اهمیت آموزش‌های مهارتی در سما

«پیتر دراکر» از صاحبنظران بزرگ مدیریت در هزاره سوم معتقد است که؛ بی سوادهای قرن بیست و یکم آنانی نیستند که نمی توانند بنویسند و یا نمی توانند بخوانند یا حتی دکتری ندارند بلکه بی سوادان قرن بیست و یکم آنانی هستند که نمی توانند مهارت آموزی کنند.

در جهان فراصنعتی امروز، توسعه به معنی عام، بدون توجه به آموزش های فنی و حرفه ای مفهوم نخواهد داشت. آموزش های فنی و حرفه ای انجام فعالیت هایی است که می تواند فرد را برای احراز شغل، حرفه و کسب و کار آماده کند و یا کارآیی و توانایی وی را در انجام آن افزایش دهد. این آموزش ها، کسب مهارت ها را در راستای تکنولوژی و علوم وابسته به همراه دانش های خاص مربوط به شغل و بخش های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ارائه می دهد.

ضرورت و اهمیت آموزش‌های مهارتی

از ضرورتها و الزامات رشد و توسعه اقتصادی نظام آموزشی برای ایجاد مهارت های لازم سرمایه انسانی است و در این میان آموزش های فنی و حرفه ای تلفیقی از علم، فن، هنر بوده و نقش بسیار مهمی در تامین نیروی انسانی کارآمد ایفا و مضمونی توسعه ای دارد.

هدف از این آموزش ها، افزایش توانایی های دانش، مهارت و قدرت درک افراد و انجام مطلوب تر کار در محدوده وظایف شغلی است و انتظار می رود سازمان سما با ارائه آموزش های مهارتی بتواند نقش بسزایی در تربیت نیروی تکنسین ماهر و کاهش بیکاری ایفا کند.

به همین علت است که یکی از اولویت های مهم در سرمایه گذاری های آموزشی، توسعه و گسترش آموزش های مهارت محور بوده و این مهم نیز از سوی نهادهای ذی ربط بین المللی مانند یونسکو، یونیواک و بانک جهانی به منزله یک استراتژی مهم به کشورهای در حال توسعه توصیه می شود.

از سوی دیگر، عدم سرمایه گذاری کافی در آموزش های مهارتی به معنی غفلت و فنای سرمایه های انسانی تلقی می شود.

تعاریف و مفهوم شناسی

1.استاندارد آموزش:
نقشه یادگیری برای رسیدن به شایستگی های موجود در مهارت آموزی است. استاندارد آموزش، حداقل های مورد نیاز برای اجرای یک دوره آموزشی را که در قالب ارکان اصلی استاندارد مطرح می شود، تعیین می کند.

استاندارد آموزش، مجموعه ای از کارها و مراحل آن است که شامل دانش، توانایی، مهارت، نگرش، تجهیزات، مواد، ابزار و معیار عملکرد بوده که کفایت و بسندگی آن را متخصصان برنامه درسی و آموزشی تعیین می کنند.

2.طول دوره آموزشی:

حداقل زمان و جلسات مورد نیاز برای رسیدن به اهداف کلی و رفتاری یک استاندارد آموزشی است.

3.ویژگی های مهارت آموزی ورودی:

حداقل شایستگی ها و توانایی هایی که از یک مهارت آموز در دوره تحصیلی مشخص در هنگام ورود به دوره آموزشی مربوطه انتظار می رود.

4.ارزشیابی:

فرایند جمع آوری شواهد و قضاوت در مورد آنکه یک شایستگی به دست آمده است یا خیر که شامل سه بخش عملی، کتبی- عملی و اخلاق حرفه ای خواهد بود.

ارزشیابی مهارت، فرآیند بررسی میزان شایستگی های کارآموزان در حوزه های دانش، نگرش و مهارت است و معمولاً اعطای صلاحیت حرفه ای بر اساس این ارزشیابی ها انجام می پذیرد.

5.دانش:

حداقل مجموعه ای از معلومات نظری و توانمندی های ذهنی لازم برای رسیدن به یک شایستگی یا توانایی است که می تواند شامل علوم پایه (ریاضی، فیزیک، شیمی، زیست شناسی)، تکنولوژی و زبان فنی باشد.

6.مهارت:

حداقل هماهنگی بین ذهن و جسم برای رسیدن به یک توانمندی یا شایستگی است که معمولاً به مهارت های عملی ارجاع می شود.

