تلاش دانشگاه آزاد اسلامی در مهار گرد و غبار؛ از پایاننامههای دانشجویی تا برنامه‌های آموزشی و طرح‌های پژوهشی
دکتر محمدرضا نورا در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری آنا با بیان اینکه قبل از وارد شدن به بحث گرد و غبار و پیامدهای آن بهتر است واژههایی مانند سلامت تعریف شود، بیان کرد: «واژه سلامت به معنای خوب بودن و سالم بودن در ابعاد مختلف فیزیکی، روانی، اجتماعی و معنوی فرد و اجتماع است. همانطور که از تعریف این واژه مشخص است دست یابی به این امر علاوه بر عوامل بیولوژیکی، نیازمند توجه به شاخصهای محیطی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، جغرافیایی و تاریخی نیز هست.»
معاون برنامه ریزی و اقتصاد دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان افزود: «دستیابی به سطح قابل قبول از زندگی سالم شامل مولفههای جسمانی، روحی و روانی است، عواملی مانند ژنتیک، تغذیه سالم و محیط زیست سالم در رسیدن به این مولفه بسیار مهم و ضروری است، بیشک برای داشتن زندگی سالم باید از محیط زیست سالم برخوردار بود.»
این مسئول با توجه به شاخصهای محیط زیست سالم گفت: «شاخصهایی مانند آب سالم، هوای پاک، خاک بدون آلودگی، نور مناسب و کافی لازمه یک محیط زیست سالم است.»
وی در تعریف پدیده گرد و غبار بیان کرد: « بر اساس توافق سازمان جهانی هواشناسی، هرگاه سرعت باد از 15 متر بر ثانیه (54 کیلومتر بر ساعت) تجاوز کرده و باد مقادیر زیادی از گرد و خاک را به هوا بلند کند که دید افقی به کمتر از یک کیلومتر برسد، به این پدیده گرد و غبار گفته میشود و این پدیده به وسیله باد، گردباد و توفان در زمین به وجود میآید که در نواحی خشک و بیابانی به دلیل خشک بودن بستر زمین بیشتر از سایر مناطق دیده میشود.»
نورا عنوان کرد: «در زمانیکه پدیده گرد و غبار ایجاد میشود؛ 30 درصد ذرات گردوغبار در نزدیکی منشأ و 20 درصد در مقیاس محلی و بیش از نیمی از آن به فواصل دور یعنی تا فاصله بیش از 1000 کیلومتر نیز می‌تواند منتقل و منتشر میشود. با این تعاریف میتوان گفت هنگام بروز طوفانهای شدید گرد و غبار مناطق بسیار وسیعی تحت پوشش قرار میگیرد.»
رئیس کمیته تخصصی بررسی گرد و غبار در دانشگاه آزاد اسلامی استان سیستان و بلوچستان گفت: «گرد و غبار بر حسب تداوم زمانی به دو طبقه کوتاه مدت و بلندمدت تقسیم میشود، توفانهای گرد و غبار در استان سیستان و بلوچستان و به ویژه منطقه سیستان از نوع طولانی مدت است، به این دلیل که علاوه بر سرعت بسیار زیاد باد، مدت زمان وجود گرد و غبار در هوا گاهای به 48 ساعت میرسد.»
این مسئول اظهار کرد: «نتایج حاصل از بررسی سالیانه پدیده گرد و خاک معلق در هوا نشان می‌دهد که ایستگاه زابل با میانگین فراوانی 183 روز بیشترین مدت زمان را به خود اختصاص داده یعنی نیمی از سال منطقه سیستان در معرض گرد و غبار است و منطقه سیستان از کانونهای اصلی گرد و غبار در کشور و خاورمیانه محسوب میشود.»
عضو کارگروه مقابله و سازگاری با گرد و غبار دانشگاه آزاد اسلامی افزود: «بررسیهای انجام شده نشان می‌دهد که نیاز یک انسان بالغ به هوا بیش از 10 برابر نیاز به آب و غذا است، بنابراین باید آلودگی هوا و حفاظت از آن بسیار جدی گرفته شود و افزایش آلودگی به عنوان یک مسئله بسیار مهم مورد توجه قرار گیرد.»
