مساله‌محور‌شدن اساتید با نظام تشویقی ظاهری درست نمی‌شود

دکتر عباسعلی رهبر عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی، درباره ارزیابی فعالیت‌های علمی اساتید به خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا گفت: افق علمی که در موضوعات مختلف اعم از علوم انسانی، علوم پایه و سایر رشته‌ها دنبال می‌کنیم، رسیدن به جامعه ایده‌آل ایرانی است. جامعه ایرانی همواره یک جامعه علمی بود وقتی هم که اسلام به جامعه ایرانی اضافه شد نه تنها بعد علمی این جامعه کم نشد، بلکه دورنماهای دیگری ایجاد شد که نگاه ما را به علم تغییر داد. به طوری که در غرب بسیاری از مبانی و اندیشه‌های غرب از همین جامعه اسلامی نشات گرفته است.

وی ادامه داد: پی‌یرروسو در کتاب تاریخ علم نوشته است، کسی آمد و پرسید که می‌خواهم پسرم درس بخواند نظر شما چیست؟ پی‌یر روسو پاسخ داد اگر می‌خواهید چهار عمل اصلی را یاد بگیرد به همین دانشگاه‌های اروپا برود، اگر می‌خواهید بیشتر یاد بگیرد به مناطق مسلمان‌نشین ببرید.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی تاکید کرد: بعد هم انقلاب اسلامی به وقوع پیوست، همه چیز متفاوت‌تر از گذشته شد، چرا که انقلاب اسلامی می‌خواست همه اجزا نظیر مردم، ارکان حاکمیت و نظام علمی را با خود همراه کند و بالا ببرد، افق نظام علمی در جمهوری اسلامی ایران برپایه چهار ویژگی اصلی استقلال، اسلامیت و جمهوریت و آزادی است، یعنی در نظام علمی این چهار ویژگی باید نمایان شود.

باید به دنبال درون‌زا بودن علم باشیم

رهبر افزود: وقتی می‌گوییم آزادی یعنی اینکه ما باید در فرآیند تولید علم و استفاده از موضوعات مختلف باید بتوانیم خودمان را از یوق و بردگی نظام‌های دیگر و سلطه رهایی بخشیم. وقتی سخن از استقلال به میان می‌آید یعنی باید به دنبال درون‌زا بودن علم باشیم. با این ترسیم انقلاب اسلامی از علم، متاسفانه می‌بینیم که فاصله ما با این افق زیاد است و نتوانستیم به فضای مطلوب برسیم حتی در برخی از حداقل‌ها دچار مشکل شدیم در عین حال که رویش‌هایی علمی هم داشتیم که نمی‌توان منکر آن شد. شاید مهمترین موضوعی که می‌توان به آن اشاره کرد بحث معنانگاری در علم است، در بسیار از موضوعات توانستیم حصرها را بشکنیم و موفق شویم.

وی اضافه کرد: مقام معظم رهبری موضوع علم نافع را مطرح کرد‌ه‌اند علم نافع برای این است که امروز فعالیت‌های علمی داشته باشیم که برای 10 سال و 20 سال بعد هم به دردمان بخورد. متاسفانه فضای جامعه ما در برخی از موضوعات از علم نافع فاصله دارد و نتوانسته به جایگاه مطلوب برسد.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی بیان کرد: متاسفانه در فضای دانشگاهی ارتباط با صنعت و جامعه گم شده است و این مساله بن‌بست‌هایی را به وجود آورده است، متاسفانه مساله‌محوری در کشور ما با مشکل مواجه است و این امر باعث انباشت در علم در کشور ما شده است.

وی ادامه داد: یکی از اشکالات نظام علمی این است که نظام علمی خودش را محتاج و نیازمند جامعه نمی‌داند. متاسفانه اعتبارات رانتی که به حساب دانشگاه‌ها واریز می‌شود باعث شده که مساله محوری در جامعه کمتر مورد توجه قرار گیرد. مثلا دانشجویی پیدا می‌شود که می‌تواند نفت را از آب جدا کند ولی دانشگاه و صنعت با او همراه نمی‌شود و طرحش به شکست می‌انجامد.

رهبر افزود: همچنین ناامیدی و ناباوری که برخی از اعضای جامعه علمی دانشگاهیان و رسانه‌ها ایجاد می‌کنند، باعث شده است که بیشتر به سمت ضعف بریم.

