دلایل ابتلای زودرس نوجوانان به آرتروز چیست؟

دکتر فردین میرزا طلوعی، جراح ارتوپدی و فوق تخصص زانو و عضو انجمن جراحان ارتوپدی ایران، عواملی را برشمرده است که در پیشگیری، ابتلا و درمان آرتروز باید آنها را بشناسیم.

ابتلای زودرس به آرتروز

به‌طور کلی دو نوع آرتروز داریم؛ نوع اول بر اثر افزایش سن رخ می‌دهد و بسیار شایع است‌ و آرتروز نوع دوم نیز بر اثر بیماری‌ها و صدمات وارده و شکستگی‌ها ایجاد می‌شود که ممکن است، زمینه اولیه آن در نوجوانی یا جوانی ایجاد شود.

بیماری آرتروز ناشی از بسیاری ضایعات،‌ ضربات، بیماری‌ها و حتی اشکالات دیگر غیر از سیستم اسکلتی است. به بیان دیگر، شایع‌ترین علت آرتروز، تکرار یک حرکت در جهت خاص و حفظ و نگهداری بدن در یک وضعیت نظیر نشستن طولانی است که در این وضعیت، آب آن قسمت از بدن از دست می‌رود و قدرت جذب نخواهد داشت و این موضوع منجر به چروکیده شدن دیسک و در نهایت نزدیک شدن مهره‌ها و شل شدن بافت‌های دیگر می‌شود.حتی آرتروز در شانه و مچ دست به این معنا نیست که شخص کار سنگین و به مدت طولانی انجام داده، بلکه علت این است که در حین فعالیت هیچ استراحتی به مچ دست و شانه داده نشده است.

سوء‌تغذیه، آرتروز نمی‌آورد

هیچ ارتباطی بین سوء‌تغذیه و آرتروز دیده نشده،‌چرا که آرتروز یا تحلیل مفصل عارضه‌ای است که بر اثر افزایش سن رخ می‌دهد و ربطی به نوع تغذیه ندارد. بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید (ورم مفاصل) اکثرا دچار سوء‌تغذیه می‌شوند. این سوء تغذیه در اثر کاهش وزن و افزایش تولید سیتوکین‌ها (سیتوکین‌ها ترکیبات شیمیایی هستند که میزان متابولیسم پایه و شکست پروتئین در ماهیچه را افزایش می‌دهند) ایجاد می‌شود‌. به این علت، افزایش دریافت انرژی، پروتئین و مصرف ویتامین‌های C،D،B6،B12،E ، کلسیم، منیزیم، روی و سلنیوم در این بیماران توصیه می‌شود. البته داروهای مصرفی نیز در بیماران دچار التهاب مفاصل باعث کمبود مواد مغذی می‌شود .

درمان آسیب ورزشی

اگر ورزش علمی نباشد، نه تنها باعث بهبود سلامت عضلانی، اسکلتی و عصبی نمی‌شود، بلکه بافت را دچار آسیب جدی می‌کند.

فوتبالیستی که رباط صلیبی‌اش حین ورزش آسیب‌دیده و آن را درمان نمی‌کند، بتدریج در معرض آرتروز قرار می‌گیرد . بعضی افرادی که در حالت چهار زانو یا نشسته ورزش می‌کنند یا کوهنوردی سنگین انجام می‌دهند نیز در معرض ابتلا به آرتروز قرار دارند‌. این خطر با داشتن زمینه ژنتیک بیشتر می‌شود.

انتخاب درست رشته ورزشی فرزندان

اتتخاب رشته ورزشی کودکان و نوجوانان اهمیت زیادی از نظر حفظ سلامت عضلانی و اسکلتی دارد؛ به عنوان مثال، فوتبال در صورتی که فرد حین آن دچار سانحه و آسیب ورزشی نشود، آسیبی به مفاصل نمی‌زند؛ هرچند فوتبالیست‌های حرفه‌ای اصولا بیشتر در معرض آسیب‌های ورزشی هستند. با این حال، هیچ ارتباط منطقی و علمی نیز بین کوتاهی قد و فوتبال وجود ندارد. ورزش وزنه‌برداری نیز در سنین 10 تا 15 سالگی، باعث انتقال فشار به استخوان‌های در حال رشد ‌و در طولانی‌مدت منجر به درد زانو می‌شود.به همین دلیل توصیه می‌شود، والدین به زمان شروع و خاتمه فعالیت‌های ورزشی فرزندان توجه کنند. همچنین توصیه می‌شود برای جلوگیری از ابتلا به دردهای زانو، کودکان را از سه تا چهار سالگی به یادگیری ورزش شنا تشویق کنند.

شکستگی‌هایی که بدرستی جوش نمی‌خورند

مهم‌ترین عوامل مؤثر در بروز آرتروز زانو، اضافه وزن، شکستگی‌های قبلی ناحیه زانو، آسیب‌های لیگامانی و مینیسک‌ها، بالا رفتن سن، بی‌حرکتی طولانی‌مدت زانو و برخی مشاغل سخت است.

شکستگی‌های داخل مفصلی زانو که درست درمان نشده‌اند و نیز آسیب‌های لیگامان‌های زانو،‌ شخص را بتدریج در معرض ابتلا به آرتروز قرار می‌دهد‌. به همین دلیل، هر نوع شکستگی و آسیب استخوانی در نوجوانی و جوانی باید به طور صحیح درمان شود، چرا که شکستگی‌هایی که درست جوش نخورند در آینده به آرتروز تبدیل می‌شوند و بعد از ایجاد آرتروز، درمان قطعی ممکن نیست.

اولین نشانه‌های آرتروز

اولین نشانه آرتروز درد است که در شرایط خاص بروز می‌کند‌. با فعالیت فرد، درد شروع می‌شود و با استراحت بهبود می‌یابد. وقتی آرتروز پیشرفت می‌کند، درد با استراحت کمتر می‌شود ولی به صفر نمی‌رسد. شایع‌ترین محل درد نیز بیشتر در داخل زانو یا زیر کشکک است.

آرتروز ناشی از مشکلات مادرزادی

افرادی که به طور مادرزادی، انحراف زانو، کجی پرانتزی در ناحیه پاها و قرار گرفتن استخوان کشکک در جای نامناسب دارند، در خطر ابتلا به آرتروز هستند. ابتلا به آرتریت روماتوئید (روماتیسم) و درگیری سیستم ایمنی هم که غضروف داخل مفصل را تخریب می‌کند، بافت استخوانی را مستعد آرتروز می‌کند.

زندگی بدون آرتروز را یاد بگیرید

افراد باید از نوجوانی از دستشویی فرنگی استفاده کنند و از دو زانو و چهار زانو نشستن پرهیز کنند‌. خودداری از قرار گرفتن در وضعیت اشتباه و غلط و پرهیز از حرکات تکراری باید از اصول زندگی ما تلقی شود‌. از انجام وزنه‌برداری و کوهنوردی سنگین نیز بویژه اگر زمینه ابتلا به آرتروز در بستگان درجه یک وجود دارد، باید پرهیز شود . جلوگیری از افزایش وزن، رفع مشکلات مادرزادی و تقویت بافت‌های اطراف زانو نیز در پیشگیری از ابتلا به آرتروز بسیار موثر است.‌