شرط اثربخشی جریمه‌های رانندگی چیست؟

جریمه‌های رانندگی (Enforcment) یکی از اصول سه‌گانه مدیریت ترافیک است که به منظور برقراری نظم و انضباط در عبور و مرور و مجازات رانندگان متخلف و جلوگیری از تکرار تخلفات مورد استفاده عوامل پلیس راهور قرار می‌گیرد.

جریمه‌های رانندگی زمانی بازدارنده خواهند بود که سه مؤلفه شدت، سرعت و قاطعیت جریمه مدنظر قانونگذاران و مجریان قانون قرار گیرد. در این راستا تنها با افزایش مبالغ جریمه‌های رانندگی نمی‌توان انتظار داشت که تخلفات رانندگی در سطح جامعه کاهش یابد. بلکه اگر هر یک از متخلفین پس از ارتکاب تخلف، به سرعت با مجازات متناسب با آن تخلف روبه‌رو شوند و با قاطعیت و بدون اغماض با آنها برخورد شود مطمئناً شاهد کاهش تخلفات در سطح جامعه خواهیم بود.

علاوه بر این باید دو اصل آموزش رانندگان و مهندسی راه نیز (به عنوان دو رأس دیگر مثلث اصول مدیریت ترافیک) مدنظر قرار گیرد تا با بهره‌مندی از هر سه اصل، تخلفات رانندگی در سطح جامعه کاهش یابد.

در کشورهای پیشرفته و توسعه یافته برای کنترل عبور و مرور و کاهش تخلفات رانندگی در سطح شهر از سه روش زیر توأمان بهره می‌گیرند:

الف) اعمال جریمه‌های رانندگی با مبالغ بالا و ابلاغ جریمه به رانندگان متخلف با سرعت و قاطعیت.

ب) اعمال محرومیت‌های اجتماعی و حقوقی برای شخص متخلف که از جریمه‌های رانندگی نشأت می‌گیرند. در کشورهای توسعه یافته، پس از ارتکاب تخلف و ابلاغ جریمه به وی، سوء پیشینه‌ای در سوابق رانندگی راننده متخلف در نظر گرفته می‌شود که محرومیت‌های اجتماعی برای شخص به دنبال دارد. به عنوان مثال شخص متخلف به راحتی در اداره یا سازمانی استخدام نخواهد شد و یا شخص متخلف شاغل، جایگاه و رتبه خود را در محل کار از دست می‌دهد و یا از حقوق وی کاسته می‌شود و یا حتی ممکن است شغل خود را از دست بدهد بنابراین جریمه رانندگی در کشورهای توسعه یافته محرومیت‌های اجتماعی سنگین را در پی دارد.

ج) جریمه‌های رانندگی در افزایش حق بیمه سالانه رانندگان وسایل نقلیه تأثیر می‌گذارد به نحوی که شرکت بیمه‌گر مبالغ بیشتری به علت سابقه تخلف رانندگی از شخص بیمه‌گزار دریافت می‌نماید و یا حتی در مواردی که تخلف فرد از جمله تخلفات حادثه‌ساز باشد از بیمه نمودن وی خودداری می‌نماید و فرد را در دسته رانندگان پرخطر قرار می‌دهد. البته ادارات بیمه راهکارهای تشویقی نیز برای رانندگان قانونمند در نظر گرفته است به طوری که رانندگان قانونمند از تسهیلات و تخفیف‌های ویژه‌ای برای بیمه خودرو از شرکت بیمه کسب می‌کنند.

بنابراین می‌توان چنین نتیجه گرفت که صرفاً نبایستی به افزایش مبالغ جریمه به عنوان اصلی‌ترین راهکار کاهش تخلفات رانندگی توجه نمود؛ زیرا در بسیاری از موارد به دلیل تمکن مالی بعضی از افراد متخلف، امکان پیشگیری از تکرار تخلف در این قبیل افراد وجود نخواهد داشت؛ فلذا اعمال محرومیت‌های اجتماعی و رانندگی می‌تواند به عنوان اصلی‌ترین راهکار در پیشگیری وقوع تخلفات مؤثر واقع شود. پس شایسته است قانونگذار و مسئولین امر در این خصوص برنامه‌ریزی نموده و تصمیمات مقتضی اتخاذ کنند.

* رئیس مرکز اطلاع رسانی راهور تهران بزرگ