سطح کلان جامعه با آرمان‌های انقلاب رشد نکرده است

رهبر در پاسخ به اینکه پیشنهاد شما برای بازگشت به مسیر اصلی چیست؟ گفت: باید بدانیم که جامعه جزئی از سیستم کلان نظام است. همه نظام اعم از قوای سه‌گانه، سازمان‌ها، نهادها و دانشگاه‌ها باید همگام با یکدیگر رشد کنند، تغییر و تحول باید همه جانبه باشد. وقتی به سطح کلان جامعه می‌نگریم می‌بینیم که سطح کلان جامعه با آرمان‌های انقلاب رشد نکرده است. البته منکر این نمی‌شویم که ستاره‌هایی هم داشتیم که کارهای عجیبی کردند اما نتوانسیم رشد را همه ‌جانبه داشته باشیم.

وی ادامه داد: البته قرار نیست که تغییر صرفا از بالا به پایین باشد ما هم به عنوان اساتید باید تغییر کنیم، حس تغییر زمانی به وجود می‌آید که نظام از استاد درخواست تغییر رویکرد داشته باشد. متاسفانه فاصله جدی بین نظام دانشگاهی و جامعه وجود دارد. و طبیعی است که این اتفاق نمی‌تواند منجر به علم نافع شود.

رهبر گفت: بیش از اینکه استاد باید به فکر اداره جامعه باشد، باید کارگزار به فکر نظام باشد. متاسفانه اینگونه نیست. نمونه واقعی همین بودجه پژوهشی است که درصد خیلی کمی از آن صرف پژوهش می‌شود. متاسفانه امروز پژوهش‌های بی‌ربط که به سفرهای خارجی بی‌ربط می انجامد بودجه می‌گیرند. با حلوا حلوا گفتن دهن شیرین نمی‌شود.

علم سیاست‌زده شده است

این استاد دانشگاه علامه طباطبائی گفت: موضوع دیگری که مورد توجه قرار نگرفته این است که جریان علم به سیاست‌زده شده است. علم از فرابعد بودن درآمده و مدیریت علمی با مدیریت سیاسی یکی شده است.

وی ادامه داد: نقش شورای عالی انقلاب فرهنگی باید به طور واقعی مورد توجه قرار گیرد. شورای عالی انقلاب نقش راهبردی دارد. شورای عالی انقلاب فرهنگی باید از حالت رهنمود دادن خارج شود و به تولیدکردن وارد شود. شورای عالی انقلاب فرهنگی نمی‌نواند فقط نظارت داشته باشد، باید نقش موثرتر و پویاتر در فضای علمی کشورمان ورود کند. البته این موضوع به فضای اساتید هم برمی‌گردد. برخی از اساتید کار تحقیقاتی می‌کنند ولی برخی از اساتید به عنوان پیشه و شغل به فعالیت علمی نگاه می‌کنند، علم به منزله کسب ثروت و درآمد نیست بلکه کسب مهارت برای حل مسائل اجتماعی کشور است.

رهبر تاکید کرد: جریان علمی آرام و پیوسته است نمی‌توان شتاب‌زده عمل کرد. نمی‌توان بخشنامه‌ای وارد شد. اینها را باید نظامند و پیوسته ایجاد کرد.

وی ادامه داد: در اغتشاشات اخیر که ایجاد شد اگر وزارت کشور و نهادهای متولی اتاق فکر متشکل از اساتید داشتند تبدیل به جریان جزئی سیاسی نمی‌شد.

رهبر همیچنین درباره تاثیر مشوق‌ها بر فعالیت علمی اساتید گفت: متاسفانه دچار کمی‌گرایی شده‌ایم.در خیلی از موضوعات فضاهای دیگران حاکم است که ما کم و زیاد می‌کنیم. نظام تشویق برای استاد باید به گونه‌ای باشد که کار استاد دیده شود و کارایی داشته باشد.

وی بیان کرد: به نظرم تشویقی بالاتر از این نیست که نتیجه کار استاد دیده شود و نتیجه کار او وارد حل بحران شود. متاسفانه تشویق ظاهری نتوانسته و نمی‌تواند کاری کند. سال به سال گزارش می‌دهند که چند کرسی داشتیم و چند مقاله منتشر شده است، دریغ از اینکه گفته شود که کجا مساله‌ای حل شده و گره‌ای از موضوعی گشوده شده است. با مساله به علم نگاه نکردیم. مساله محور‌شدن اساتید با نظام تشویقی ظاهری درست نمی‌شود.