زعفرانی مرغوب که استاندارد مواد غذایی ندارد/ استارت‌آپ فروش زعفران افغانستان در آمریکا

احمد کریمی، خبرنگار گروه اقتصادی: سال 93 بود که خبری با عنوان «فروش زعفران ایرانی با برند افغانی» منتشر شد، در آن روز از کاهش بیش از دو تنی این طلای سرخ خبر داده شد و گفته شد که خریداران این کالای خاص از طرف ایرانی به سمت فروشندگان افغانی رفته اند و بازار این محصول در کشور با مشکلات زیاد داخلی و خارجی رو به رو است.

این هشدارها از آنجایی آغاز شد که پیاز زعفران به صورت قاچاقی به افغانستان می‌رفت و برندسازی خاصی هم از سوی شرکت‌های داخلی و حتی دولت نیز صورت نمی‌گرفت تا ضمن جلوگیری از خام‌فروشی این محصول، ارزش افزوده کامل آن به جیب تولیدکننده داخلی و اقتصاد کشور برود.

از سوی دیگر مقررات‌های پیش پا افتاده سازمان استاندارد و گمرک نسبت به صادرات با وزن‌های خاص در زنجیره زعفران نیز به مشکلات تولیدکنندگان آن افزود تا میل به قاچاق و عدم شفافیت در این بازار افزایش یابد.

بر پایه این گزارش، از آنجایی که دولت دهم در نظر داشت میزان صادرات را بالا اعلام کند، در سال 91 میزان پایه صادراتی هر کیلو زعفران حداقل سه هزار و 300 دلار اعلام شد که در حقیقت این مبلغ دو برابر میزان واقعی پایه صادراتی بود.

مورد دیگری که باعث کاهش صادرات زعفران در سال 92 نسبت به سال 91 شد این بود که دولت از صادرکننده می‌خواهد که کد شناسایی کشاورزی را که صادر کننده از آن زعفران خریداری کرده در جهت شفاف‌سازی درآمدها، پیرو دستور العمل ماده 169 مکرر مالیات‌های مستقیم صادرکننده از کشاورز بگیرد و آن را در اختیار دولت قرار دهد اما کشاورزان به دلیل ترس از مشخص شدن میزان درآمد و مباحث مربوط به یارانه و عدم پرداخت مالیات به هیچ عنوان کد ملی خود را به صادر کننده نمی‌دهند و برای اینکه با این قبیل مسائل مواجه نشوند، زعفران تولیدی‌ را به کشورهای دیگری مثل افغانستان می‌فروشند.

زعفران تولید ایران در افغانستان با برند کشور افغانستان به مشتریانی که قبلا از ایران زعفران خریداری می‌کردند، فروخته می‌شود و همین مسائل باعث شده که کاهش صادرات داشته باشیم.

تمامی این نکات ذکر شده برای گزارش چندسال قبل بود که هشداری برای وضعیت امروز طلای سرخ ایران به شمار می‌آمد و وضعیت این گیاه گران‌بهاء به فراموشی سپرده شد و مسئولان تنها در باد اینکه تنها ایران توانایی تولید این گیاه را دارد، خوابیدند.

در سال گذشته و در نخستین جلسه کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ایران آمار نگران کننده‌ای از صادرات و مشکلات زعفران عنوان شد که اوضاع سخت صادراتی ایران و پیدایش رقبای جدید را بیش از پیش نمایان می کرد.

در این جلسه با اشاره به آماری به نقل از گمرک اینگونه اشاره شد که صادرات پسته و زعفران در سال گذشته نزدیک به 27 درصد کاهش داشته است.

اسداله عسگراولادی عضو کمیسیون کشاورزی و از اعضای هیات نمایندگان اتاق تهران، عمده‌ترین دلیل کاهش صادرات زعفران را مربوط به استاندارد و طولانی بودن دریافت مجوزهای این بخش عنوان کرد.

به گفته وی، در حال حاضر عمده‌ترین صادرات زعفران از کشور به صورت چمدانی و از طریق مسافران صورت می‌گیرد. این فعال اقتصادی در عین حال، به برخی رقبای ایران در تولید زعفران اشاره کرد و گفت: «در حال حاضر پنج کشور اسپانیا، چین، استرالیا، هلند و یک کشور آفریقایی به کاشت و تولید زعفران مشغول هستند و اگر ایران به درستی عمل نکند، طی سال‌های آینده بخش عمده‌ای از بازار زعفران را از دست خواهد داد.»

