مستندهای صنعتی نگاه زیباشناسانه ندارند/ «این خانه سیاه استِ» فروغ فرخزاد سفارشی اما ماندگار و شاعرانه است

احمدرضا گنجه‌ای در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری آنا، سینمای مستند را به دلیل گسترده بودن موضوعات آن، سینمای پیشرو در جهان دانست و گفت: سینمای مستند یک سینمای مستقل است که دیگر آزمون و خطا برای آن معنا ندارد. این سینما در ایران هم یک سینمای مستقل شناخته می‌شود و حتی در مواردی توانسته جلوتر از سینمای داستانی حرکت کند.

این کارگردان در ادامه درباره کمتر دیده شدن سینمای مستند اظهار کرد: کمتر دیده شدن سینمای مستند بیشتر به عدم توجه مسئولان و مردم برمی‌گردد. ما کمتر پیش آمده که دلیل اهمیت این سینما را برای مردم توضیح بدهیم تا این سینمای مهم بین مخاطبان جا بیفتد.

کارفرمای مستند صنعتی گاهی به دیده شدن خودش بیشتر از صنعت توجه دارد

گنجه‌ای همچنین به کمتر دیده شدن فیلم‌های مستند صنعتی اشاره و عنوان کرد: این روزها آثار مستند صنعتی بسیار خشک ساخته می‌شوند. شما وقتی وارد فضای صنعتی می‌شوید هیچ انعطافی در آن‌ها نمی‌بینید، در فیلم‌های صنعتی هم این فضا وجود دارد، در حالی که این‌ آثار باید نگاه متفاوتی را به وجود بیاورند.

وی افزود: فکر می‌کنم کسانی که فیلم‌های صنعتی را سفارش می‌دهند، تعریف و شناخت درستی از مستندسازی ندارند. آن‌ها احتمالا تصورشان این است که مستندسازی یعنی اینکه یک نفر جلوی دوربین بنشیند، درباره یک موضوع صحبت کند و توضیحاتی را ارائه دهد.

این کارگردان مستند با یادآور شدن ژانرهای گوناگون در مستندسازی تاکید کرد که در مستندهای صنعتی بیشتر مستندهای گفت‌و‌گو محور تولید می‌شود و در این‌باره توضیح داد: فکر می‌کنم یکی از دلایل استفاده زیاد از گفت‌وگو در کارهای صنعتی این باشد که سفارش دهنده می‌خواهد علاوه بر معرفی صنعتش، خودش را هم معرفی کند و حتی در بعضی از موارد خودش را بیشتر نشان دهد!

وی افزود: از طرف دیگر، مشکلی که وجود دارد این است که سفارش دهنده اعتماد لازم را به مستندساز ندارد. شما اگر می‌بینید یک فیلمی مثل «این خانه سیاه است» اثر فروغ فرخزاد با اینکه سفارشی است ولی ماندگار و شاعرانه می‌شود، برای این است که به فیلمساز آن اعتماد کاملی شده است. نمونه‌هایی مانند «این خانه سیاه است» نشان می‌دهد که می‌شود فیلم سفارشی ساخت و یک اثر ماندگار خلق کرد، اما به شرطی که دست مستندساز و فیلمساز باز باشد و نظرهای شخصی در آن دخیل نباشد.

کارگردان مستند «من اکبر اعتماد، اتم می‌شکنم» با تاکید بر اینکه جشنواره‌ها از طریق مقایسه فیلم‌ها می‌توانند به رشد سینمایی مانند سینمای مستند صنعتی کمک کنند، اظهار کرد: جشنواره‌ها محلی برای دیده شدن و مقایسه فیلم‌ها هستند و می‌توانند به رشد و توسعه سینما کمک کنند. در چند سال گذشته دیده‌ایم که از جشنواره‌هایی مثل سینما حقیقت و فیلم کوتاه استقبال خوبی شده است که این نشان می‌دهد در گذر زمان جشنواره‌های موضوعی مثل جشنواره فیلم و عکس فناوری و صنعتی هم می‌تواند تاثیرگذار باشد و باعث بالاتر رفتن سطح سلیقه سفارش دهنده‌ها در حوزه مستندهای صنعتی و فناورانه شود.

مستندسازان منابع پروهشی ندارند

گنجه‌ای در بخش دیگری این گفت‌وگو، با بیان اهمیت پژوهش در مستند، به مشکلات دست‌یابی به منابع اشاره کرد و گفت: در دسترس نبود منابع آرشیوی مشکل بزرگی است که پیش روی فیلمسازان سینمای مستند قرار دارد. متاسفانه منابع ما به صدا و سیما و در مواردی فیلمخانه ملی محدود می‌شود. در واقع شرایط به شکلی است که حتی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی هم که متولی سینمای مستند است، هنوز آرشیوی در اختیار ندارد.