده‌اند، یعنی نظریه‌های عملکردی داریم که در تاریخ این کشور اجرا شده است.

نقره کار در ادامه افزود: اولین راه حل این مسئله این است که سرفصل و محتوای دروس‌مان محتوای ایرانی اسلامی پیدا کنند و اساتیدی برای تدریس این دروس انتخاب شوند که مباحث را درک کرده و انگیزه پیاده‌کردن آنها را داشته باشند. در گام بعدی اسناد، ضوابط و قوانین معماری و شهرسازی مبتنی بر هویت معماری ایرانی اسلامی اصلاح شوند.

وی خاطر نشان کرد: از نظر رایت وقتی پزشکی اشتباه می‌کند می‌تواند اشتباهش را دفن کند، اما وقتی معمار اشتباه کند تا ابد همه آن اشتباه را می‌بینند. ما باید اهمیت معماری را به عنوان یک راهبرد کلان از طریق رسانه و دانشگاه به مردم، مسئولان و مجریان اطلاع‌رسانی کنیم.

وی افزود: ما برای جداسازی معماری و شهرسازی از قاب‌های انفرادی و اصنافی و همچنین به اتحادرساندن آنان نیازمند پارامتر و واحدی هستیم که گرایشات شخصی در آن دخالت نداشته باشد و در نتیجه همه مسئولان و تصمیم‌گیران دانشگاهی و قضایی برای آن متر و واحد به اجماع نظر رسیده باشند.