معرفی پنج دانشمند زن ایرانی

نسترن صائبی، گروه علم و فناوری آنا- ایرانی‌های بسیاری در خارج از کشور به عنوان نوابغ و یا افراد تاثیرگذار مشغول فعالیت و کار هستند. از میان این افراد می‌توان به کامران وفا، استاد فیزیک هاروارد و فیزیکدان برجسته در زمینه «نظریه ریسمان» یا فیروز نادری، معاون پیشین مدیرکل تنظیم راهبردهای آزمایشگاه پیش‌رانش جت در ناسا و مدیرکل اکتشافات منظومه خورشیدی اشاره کرد.

در این گزارش سعی کردیم چندین زن نخبه ایرانی را که در خارج از کشور در دانشگاه‌های بزرگ تدریس می‌کنند و جوایز مهمی را در زمینه علوم دریافت کرده‌اند، معرفی کنیم:

فریناز کوشانفر

متولد 1355

​​فریناز کوشانفر متولد تهران، هم‌اکنون استاد تمام دانشگاه کالیفرنیا در سن‌دیگو، است. زمینه پژوهشی و مطالعاتی او مهندسی کامپیوتر و الکترونیک است. کوشانفر از پدری پزشک اهل شمال ایران و مادری تهرانی در تهران زاده و بزرگ شد. او دوره راهنمایی و دبیرستان را در مدرسه فرزانگان تهران گذراند. پدربزرگ کوشانفر از کودکی او را ترغیب به یادگیری علوم جدید کرد و با تصویری که از ماری کوری، دانشمند زن فرانسوی، در ذهن داشت، فریناز به یادگیری فیزیک هسته‌ای تشویق شد.

او در سال ۱۹۹۸ از دانشکده مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف در رشته مهندسی برق موفق به دریافت درجه کارشناسی شد و پس از آن برای ادامه تحصیل راهی آمریکا شد. وی دانش‌آموخته مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه کالیفرنیا، لس‌آنجلس در رشته برق و کامپیوتر است. پس از آن کوشانفر در ژانویه سال ۲۰۰۱ راهی دانشگاه برکلی شد و دکتری خود را در برق و کامپیوتر از این دانشگاه دریافت کرد و در همان حال در رشته آمار و احتمال نیز در مقطع کارشناسی ارشد ادامه تحصیل داد. وی پس از کسب رتبه استادی در دانشگاه رایس اکنون در دانشگاه کالیفرنیا، سن‌دیگو مشغول به تدریس است.

فریناز کوشانفر در سال ۲۰۰۸، جایزه مخترع جوان سال (TR35) را دریافت کرد. این جایزه هر ساله از سوی مجله «تکنولوژی ریویو» دانشگاه MIT به یکی از ۳۵ مخترع برتر جوان دنیا داده می‌شود. او به دلیل طراحی نوعی از میکروتراشه‌ها که کاربردهای بسیار گسترده‌ای در صنایعی همچون طراحی و تولید پخش‌کننده‌های چندرسانه‌ای دارد، موفق به دریافت این جایزه شد. وی با طراحی این میکروتراشه به عنوان یکی از 35 مخترع برتر در قرن 21 مطرح شد.

مونا جراحی

متولد 1356

​​مونا جراحی در سن ۲۱ سالگی از دانشگاه صنعتی شریف در رشته مهندسی الکترونیک فارغ‌التحصیل شد و فوق‌لیسانس خود را از دانشگاه استانفورد در سال ۲۰۰۳ و مدرک دکتری‌اش را نیز در سال ۲۰۰۷ از همین دانشگاه گرفت. وی همچنین مقطع پسادکتری خود را در دانشگاه کالیفرنیا برکلی گذراند. او هم‌اکنون استاد دانشگاه ایالتی کالیفرنیا UCLA و تنها ایرانی است که مدال افتخار «استعداد برتر حرفه‌ای جوان سال» را دریافت کرده است.

پروفسور مونا جراحی در سال 2013، در مراسمی که در کاخ سفید برگزار شد، نشان «استعداد برتر حرفه‌ای جوان سال» را از باراک اوباما به دلیل تحقیقات و پروژه‌های خلاقانه وی در گسترش دانش پلاسمونیک در ساخت وسایل نانوالکترونیک و نانوفتونیک و صنعتی کردن فناوری «تراهرتز» دریافت کرد. فناوری «تراهرتز» در صنایع پزشکی، دارویی و ماشین آلات کاربرد دارد.

جراحی تنها ایرانی‌تبار حاضر در بین ۱۰۲ استعداد برتر سال بود که مفتخر به گرفتن این نشان شد.

