کارخانههای تولید نظرسنجی با رأیدهندگان مجهول
به گزارش گروه رسانه های دیگر خبرگزاری آنا از «خبرآنلاین»، فصل گرم انتخابات آغاز شده، تنور شایعات و حدس و گمان ها هم بیشتر از هر زمان دیگری داغ شده است. حدس و گمان‌هایی که تا نزدیک شدن به روز برگزاری انتخابات گاهی تغییر کرده یا تشدید میشود، اما آنچه در این میان بیشتر از هر زمان دیگری خودنمایی می‌کند، عادت مألوف نظرسنجیهاست. نظرسنجی‌هایی که سال‌هاست جای خودشان را در میان رسانه‌ها پیدا کرده‌اند. در آستانه هر انتخاباتی اگر سری به خبرگزاریها و سایت‌های خبری بزنید با باکس‌های کوچکی در کنار صفحات روبرو میشوید که نظر شما را به عنوان مخاطب این سایتها از شما پرسیدهاند.
آنها می‌خواهند بدانند شما به چه کسی رأی میدهید؟ شانس کدام کاندیدا را بیشتر می‌دانید؟ اگر کاندیدای مورد نظرتان کناره‌گیری کند کاندیدای دومتان چه کسی است؟ عملکرد کدام کاندیدا به نظرتان بهتر است؟ و قسعلیهذا.
علاوه بر اینها نظرسنجی‌هایی تلفنی، پیامکی، اینترنتی، میدانی یا خیابانی هم در آستانه هر انتخاباتی منتشر می‌شوند که البته معمولاً چگونگی انتخاب جامعه آماری و شرکت افراد در آنها مجهول است. تا جایی که در آستانه هر انتخاباتی از انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری گرفته تا انتخابات ریاست جمهوری و شوراها مشکل است بفهمیم در پس پرده روش‌شناسی این تحقیقات چه می‌گذرد؟ ما هرگز نمی‌دانیم نمونه مورد بررسی در انواع نظرسنجی‌های موجود کیست یا برگزارکنندگان نظرسنجی‌های گوناگون چه روش‌های دقیقی را برای انجام این نظرسنجی‌ها به کار برده‌اند؟ به همین دلیل هم نمیتوان آنها را قابل تعمیم دانست.
نتایج نهایی با ۱۸۰ درجه اختلاف!
گذشته از تمام این اما و اگرها، فصل انتخابات بیشتر از آنکه با نظرسنجی‌هایی دقیق، حساب شده و مورد اعتماد همراه باشد به میدانی برای نظرسازیهایی تبدیل می‌شوند که که بسته به گرایش سیاسی هر رسانه با سوگیری‌هایی همراه است. این رسانه‌ها معمولاً مخاطب‌های خاص خودشان را دارند و عموماً نتایجی منطیق با خاستگاه حزبی - جناحی خودشان را منتشر می‌کنند و نتایج نظرسنجی‌هایشان به نفع خودشان و کاندیدای مورد حمایتشان است!
به خاطر همین هم هست که در انتخابات‌های گذشته دیده‌ایم که نتایج نظرسنجی هر رسانه با رسانه‌ای دیگر تفاوت آشکار دارد. البته گاهی بعضی رسانه‌ها با گسترش این نظرسنجی‌ها جنگ روانی انتخاباتی هم به راه میاندازند. نمونه اخیرش انتخابات ریاست جمهوری در سال ۹۲ است. در آن سال رسانه‌های نزدیک به اصلاح‌طلبان از جمله ایسنا، انتخاب و عصر ایران محمدرضا عارف را فرد برگزیده مردم برای ریاست جمهوری در نظرسنجی‌هایشان اعلام کردند. رسانه‌هایی همچون تابناک و مهر نیز محمدباقر قالیباف را فرد برگزیده مردم معرفی کردند. البته در نهایت نتیجه چیزی نشد جز پیروزی حجت‌الاسلام حسن روحانی که در نظرسنجی‌های خبرآنلاین، فرارو، انتخاب و پارسینه رئیس‌جمهور آینده ایران معرفی شده بود.
جای خالی مراکز نظرسنجی مستقل
مراکزی همچون مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران ایسپا (وابسته به جهاد دانشگاهی)، مرکز تحقیقات صدا و سیما، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، نیروی مقاومت بسیج، وزارت اطلاعات و مرکز افکارسنجی نهاد ریاست‌جمهوری از شناخته‌شده‌ترین مراکز نظرسنجی در ایران هستند. اما این مراکز معمولاً نتایج نظرسنجی‌های خود را به صورت رسمی و عمومی اعلام نمی‌کنند و به همین خاطر است که نظرسنجی های انتخاباتی معمولا به دست رسانه های خصوصی با سلایق گوناگون سیاسی سوق داده می شود.