آمارهای طلای سرخ در سال گذشته

طی دوازده ماه سال گذشته ۱۷۲ تن و ۶۰ کیلو زعفران به ارزش بالغ‌ بر ۲۴۶ میلیون و ۷۲۳ هزار دلار به 47 کشور دنیا صادر شد.

اما به گفته غلامرضا میری رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران، صادرکنندگان زعفران سعی می‌کنند که بازارهای جدیدی به دست آورند، اما به‌هرحال اگر دولت تدبیر و امید برسر کار بماند، صادرات زعفران نسبت به سال گذشته حتماً با رشد 10 تا 15 درصدی همراه خواهد بود چراکه طی چهار سال گذشته زیرساخت‌های لازم ایجادشده است.

قاچاق پیاز زعفران ایرانی به افغانستان

حسینی عضو شورای ملی زعفران نیز در همین خصوص معتقد است، اگر قرار باشد پیاز زعفران ایرانی به راحتی به کشورهای همسایه منتقل شود آنها توسعه کشت خواهند داد و بزودی جایگزین ایران در زمینه صادرات خواهند شد.

وی با بیان اینکه کشور افغانستان مصرف کننده زعفران نیست که محصول ایرانی به آنجا صادر شود و اگر این امر صحت داشته باشد ریشه در مسائل دیگری دارد، این یک ضعف است و واقعا جای تاسف دارد.

صادرات پیاز زعفران صحت داشت

در ادامه این اتفاقات، در جلسات کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ایران نیز، خبری تحت عنوان ورود سرمایه‌گذاران هلندی و آمریکایی و ایجاد مزارع کشت زعفران در افغانستان مطرح شد که زنگ خطر جدی را اینبار برای مزارع زعفران به صدا درآورد اما باز هم نسبت به این موضوع بی‌تفاوت‌هایی دیده شد.

تیر آخر «استارت آپ فروش زعفران افغانستان در آمریکا»

مارک کوبان یک کارآفرین فناوری مستقر در دالاس است که از بسکتبال سیر شده و حالا می‌خواهد در یک استارت‌آپ مستقر در شیکاگو که زعفران تولیدشده افغانستان را می‌فروشد سرمایه‌گذاری کند، سرمایه‌گذاری که برای او جذاب است.

به نظر می‌رسید که شرکت «رومی اسپیس» به دنبال یک سرمایه‌گذاری 250 هزار دلاری برنامه شارک تانکر برای پنج درصد از سهامش بود. سه نفر از بنیان‌گذاران شرکت –امیلی میلر، کیم یانگ و کیت آلانیز- همگی در ارتش آمریکا در افغانستان خدمت کرده‌اند. آن‌ها یاد گرفته‌اند که این کشور جنگ‌زده با گل‌های بنفشی پوشش داده‌ شده است که زعفران تولید می‌کند. زعفران یکی از گران‌قیمت‌ترین ادویه‌های جهان است. آن‌ها همچنین یاد گرفته‌اند که زعفران افغانی یکی از بهترین زعفران‌های دنیاست.

ارزش بازار زعفران در ایالات‌متحده 60 میلیون دلار است که یانگ معتقد است این رقم چندان بزرگ نیست، اما او می‌گوید فروش زعفران به‌عنوان ادویه تنها یک‌تکه از طرح کسب‌وکار آنها است.

یانگ می‌گوید: ما واقعاً در صنعت ادویه فعال نیستیم. ما به دنبال ساخت یک برند جهانی زعفران و تولید سایر محصولات از زعفران هستیم.

ترس و پرهیز از ورود سرمایه‌گذار خارجی، بازار کشاورزی را نابود می‌کند

مجیدرضا حریری نائب رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین، درخصوص مشکلات صادراتی زعفران و محصولات غذایی در کشور به خبرنگار خبرگزاری آنا گفت: یکی از بزرگترین ایرادات وارده به حوزه کشاورزی نوع کاشت،‌ داشت و برداشت است، به خصوص اینکه در مرحله برداشت و آنچه که به عنوان محصول نهایی در معرض عرضه قرار می گیرد با مشکلات عمده بهداشتی و استانداردسازی بین المللی روبه‌رو است.

وی ادامه داد: بازارهای اروپا و آمریکایی قوانین سختگیرانه‌ای را نسبت به واردات موادغذایی اعمال می کنند و هر کشوری نمی‌تواند استانداردهای ورودی این کشورها را پاس کند بنابراین اگر برای صدور این نوع کالا فکری اساسی توسط مسئولان دولتی، تشکل های صادراتی و صنفی نشود، طبیعتا بازار این محصول در سراشیبی بیشتری قرار خواهد گرفت.