جراحی تاکنون جایزه‌های متعددی را برده است که می‌توان به جایزه پیشگامان مهندسی از آکادمی ملی بنیاد مهندسیGrainger، جایزه پیشرفت شغلی زود هنگام از بنیاد ملی علوم، جایزه محققان جوان از دفتر تحقیقات نظامی آژانس پروژه‌های دفاعی پیشرفته مرکز تحقیقات نظامی (دارپا) اشاره کرد.

منیژه رازقی

​​

پروفسور منیژه رازقی متولد اصفهان است و هم‌اکنون در دانشگاه نورت‌وسترن آمریکا در زمینه فیزیک و فناوری نیمه‌رساناها تدریس می‌کند. وی تحصیلاتش را در رشته‌ فیزیک تا اخذ مدرک دکتری در دانشگاه پاریس سپری کرد و بین سال‌های 1981 تا 1985 دانشمند محقق ارشد در پروژه‌ تامسون در «ارسی» فرانسه فعالیت داشته و در سال 1991 ریاست آزمایشگاه مواد اکتشافی را برعهده گرفت.

دکتر رازقی یکی از دانشمندان برجسته در رشته علوم و فناوری نیمه‌رساناها است، از پیشگامان توسعه و اجرای تکنیک‌های مدرن و مهم همسو محوری از قبیل MOMBE, GASMBE, MBE, VPE,MOCVD برای رشد درجه کامل ترکیبی نیمه‌رساناهای ترکیبی III-«هتروساختارها» و «دیوارهای کوانتومی» است.

وی موفق به ساخت قوی‌ترین لیزر نیمه‌رسانا در جهان موسوم به لیزر کوانتوم آبشاری شده است که به لحاظ قدرت و کارایی رکورد لیزرهای قبلی را شکسته است. این استاد و محقق ایرانی که سرپرست تیم تحقیقاتی این پروژه را در مرکز ابزار یا کوانتومی و یا به اختصار انگلیسی (CQD) در دانشگاه نورث‌وسترن آمریکا بر عهده داشت، همچنین توانسته کارایی و نفوذ دو شاخه توکار لیزر یعنی توانایی تغییر انرژی الکتریکی به نور را در این لیزر افزایش دهد.

ﻟﯿﺰﺭ ﺁﺑﺸﺎﺭﯼ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻡ ﻧﻮﻋﯽ ﻟﯿﺰﺭ ﻧﯿﻤﻪ‌ﺭﺳﺎﻧﺎ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﺗﺎﺑﺶ ﺩﺭ ﺑﺨﺶ ﻣﯿﺎﻧﻪ ﺗﺎ ﺍﻧﺘﻬﺎﯼ ﻣﺎﺩﻭﻥ ﻗﺮﻣﺰ ﻃﯿﻒ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﺍﺳﺖ.

دکتر رازقی ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﻩ پنج کتاب و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﻩ ﯾﺎ ﺩﺳﺘﯿﺎﺭ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﻩ ﺑﯿﺶ ﺍﺯ هزار ﻣﻘﺎﻟﻪ است ﻭ ﺑﺮﺍﯼ شرکت ﺩﺭ ﺑﯿﺶ ﺍﺯ ۳۰۰ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﯽ ﺩﻋﻮﺕ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﻣﻨﯿﮋﻩ ﺭﺍﺯﻗﯽ که ۵۰ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﺭﺍ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺛﺒﺖ ﺭﺳﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ، ﺍﺯ ﭘﺎﯾﯿﺰ ﺳﺎﻝ ۱۹۹۱ ﺑﻪ هیات ﺍﺳﺎﺗﯿﺪ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻧﻮﺭﺕ‌ﻭﺳﺘﺮﻥ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﻭﯼ ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺭئیس مرکز ﺟﺪﯾﺪ ﺍﺑﺰﺍﺭ کوانتوم ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺩﺍﺭﺩ. ﺭﺍﺯﻗﯽ تاکنون ﺭﯾﺎﺳﺖ ﭼﻨﺪﯾﻦ کنفرانس ﺑﯿﻦﺍﻟﻤﻠﻠﯽ ﺭﺍ ﻧﯿﺰ ﺩﺭ ﺯﻣﯿﻨﻪ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻓﯿﺰیک ﻣﺎﺩﻩ ﺑﺮﺍﯼ کاربردهای ﺍﺑﺰﺍﺭ ﻧﻮﺭﯼ الکترونیکی ﺑﺮﻋﻬﺪﻩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ.