همین موضوع بیش از پیش جای خالی مراکز نظرسنجی مستقلی که بتوان به نتایج آن اعتماد کرد، آن را تعمیم داد و به نتایجش اتکا کرد، به رخ می کشد. مرکز پژوهش های مجلس نیز در اظهار نظری کارشناسی در گزارشی اعلام کرد که عدم بهره‌گیری از روش‌ها و تکنیک‌های مختلف علمی در سنجش افکار عمومی، عدم بررسی مقایسه‌ای داده‌ها در طرح‌های واحد و یک شورای مشخص در پس طرح‌های انتخاباتی از جمله کاستی‌های موجود در انجام نظرسنجی‌ها است. فقدان بانک اطلاعاتی درباره نظرسنجی‌ها، فقدان استراتژی مشخص میان مردم برای رای دهی و نوع مشارکت‌شان در انتخابات، عدم رفتارشناسی اجتماعی در نظر سنجی‌ها و اینکه نتایج نظرسنجی‌ها «ابزار تبلیغات روانی» قرار میگیرند را نیز باید به این فهرست افزود.
نظرسنجی‌های غربی بهترند اما ...
اگرچه نظرسنجی‌های انتخاباتی - سیاسی در ایران وضعیت قابل اتکایی ندارند اما در کشورهای اروپایی یا آمریکایی مراکز مستقلی برای افکار سنجی وجود دارند که در سالهای گذشته با اندک اختلافی نتایجشان قرین به واقعیت بوده است. البته انتخابات ریاست جمهوری اخیر آمریکا و ماجرای جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا را باید از این کلیت مستثنی دانست. چرا که نظرسنجی‌های آمریکایی مراکز رسانه‌ای همچون چون ان.بی.سی، سی.ان.ان، واشنگتن پست و نیویورک تایمز و حتی مرکز نظرسنجی گالوپ کلینتون را پیروز انتخابات میدانستند، اما واقعیت چیز دیگری شد. مراکزی چون رویترز، واشنگتن پست، وال استریت ژورنال و ای بی سی، پیروزی کلینتون بر ترامپ را با اختلاف ۴ تا ۱۲ درصد پیش‌بینی کرده بودند. تنها فاکس‌نیوز، راسموسن و لس‌آنجلس تایمز بودند که برتری ترامپ بر کلینتون را به درستی حدس زده بودند. این در حالی است که تمامی مراکز مذکور در انتخابات‌های پیشین ریاست جمهوری عموماً نتایج را به درستی حدس زده بودند.
در همین حال مراکزی همچون fop، Ipsos، Opinionway Csa، Harris interactive از مراکز مستقل نظرسنجی اروپایی هستند که نتایج قابل قبولی تا کنون در موارد مختلف ارائه دادهاند که البته نتایج نظرسنجی اغلب این مراکز هم در موضوع Brexit یا همان جدایی انگلیس از اتحادیه اروپا منطبق با واقعیت نبود.
فضای مجازی و افزایش نظرسازی‌ها
هرچه به زمان تایید صلاحیت داوطلبان ریاست جمهوری و انتخابات نزدیکتر می شویم، بازار آمارسازیهایی تخیلی و نظرسازیهایی که از سو ی هواداران نامزدها منتشر می‌شوند نیز داغتر میشود. مانند آنچه در انتخابات سال ۹۲ از سوی رسانه‌های هوادار قالیباف و سعید جلیلی بیشتر دیده شد و نهایتا هم نتایجی با فاصله معنیدار از آنها را شاهد بودیم.
گسترش فضای مجازی بیش از هر زمان دیگری بیم رواج بازار نظرسنجی‌های گوناگون و بعضا دروغین را آفریده است. از این رو می توان پیش بینی کرد که در آستانه دوازدهمین انتخابات ریاست جمهوری شاهد انتشار گسترده نتایج نظرسنجی‌های بیهویت باشیم. نظرسنجی‌هایی که اگر چهار سال پیش از سوی رسانه‌ها دنبال میشدند؛ امسال حتی در کانالهای تلگرامی و صفحات فیس بوک نیز دیده می‌شوند. بی‌آنکه از جمعیت شرکت‌کننده در آن، مشترکات آنها و همپوشانیهایشان اطلاع موثقی در دست باشد. در چنین فضایی بیش از پیش جای خالی مراکز معتبر نظرسنجی احساس میشود. مراکزی برای ارائه آمارهای درست سیاسی و نه جایگاهی برای انجام عملیات روانی و بالابردن هیجانات کاذب انتخاباتی.
انتهای پیام/