نورا در تعریف آلودگی هوا عنوان کرد: «آلودگی هوا یعنی افزایش میزان گازهای سمی و یا ذرات ریز جامد و مایع در هوا در غلظتهایی که تهدید کننده سلامتی هستند، از آلایندههای هوا میتوان به منواکسید کربن، دیاکسید نیتروژن، دیاکسید گوگرد، سرب و خیلی ذرات دیگر نام برد، در منطقه سیستان شاید این نوع گازها کمتر دیده شوند اما افزایش ذرات معلق گرد و غبار در هوا مشابه گازهای گفته شده بسیار خطرناک و جدی است.»
وی با بیان اینکه در هنگام بروز پدیده گرد و غبار علاوه بر اختلالاتی که در سیستم حمل و نقل زمینی و هوایی به وجود می‌آورد، می‌تواند باعث آثار ناخوشایند بهداشتی، مانند مشکلات تنفسی، ریوی، مشکلات بینایی و بیمارهای عفونی برای انسان باشد، به آنــا گفت: «بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی سالانه حدود 500 هزار نفر بر اثر مواجهه با ذرات معلق موجود در هوای آزاد دچار مرگ زودرس میشوند و علاوه بر آن گرد و غبار، مرگ ناشی از بیمارهای تنفسی و قلبی و سرطان ریه را افزایش می‌دهد. از دیگر تأثیرات نامطلوب گرد و غبار میتوان مدفون شدن ابنیه جادهها و ریل آهن در زیر ماسه و شن، از بین رفتن زمینهای کشاورزی، گسترش نواحی بیابانی، آلودگی آبهای سطحی و همچنین خساراتی که به تأسیسات و سازهها همچون خطوط انتقال نیرو وارد میشود، را نام برد.»
رئیس کمیته تخصصی بررسی گرد و غبار دانشگاه آزاد اسلامی استان سیستان و بلوچستان یادآور شد: «مخازن آب چاه نیمه ها در سیستان یکی از مخازنی است که تأمین آب شرب منطقهی سیتان و شهر زاهدان را بر عهده دارد، بنابراین این توفانهای گرد و غبار می‌تواند بر روی کیفیت آب این دریاچهها نیز تأثیرگذار باشد.»
این مسئول خشک شدن دریاچهها را عامل اصلی تشدید پدیده گرد و غبار دانست و درباره اقدامات مؤثر در راستای مبارزه با پدیده گرد و غبار گفت: «یک سازمان به تنهایی نمیتواند متولی این امر باشد بلکه تمام دستگاههای اجرایی مرتبط برای رسیدن به نتیجه مطلوب باید وارد عرصه کار شوند. به همین دلیل همه این دستگاهها باید به صورت جدیتر به این مساله بپردازند تا بتوانیم نسبت به حل پدیده گرد و غبار اقدام ضروری را انجام دهیم.»
وی که در حاشیه برگزاری کارگاه آموزشی «راهکارهای مداخلهای جهت کاهش عوارض ناشی از پدیده گرد و غبار بر روی سلامت جامعه» در واحد زاهدان با آنــا گفت‌گو می‌کرد با بیان اینکه قسمت عظیمی از شمال استان و دریاچهی هامون با کشور افغانستان مشترک است، اظهار کرد: «برای حل معضل گرد و غبار باید فرامنطقهای اقدام شود، اگر هامونهای داخل کشور تثبیت شود باز هم میزان زیادی از این گرد و غبار از خارج از کشور وارد منطقه میشود، بنابراین ضرورت دارد به صورت کاملاً فرامنطقهای نسبت به این موضوع توجه شود.»