رازقی در ﺳﺎﻝ ۱۹۸۷ ﺟﺎﯾﺰﻩ ﻋﻠﻮﻡ فناوری ﺍﺭﻭﭘﺎی IBM ﺭﺍ کسب کرد و ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۹۹۵ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺍﺧﺬ ﺟﺎﯾﺰﻩ ﺍﺯ «ﺍﻧﺠﻤﻦ ﻣﻬﻨﺪﺳﺎﻥ ﺯﻥ» ﺷﺪ.

آزاده تبازاده

متولد 1346

آزاده تبازاده از دانشمندان ناساست و نامش در لیست ۱۰ دانشمند بااستعداد آمریکا قرار دارد. تبازاده شیمیدان مرکز مطالعاتی «ایمز» ناساست که برای نخستین بار کشف کرد میان افزایش گاز دی‌اکسید کربن ناشی از محصولات مصرفی صنعتی در کره زمین و فرسایش لایه اوزون در مدار زمین رابطه مستقیم وجود دارد و به همین دلیل «ستاره ناسا» لقب گرفته است. او در سن هفت سالگی به آمریکا مهاجرت کرد و مدرک دکتری تخصصی (PHD) در رشته شیمی فیزیک از دانشگاه استانفورد کالیفرنیا گرفت.

وی تا به حال بیش از ۶۰ مقاله علمی منتشر کرده است و در سال 2004 تحقیقات مهمی را در ارتباط با ابرها و آلاینده‌های جو زمین انجام داد و به همین دلیل در ضمیمه‌ علم و تکنولوژی مجله تایم از او تقدیر شد و عکس او روی جلد مجله قرار گرفت. او در حال حاضر استاد دانشگاه استانفورد است و به همراه همسرش روی پروژه‌های تحقیقاتی فعالیت می‌کند.

تبازاده دستی هم در نوشتن دارد و کتابی با عنوان «کارآگاه آسمان» نوشته است که در آن خاطرات دوران کودکی و نوجوانی خود را در ایران روایت کرده است. این کتاب برنده جوایز معتبر داستان‌نویسی شده است. این کتاب توسط نشریه‌ کِرکِس ریویوز به عنوان یکی از بهترین کتاب‌های سال ۲۰۱۵ معرفی شد.

پروفسور آزاده تبازاده در سال 1999 برنده جایزه ریاست جمهوری برای دانشمندان و مهندسان شد. این جایزه بالاترین افتخاری است که دولت آمریکا به دانشمندان و مهندسان برجسته اعطا می‌کند. از دیگر جوایز مهم او می‌توان به مدال اتحادیه ژئوفیزیک آمریکا در سال 2001 اشاره کرد. همچنین او در سال 2002 به عنوان یکی از ۱۰ دانشمند جوان و با استعداد آمریکا معرفی شد.

سارا زاهدی

متولد 1360

​​

سارا زاهدی ریاضیدان جوان ایرانی است که سال گذشته موفق به دریافت جایزه معتبر انجمن ریاضی اروپا شد. این جایزه هر چهار سال یک بار به ریاضیدانان جوان اروپایی تعلق می‌گیرد. زاهدی بیشتر به دلیل تحقیقات خود روی توسعه سیستم شبیه‌ساز رایانه‌ای برای رفتار مایعاتی که با یکدیگر مخلوط نمی‌شوند، شناخته می‌شود.

زاهدی به عنوان یکی از 10 برنده زیر ۳۵ سال این جایزه، تنها بانویی است که موفق شده است تا امسال این جایزه را به خود اختصاص دهد. سارا زاهدی از جمله 9 خانمی است که موفق شده این جایزه را که اهدای آن از سال ۱۹۹۲ شروع شده است، تصاحب کند.

سارا زاهدی متولد تهران است و در ۱۰ سالگی توسط مادر راهی اروپا و کشور سوئد شد. وی پس از پایان تحصیلات خود راهی انستیتو سلطنتی فناوری KTH شد که هم‌اکنون نیز در آن به تدریس می‌پردازد. تخصص زاهدی در زمینه آنالیز اعداد است که کاربرد آن در بهینه‌سازی و بالا بردن صحت انجام شبیه‌سازی‌های رایانه‌ای است. همانطور که اشاره کردیم، وی موفق شده تا شبیه‌سازی را برای مایعاتی که با یکدیگر مخلوط نمی‌شوند، توسعه دهند. از جمله این مایعات می‌توان به آب، نفت و گاز اشاره کرد. نتیجه تحقیقات زاهدی می‌تواند در کاهش خطرات زیست و محیطی ناشی از پخش شدن قطرات نفت بسیار موثر واقع شود.