پیچیدگی‌های تجارت آب مجازی/ حل و فصل مسالمت‌آمیز منازعات بر سر آب، گاها یک دهه طول می‌کشد
به گزارش گروه اقتصادی آنا، عباس عراقچی در کنفرانس بین‌المللی آب مجازی با اشاره به این مساله گفت: شاید در این کنفرانس نیاز به تکرار این حقیقت نباشد که امروز بسیاری از کشورها یا با بحران کمبود آب شیرین مواجه هستند و یا در آستانه تنش آبی قرار دارند، وضعیتی که دارای عواقب سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی است.
وی ادامه داد: تصور ما بر آن است که این حقیقت به درستی از سوی جامعه اعم از قاطبه مردم و حتی نخبگان به درستی مورد فهم واقع نشده است و بنابراین تا زمانی که درک عمیقی در جامعه بشری نسبت به ارزش و اهمیت این ماده حیاتی شکل نگیرد و روند کمبود آب به عنوان خطری جهانی و نه فقط برای کشورهای کم آب به طور ملموس مورد توجه قرار نگیرد بر دامنه بحران‌ها و تنش‌های آبی افزوده شده و مسیر توسعه بشری با ناهمواری‌های جدی مواجه خواهد شد.
عراقچی با اشاره به نخستین گام در راستای احیای وضعیت آب افزود: قدم نخست در ارتقاء درک جوامع بشری نسبت به آب ایجاد بسترهای مناسب اطلاع‌رسانی عمومی پیرامون ابعاد آب این دغدغه‌ها و نگرانی‌ها در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی است؛ در شرایطی که سازمان ملل متحد یکی از اهداف توسعه پایدار را دستیابی همه انسان‌ها به آب سالم و کافی قرار داده است.
وی اضافه کرد: عموم جوامع بشری می‌بایست از طریق بکارگیری شیوه‌های متناسب علمی به این درک مشترک دست یابند که توسعه آینده در گرو بهبود وضعیت آب است.
معاون وزیر امور خارجه همچنین به نقش آموزش در این خصوص اشاره و اظهار کرد: آموزش و تربیت شهروندان و شبکه‌های متعدد و متنوع جوامع مدنی در خصوص اصول نظم و انتظام سیاست‌های آبی، وضعیت کمی و کیفی آب، شیوه افزایش بهره‌وری، طرح‌ها و پژوهش‌های آب محور و ... ضرورت یک اطلاع‌رسانی هدفمند به شمار می‌آید که این اطلاع‌رسانی هدفمند و همه جانبه باید جامعه را به این درک محوری هدایت کند که آب به عنوان مایه حیات عامل توان‌بخش توسعه اجتماعی، منبع رفاه و پیشرفت و بالاخره عاملی برای صلح و همکاری در وضعیت بحران قرار دارد.
وی تاکید کرد: بحران آب همه بشریت را به سمت عقب‌افتادگی، پس رفت و از همه مهم‌تر بی‌ثباتی و مناقشه پیش می‌برد و در این مسیر تفاوتی بین کشورهای برخوردار یا غیر برخوردار ازمنابع آبی وجود ندارد.
عراقچی گفت: آگاهی بخشی نسبت به بحران آب می‌بایستی معطوف به چالش‌های بلافصل و نزدیک بوده و بتواند عواقب غیر قابل اجتناب بحران آب بر امنیت اجتماعی، ثبات سیاسی و پایداری محیط زیست در سطوح کشوری، منطقه‌ای و بین‌المللی را تشریح و تبیین کند، بنابراین رشد آگاهی یک مسئولیت جهانی و بین‌المللی است و شامل کشورهای پر آب نیز می‌شود.
وی همچنین به دیپلماسی آب اشاره و خاطر نشان کرد: ماهیت آب به گونه‌ای است که در یک مکان ساکن نبوده و به صورت جاری از جایی به جای دیگر تغییر مکان می‌دهد این ویژگی در کنار اهمیت مرزهای ملی در چشم‌انداز جغرافیای سیاسی جهان موجب شده تا اختلاف و درگیری یا همکاری و مذاکره بر سر منابع آب و نحوه مدیریت آن وجود داشته باشد که به آن دیپلماسی آب می‌گویند.