عضو سابق اتاق بازرگانی تهران با اشاره به مرغوبیت زعفران ایرانی تاکید کرد: شاید تولید زعفران در دیگر کشورها به لحاظ تنوع و نوع اقلیم ایران، سطح کیفی و مرغوبیت کافی را نداشته باشد اما همانند بازار پسته که امروز در رقابت تنگاتنگی با آمریکا هستیم، می‌تواند بازار زعفران را هم تحت تاثیر خود قرار دهد.

وی تصریح کرد: مهمترین لازمه بهره‌ور شدن بازار زعفران، تغییر شکل سنتی این نوع محصول است زیرا به‌غیر از مرغوبیت، آیتم سلامت نیز در بازارهای بین‌المللی از اهمیت بالایی برخوردار است اما زمانی که دیگر کشورها اقدام به کشت زعفران در افغانستان می‌کنند یک زنگ خطر جدی است که چرا با وجود امنیت بالای ایران نسبت به افغانستان، چرا این سرمایه گذاری منجر به تولید، در ایران رقم نخورد.

وی در پایان گفت: البته نباید از این نکته غافل شد که پرهیز و عدم اجازه به ورود سرمایه گذار خارجی در برخی محصولات کشور همانند زعفران و پسته، بهره‌وری آن را کاسته و باعث جایگزینی دیگر کشورها می شود.

خام فروشی و پیاز فروشی کمر کشاورزی را می شکند

همچنین علی وقف چی سخنگوی کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی نیز در همین خصوص به خبرنگار آنا گفت: مدیریت و تصمیم‌گیری های غلطی که تاکنون گریبان‌گیر بخش‌های کشاورزی بوده کماکان ادامه دارد و دولت به همراه تشکل های صنفی کشاورزی به جای تمرکز بر تولید با کیفیت و برند در این زمینه ها، بیشتر به سمت خام فروشی، پیاز «محصول» فروشی آورده که این مورد سرمایه ملی کشور را هدر می دهد.

نماینده مردم زنجان در خانه ملت افزود: در بسیاری از کشورها که محصولات کشاورزی مرغوبی را انحصارا تولید می‌کنند، برای صادرات یا ترمیم ژنتیک یک محصول باید از هفت خوان رستم گذشت ولی امروز ما پیاز محصولات استراتژیک کشور را به راحتی صادر کرده ایم.

وی تاکید کرد: باید با ایجاد کارخانه های تولیدی، فرآوری و بسته بندی از محصولات استراتژیکی مانند زعفران، خرما، پسته، کشمش و دیگر محصولات با کیفیت حمایت و آنها را تبدیل به یک محصول با ارزش افزوده بالا کرد تا این سرمایه ملی به صورت مفت عرضه نشود.

بازاری که از کف می رود

غلامرضا میری، رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران نیز درباره مشکلات صادرات زعفران و بازار این کالای استراتژیک ایرانی گفت: اگر قراری مبنی بر صادرات زعفران وجود داشته باشد باید از صادرکننده و تولیدکننده این محصول حمایت شود.

وی ادامه داد: تقاضای صادرکنندگان این کالا هیچگاه اختصاص منابع مادی نبوده و حتی با اینکه چند سال است که مشوق های صادراتی پرداخت نشده باز هم مشکلی مالی وجود ندارد اما مساله ما رسیدگی به صحبت ها و مشکلات است.

میری تاکید کرد: ایران در حال از دست دادن بازارهای جهانی زعفران است زیرا اسپانیا زعفران ایران را به صورت فله‌ای می خرد و با تسهیلات 1.5 تا 2 درصد که از بانک هایشان دریافت می کنند، زعفران ایرانی را در بازار جهانی می فروشند. به این ترتیب اسپانیا الان در بازار جهانی رقیب ما شده است.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران همچنین تاکید: این مشکلات برای صادرات وجود دارد، بعد مسئولان معترض می شوند و می گویند چرا بازار زعفران دنیا دست اسپانیا است. به هرحال هرکس پول و سرمایه داشته باشد می تواند بازار را بدست آورد. اسپانیا هیچ محدودیتی ندارد و به راحتی محصولاتش را صادر می کند اما صادرکننده ایرانی برای یک سفر به اروپا باید 50 روز در نوبت ویزا باشد. بعد هم مشخص نیست آیا بدهند یا ندهند. به هرحال آنها عضو اتحادیه اروپا هستند و به راحتی در کشورهای اروپایی رفت و آمد می کنند، اما این امکان برای ایرانی ها وجود ندارد. الان اسپانیا در حال مانور روی مشتریان ایران است.