مهارت، توانایی اکتسابی و تمرین شده برای انجام ماهرانه وظیفه یا شغل است که معمولاً ماهیتی یدی دارد.

7.نگرش:

نگرش به مجموعه ای از رفتارهای عاطفی که برای شایستگی در یک کار مورد نیاز است گفته می شود و شامل مهارتهای غیر فنی و اخلاق حرفه ای است.

8.ایمنی:

ایمنی به مواردی گفته می شود که انجام ندادن صحیح آن موجب بروز حوادث و خطرات در حین کار می شود.

9. توجهات زیست محیطی:

ملاحظاتی است که در هر شکل باید رعایت و عمل شود تا کمترین آسیب به محیط زیست وارد شود.

10.حرفه:

مجموعه ای از چند شغل همگن که در یک گروه بزرگ دسته بندی شده در مبانی و اصول مشترک بوده و در طبقه بندی شغل در یک سطح قرار می گیرد.

به یک حوزه کاری که شامل دو یا بیشتر شغل مرتبط در سطوح مختلف حرفه ای باشد، حرفه گفته می شود.

11. صلاحیت حرفه ای:

مجموعه ای از دانش، مهارت و شایستگی است که دانش آموختگان باید در یک نظام آموزشی آن را کسب کنند و قابلیت بدست آمده را در مکانها و شرایط مختلف به نمایش بگذارند.

12.مربی:

فردی است که دارای تحصیلات آموزش فنی و حرفه ای در رشته ای مشخص بوده که علاوه بر شایستگی های فنی و تخصصی دارای شایستگی های اجتماعی و تربیتی نیز هست.

13.اعتباربخشی:

فرایند بررسی صحت تصمیمات در حوزه ی برنامه ریزی درسی برای اصلاح عملیات اعتبار بخشی است که در هر یک از مراحل باید انجام شود و معمولاً توسط برنامه ریزان درسی، ارزشیابی داخلی انجام می پذیرد.

14.اعتباردهی:

فرایند بررسی و مطابقت شرایط، تجهیزات، فضا، امکانات آموزشی برابر استانداردها برای اعطای اعتبار است که معمولاً دارای درجه بندی است.

15.مهارت آموزش الکترونیکی:

به آموزش، تربیت و ارتقای مهارت نیروی ماهر و نیمه ماهر مورد نظر کشور مهارت آموزی گفته می شود و استفاده از فناوری های نوین الکترونیکی برای ارتقای کمی و کیفی آموزش های مهارتی با دو رویکرد زیر مهارت آموزش الکترونیکی(e training) اطلاق می شود:
1.استفاده از فرآیندها، محتوا (محتوای درسی، شبکه علمی، کتابخانه مجازی) و شبیه سازهای سخت افزاری و نرم افزاری به منظور ارتقای کیفی مهارت آموزی.

2.برگزاری آموزش های ارتقای مهارت مادام العمر و یادگیری آزاد (در بخش آموزشهای مهارتی غیر رسمی)، دوره های نظری (آموزش های علمی و کاربردی و فنی و حرفه ای رسمی) بصورت کاملاً الکترونیکی به منظور ارتقای کیفی و کمی آنها با همکاری سازمان فنی و حرفه ای کشور

استانداردسازی در آموزش:

نظام آموزشی یکی از بزرگترین سازمان های خدماتی در هر کشور است که وظیفه مهم تعلیم و تربیت قشر عظیمی از جامعه را بر عهده دارد. جریانی که طی آن مجموعه اعتقادات، رسوم و اخلاق، هنجارها، ارزشها، رفتارها، دانش ها، مهارتها و فنون جامعه به نسل های جدید منتقل می شود.

مراحل تدوین استاندارد شغل و آموزش عبارتند از:

1. فهرست نویسی و نیازسنجی در سطح آمایش سرزمین
2. تعامل با استان ها و مشارکت در نحوه تدوین استانداردهای آموزشی
3. آموزش هدفمند همراه با ارزشیابی نظری و عملی از آموزه ها
4. مرحله اجرا و آغاز به تدوین در استان ها و نظارت ستادی
5. بازنگری نهایی و بارگذاری در ستاد

نگارش استاندارد به شیوه ره نگاشت (نقشه راه)

نقشه راه ، گام هایی را که باید برای نیل به یک هدف برداشت را تعیین می کند. طیف وسیعی از انواع نقشه راه وجود دارد. نقشه راه به گمانه زنی در کشف محصولات مختلف در آینده کمک می کند و در عین حال بخش های کلیدی از علوم مختلف که برای ایجاد این محصولات لازم است را نیز مشخص می کند. این روش بویژه برای تعیین فهرست اقدامات لازم که با ید برای ظهور یک فناوری جدید به انجام رسانیده شود، بسیار مفید است.