وی همچنین اظهار کرد که وجود بیش از 260 حوزه رودخانه‌ای فرامرزی در میان 150 کشور، تاثیر غیر قابل انکاری بر روابط دیپلماتیک این کشورها می‌گذارد و علی‌رغم دگرگونی‌های بی‌سابقه در صحنه ژئوپلوتیک جهانی هنوز در بیشتر مناطق جهان آب یک عنصر کلیدی در سیاست خارجی کشورها بوده و در آینده اهمیت آن نیز بیشتر خواهد شد.
معاون وزیر امور خارجه همچنین به منازعاتی که تا کنون بر سر مسائل آب رخ داده اشاره‌ای داشت و گفت: مثال‌های متعددی از منازعات بر سر آب وجود دارد که موضوع آنها از ایجاد محدودیت بر سر منابع آب‌های فرامرزی تا آلودگی آب‌های سطحی و زیر زمینی را شامل می‌شود که اختلافات ارضی و مرزی، چالش‌های امنیتی و مهاجرت گروه‌های انسانی ناشی از کم‌آبی مسائل اساسی هستند که با آب و موضوعات مرتبط با آن پیوند دارند. عدم مدیریت پایدار آب توسعه کشورها را تهدید کرده و ثبات و امنیت منطقه‌ای و حتی بین‌المللی را با چالش بزرگی روبرو می‌کند.
عراقچی گفت: اما در نقطه مقابل و به گواه مدارک و مستندات تاریخی کشورها در موارد متعددی که تعداد آنها بیشتر از جنگ و مناظره است به همکاری و حل و فصل مسالمت آمیز منازعات بر سر آب اقدام کرده‌اند.
وی ادامه داد: قراردادها، پیمان‌ها و توافق‌نامه‌های متعددی به منظور تقسیم آب رودهای بین‌المللی و فرامرزی یا مدیریت بر نحوه کشتیرانی و کنترل آلودگی‌های آب‌های مشترک میان کشورها به امضا رسیده که برای امضای برخی از این قراردادها همچون هیرمند میان ایران و افغانستان و یا اروند رود میان ایران و عراق چندین دهه زمان صرف شده است.
معاون وزیر امور خارجه افزود: نقش این قراردادها و توافق‌نامه‌ها در جلوگیری از جنگ‌ها و گسترش منازعات ارزش آنها را در مقایسه با هزینه‌ها و امتیازات رد و بدل شده میان کشورها توجیه و اثبات می‌کند.
عراقچی درباره دیپلماسی آب‌های فرامرزی نیز گفت: دیپلماسی آب‌های فرامرزی یا آب‌راه‌های بین‌المللی همواره اهمیت بسیاری داشته است اما در زمان حاضر که جهان با کاهش تدریجی سرانه آب در اثر افزایش تقاضا و تغییرات اقلیمی روبرو است دیپلماسی آب ابعاد و گستره‌های جدیدی نیز پیدا کرده که یکی از آنها دیپلماسی آب مجازی ناشی از تجارت آب مجازی است.
وی با اشاره به این موضوع تاکید کرد: تجارت آب مجازی دارای پیچیدگی‌های بسیاری است که یکی از این پیچیدگی‌ها به مسائل مرتبط با آب‌های فرامرزی مربوط می‌شود. نیل به سیاستی همخوان و مدیریت جمعی در حوزه‌های آبریز مشترک نکته‌ای کلیدی است و کشورها در خصوص حوضه‌های آبریز مشترک گزینه‌ای جز همکاری ندارد؛ پیچیدگی دیگر در تجارت آب مجازی به آسیب‌پذیری کشورها در وابستگی به واردات موارد غذایی از طرف‌های غذایی در مقابل سیاست‌های خودکفایی غذایی باز می‌گردد که بیانگر نوعی مباینت میان تجارت آب مجازی و پارادایم خود کفایی است.
معاون وزیر امور خارجه در پایان گفت: بهره‌مندی از رویکرد آب مجازی و پیگیری سیاست امنیت غذایی و مقابله با محدودیت‌های آبی و اکولوژیکی تنها با مفروض دانستن ثبات و امنیت سیاسی متصور است و نیل به توافق منطقه‌ای جهانی در خصوص تجارت آب مجازی ناظر بر حساسیت‌های موجود در این بخش است که سیاست‌گذاران حوزه آب لازم است ضمن توجه اساسی به این امر غلبه بر معضل فقدان نهادها و زیرساخت‌های لازم ابرازهای حقوقی و مالی توانمندسازی مدیریت آب کشور از حیثیت دانش، مهارت و تجهیزات به هدف نظارت دسترسی به منابع آب و استفاده بهینه و پایدار از آن را در دستور کار خود قرار دهند.
انتهای پیام/