عضو کارگروه مقابله و سازگاری با گرد و غبار دانشگاه آزاد اسلامی با توجه به اقدامات دانشگاه آزاد اسلامی استان سیستان و بلوچستان در زمینه گرد و غبار، بر اساس تأکید دکتر حمید میرزاده رئیس دانشگاه آزاد اسلامی مبنی بر تشکیل کارگروه در رابطه با این موضوع که با حمایت و پشتیبانی دکتر امین رضا کمالیان رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان سیستان و بلوچستان همراه بود، گفت: «دانشگاه آزاد اسلامی استان در سال 94 کمیتهای را با هدف بررسی و مطالعات در زمینه گرد و غبار راه‌اندازی کرد و با توجه به اینکه رسالت دانشگاه رسالت آموزشی و تحقیقاتی بوده در این کمیته فعالیتهایی در زمینه آموزش و تحقیقات در حال انجام است.»
نورا افزود: «دانشگاه آزاد اسلامی استان سیستان و بلوچستان دو برنامه آموزشی با عنوان راهکارهای مداخلهای برای کاهش عوارض ناشی از پدیده گرد و غبار بر روی سلامت جامعه و مراقبت از مادران باردار و کودکان در مواجهه با پدیده گرد و غبار تهیه و تدوین کرده است. هدف از این برنامهها آگاهسازی جامعه نسبت به این پدیده است که در مواجهه با این مساله به خاطر حفظ سلامت افراد و جامعه و کاهش عوارض آن چه اقداماتی میتوان انجام داد.»
رئیس کمیته تخصصی بررسی گرد و غبار دانشگاه آزاد اسلامی استان سیستان و بلوچستان گفت: «این بستههای آموزشی در آیندهای نزدیک در اختیار مردم و دستگاههای ذی‌ربط قرار خواهد گرفت و بر حسب ضرورت به صورت کارگاههای آموزشی نیز برگزار خواهد شد.»
وی در تشریح فعالیت‌های تحقیقاتی کمیته بررسی گرد و غبار دانشگاه آزاد اسلامی استان سیستان و بلوچستان اظهار کرد: «در مورد پدیده گرد و غبار، مطالعاتی در مرکز تحقیقاتی زمین شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان آغاز شده که این برنامه درباره تثبیت خاک در منشاء است، زیرا انتشار گرد و غبار از یک محل آغاز شده و این ذرات ساعت‌ها به صورت معلق در هوا باقی میماند؛ اگر اقدامات مؤثری انجام شود که این ذرات را در منشاء بتوان تثبیت کرد با انجام چنین اقدامی با وزش باد، فرسایش و پراکنش ذرات گرد و غبار ایجاد نمیشود.»
معاون برنامه ریزی و اقتصاد دانش‌بنیان واحد زاهدان تأکید کرد: «نکتهای که بسیار حایز اهمیت بوده این موضوع است که دریاچه هامون به عنوان یک اکوسیستم طبیعی دارای طبیعت زیبا و خاص خود است و دخالت در این اکوسیستم باید با دقت نظر ویژه انجام شود، زیرا استفاده از مواد شیمیایی در امر تثبیت، باعث میشود در سالهای آینده مجددا این مواد شیمیایی به وسیله باد، وارد هوای سیستان شده و آلودگی و مشکلات خاص خود را برای مردم پدید آورد.»
این مسئول افزود: «مطالعاتی از سوی تیم متخصص مرکز تحقیقات زمین شناسی واحد زاهدان در حال انجام بوده که در راستای ارائه راهکار مناسب و مطلوب برای استفاده از مواد و منابع طبیعی نسبت به تثبیت خاک است و در آینده نزدیک نتایج آن اعلام خواهد شد.»
عضو کارگروه مقابله و سازگاری با گرد و غبار دانشگاه آزاد اسلامی گفت: «از دیگر اقدامات تحقیقاتی که در حوزه پدیده گرد و غبار انجام شده است، انجام پایاننامههای دانشجویی مقطع کارشناسی ارشد و دکتری درباره این موضوع است که بیش از 5 پایان‌نامه در مقطع کارشناسی ارشد در زمینههای شناخت ذرات گردوغبار و آسیبهای اجتماعی ریزگردها در سیستان و طرح پژوهشی مشترک با دانشگاه علوم پزشکی زابل در رابطه با مطالعات ذرات گرد و غبار به انجام رسیده و یا در حال انجام است.»
گفت‌وگو از: سارا فیروزیان
انتهای پیام/