روایتی دیده نشده از 13 سال نخست وزیری هویدا در یک مستند

مصطفی شوقی نویسنده و کارگردان مستند «هویدا؛ زندگی، زمانه و مرگ» در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری آنا، درباره دلایل ساخت این مستند اظهار کرد: بنده به عنوان یک تاریخ‌پژوه و روزنامه‌نگاری که در حوزه تاریخ فعالیت داشتم، بر موضوعات تاریخ معاصر به ویژه مشروطیت و انقلاب اسلامی تحقیقات زیادی انجام دادم و این مستند حاصل پژوهش‌هایی است که در حوزه‌های سیاسی، استراتژی، اقتصادی دوره پهلوی دوم داشتم.

این مستندساز ادامه داد: موضوعی که نظر من را در تحقیقات تاریخی به خود جلب کرد، کودتای 28 مرداد بود که پس از این واقعه شرایطی در ایران حاکم شد که دولت‌های مستعجل و بدون کارآیی روی کار آمدند و مخالفان رژیم سرکوب شدند. در این دوره محمدرضا پهلوی به دوره جدید عصر خود پاگذاشت و از درون این تحولات «کانون مرتقی» به‌وجود آمد که شعار آن تغییر در همه ابعاد بود. این تشکیلات نه به عنوان حزب بلکه به صورت جمعیت در سال ۱۳۴۰شمسی توسط گروهی از تکنوکرات‌ها که جوانان تحصیل کرده در آمریکا و اروپا بودند شکل گرفت که حسنعلی منصور و هویدا و تیم کارگزاران دهه 40 از این کانون بیرون آمد و منصور به نخست وزیری رسید.

وی افزود: پس از ترور منصور از سوی هیات‌های موتلفه اسلامی، هویدا از این نحوه فکری بیرون آمد و یک عصر جدیدی را در دوره معاصر ایران با نخست‌وزیری خود رقم زد، عصری که دو چهره دیکتاتوری و استبداد از درون آن شکل گرفت و دولت به‌صورت یکپارچه و یک‌دست در اختیار شاه قرار داشت که این بر خلاف قانون مشروطیت بود. تحولات عمیقی در این دوره اتفاق افتاد که رشد اقتصادی حاصل از افزایش قیمت نفت یکی از این تحولات بود و با اضافه شدن درآمد نفتی ایران، کشور را در وارد فضای جدید توسعه‌ای کرد.

شوقی با بیان اینکه این تحولات به‌قدری خاص و شتاب‌زده بود که ایران را در شرایط عجیبی قرار داد، گفت: هویدا 13 سال نخست‌وزیر بود و در این بستر زمانی فضای خاصی در اختیار داشت، او همه اختیارات خود را به شاه واگذار کرده بود و ابتکار عملی نداشت و فقط یک دولت مستقر در دوران ثبات برگرفته از افزایش قیمت نفت و ارتباط شاه با غرب بود.

کارگردان مستند هویدا اظهار کرد: مستند «هویدا؛ زندگی، زمانه و مرگ» روایتی است از زبان هویدا و دوران نخست‌وزیر او که به بررسی وضعیت سیاسی، اقتصادی، احتماعی ایران در دوره محمدرضا پهلوی در دهه 40 و 50 می‌پردازد. در این عصر اتفاق‌هایی رخ داد که در تاریخ ناگفته باقی مانده است، بالارفتن قیمت نفت و سیاست‌های غلط شاه باعث شد که ایران نتواند از این فرصت استفاده کند.

وی افزود: جدا شدن بحرین از ایران و نظامی‌گیر عصر پهلوی اتفاق‌های بود که دولت هویدا نتوانست آنها را کنترل کند در صورتی‌که دولت‌های امینی یا اقبال سعی داشتند که سیاست‌های نظامی‌گری شاه را کنترل کنند و به همین دلیل هم در مسئولیت نماندند. اما دولت هویدا کاملا در اختیار برنامه‌های جاه‌طلبانه شاه بود.

شوقی ادامه داد: در این مستند برای اولین‌بار به موضوع جدایی بحرین از ایران و حضور ایران در ویتنام پرداخته می‌شود. هویدا پیش از انقلاب عنصر مهمی بود به دلیل آنکه وی بازیگر بسیاری از برنامه‌ها و طرح‌های پهلوی بود و بیشترین دوران نخست‌وزیر پس از انقلاب مشروطیت را داشت.

کارگردان مستند «هویدا؛ زندگی، زمانه و مرگ» با بیان اینکه این مستند نسخه سینمایی کار است که از ۴ قسمت ۴۲ دقیقه‌ای با حفظ مبنای روایت تاریخی فیلم تدوین شده است، تاکید کرد: در این مستند سعی شده که در برش‌هایی به زندگی هویدا و نقش او در توسعه آمرانه پهلوی و پس از آن فروپاشی، زندانی شدن و دادگاهی شدنش پرداخته شود.

وی با بیان اینکه برخی از تصاویر مستند هویدا از جمله دادگاه وی برای نخستین‌بار قرار است پخش شود، گفت: یک مستند تاریخی زمانی ارزش افزوده پیدا می‌کند که موضوعی فراتر و بیشتر از آنچه تاکنون وجود داشته، در فیلم به نمایش بگذارد. با توجه به تصویر بکر و اسناد ارائه شده در انی مستند فکر می‌کنم مستند «هویدا» این ارزش افزوده را دارد.

شوقی افزود: در مستند «هویدا» سعی کردم که به جای اینکه قاضی باشم، راوی قصه هویدا و دوران پهلوی باشم و هر آنچه که است را بیان کنیم. به این دلیل بعضی روایت‌ها و داستان‌های مخدوش را که توام با افسانه‌سرایی است، در این مستند مورد توجه قرار نگرفته است.

به گزارش آنا، مستند ««هویدا؛ زندگی، زمانه و مرگ» به تهیه‌کنندگی مهدی مطهر و نویسندگی و کارگردانی مصطفی شوقی از تازه‌ترین محصولات خانه مستند انقلاب اسلامی است که قرار است از ساعت 20 امشب (شنبه 25 شهریور) و روز‌های زوج در چهار قسمت 42 دقیقه‌ای از شبکه مستند سیما پخش شود.