تدوین نقشه راه مهارت آموزی در سما

1. آشنایی با مفهوم مهارت بر اساس تعداد کلاس، دوره تحصیلی، تعداد دانش آموزان، جنسیت و نوع هزینه دریافتی
2. تعریف مناسب از مفهوم موفقیت و یا شکست در مهارت آموزی
3. شناخت و پرورش مدل ذهنی مناسب مهارت آموزی در قالب استاندارد سازی آموزش به منظور الگوبرداری صحیح و تشویق و ترغیب به انجام آن توسط دانش آموزان
4. تقویت مهارت های مورد نیاز شامل توسعه مهارتهای فردی و گروهی
5. تعریف استراتژی دقیق و قابل اندازه گیری نسبت به آموزش مهارتها مطابق با اصول ارزشیابی آموزشی و بازنگری در برنامه ها
6. آشنایی با مفهوم ایده و ایده پردازی خلاق جهت بسط و توسعه مهارتهای آموزشی متناسب با نیاز جامعه و مقتضیات زمان مورد نظر
7. تدوین سرفصل های آموزشی و شاخص های ارزیابی یادگیری تثبیت شده در مهارت آموزیها
8. تعریف و تدوین جنبه های اجرایی و عملیاتی آموزش های مهارتی در دوره های مختلف تحصیلی

موانع موجود

1. توجه بیش از حد اولیا به فرهنگ نادرست کنکورزدگی و تمرکز بیش از حد به کسب آموزش های نظری
2. عدم مهیابودن زیرساخت لازم به منظور آموزش مهارت ها به دانش آموزان شامل تربیت مربی کاردان، تدوین سرفصل مشخص و محتوای آموزشی مورد نیاز، انرژی بر بودن برنامه هفتگی مدارس، عدم تاثیر مثبت آموزشهای مهارتی در نمرات سالیانه دانش آموزان
3. ساختار نامطمئن اخلاقی محیط های فنی و کار و دغدغه های پیش روی خانواده ها
4. جدید بودن طرح آشنایی هر دانش آموز سمایی با یک مهارت و لزوم پرهیز از شتابزدگی و عجله مانند طرح 3-3-6- نظام آموزش و پرورش

مزایا

1. شناسایی استعدادهای بالقوه نزد دانش آموزان و جهت دادن آن در مسیر صحیح
2. تقویت و رشد خلاقیت ذهنی دانش آموزان
3. ایجاد جرات به کار در دانش آموزان
4. تقویت فعالیتهای گروهی در دانش آموزان
5. مقابله با کاهش معضل بیکاری و تقویت راه اندازی بنگاههای اقتصادی کوچک در جامعه

پیشنهادات

1. آشنایی با مهارت های کشت کود ورمی کمپوست، کشت محصولات گلخانه ای، تعمیر تلفن همراه و تعمیر لوازم خانگی از مقدماتی تا پیشرفته برای پایه ششم ابتدایی تا پایان متوسطه دوره دوم پسرانه
2. آشنایی با مهارتهای سرمه دوزی، خیاطی، طراحی و دوخت و طراحی لباس از مقدماتی تا پیشرفته ویژه دانش آموزان دختر پایه ششم ابتدایی تا پایان دوره دوم متوسطه
3. ایجاد فعالیت های کاربنیان در آموزشکده های فنی و حرفه ای شامل کارگاه تولید تابلوهای برق صنعتی، کارگاه مکانیک خودرو و معاینه فنی خودرو، کارگاه طراحی و دوخت ، کارگاه آزمایشگاه بتن و کارگاه امور مشاوره تحصیلی و تربیتی و ... و توجه ویژه به برگزاری مسابقات علمی- مهارتی دانشجویان سما در سطوح واحد تا کشور

* معاون سما واحد شهید حججی نجف‌آباد