مخبردزفولی: نظریه‌پردازی با دستور و اجبار شکل نمی‌گیرد

به گزارش خبرگزاری آنا، محمدرضا مخبردزفولی، رئیس فرهنگستان علوم، در نشست کرسی تخصصی علوم رفتاری با انتقاد از نگاه‌های صرفاً نظری و آرمان‌گرایانه به مسائل علمی اظهار کرد: نشستن و نقد کردن کار دیگران خیلی آسان است، اما وقتی وارد میدان عمل می‌شویم، آن‌وقت تفاوت تحلیل بیرونی با کار واقعی مشخص می‌شود.
 
وی افزود: یکی از مشکلات ما این است که گاهی با نگاه‌های ایده‌آلیستی و غیرواقع‌بینانه درباره علم قضاوت می‌کنیم؛ این گرفتاری، گرفتاری همه ماست.
 
رئیس فرهنگستان علوم با اشاره به مأموریت هیئت‌های نظریه‌پردازی تصریح کرد: نظریه‌پردازی با دستور و اجبار شکل نمی‌گیرد. این‌که فکر کنیم هر کسی چند جمله گفت، صاحب نظریه شده، یک خطای جدی است.
 
وی ادامه داد: در آیین‌نامه‌های ارتقا هم اشتباه می‌کنیم؛ از یک استادیار جوان انتظار تألیف کتاب یا ارائه نظریه ماندگار داریم، در حالی که نظریه حاصل دهه‌ها کار علمی است.
 
مخبردزفولی با مقایسه وضعیت علوم انسانی و علوم تجربی گفت: در علوم تجربی هم همه پژوهشگران به قله نمی‌رسند؛ از میان ده‌ها نفر، چند نفر برجسته می‌شوند. این مسئله زورکی نیست، باید فضا و بستر فرهنگی آن فراهم شود.
 
وی با انتقاد از ضعف حضور بین‌المللی علوم انسانی ایران افزود: در حالی که ایران سالانه حدود ۷۷ هزار مقاله علمی تولید می‌کند، خروجی علوم انسانی ما در پایگاه‌های علمی جهانی دیده نمی‌شود. این به معنای نبود دانشمند نیست، اما یک محقق علوم انسانی باید بتواند با دنیا حرف بزند؛ اگر گفت‌وگو نکند، نظریه‌اش چگونه شنیده می‌شود؟
 
رئیس فرهنگستان علوم با اشاره به الگوی حوزه‌های علمیه در شناسایی نظریه‌پردازان گفت: در حوزه، صاحب‌نظر به‌صورت طبیعی برجسته می‌شود، نه با اجبار. همان‌طور که شیخ مرتضی انصاری یا آیت‌الله جوادی آملی به‌زور مرجع یا صاحب‌نظر نشدند، بلکه علمشان خود را نشان داد.
 
وی تأکید کرد: هیئت‌های تخصصی قرار نیست نظریه تولید کنند، بلکه باید فضا را برای رشد نظریه‌پرداز فراهم کنند. ایجاد انگیزه وظیفه هیئت‌هاست، نه تحمیل عنوان صاحب‌نظریه
 
مخبر دزفولی با بیان اینکه «حذف و کنار زدن دیدگاه‌های مخالف، آزاداندیشی نیست»، گفت: آزاداندیشی یعنی دیدن همه نظریات و داشتن توان علمی برای نقد و کنار زدن آن‌ها با استدلال متقن.
 
وی در ادامه با اشاره به وضعیت کلی علم در کشور اظهار کرد: جریان علم کشور رو به جلوست. با کمتر از هفت‌دهم درصد تولید ناخالص داخلی، خروجی علمی ایران در جهان کم‌نظیر است و بیش از دو هزار استاد تراز اول جهانی در کشور داریم.
 
رئیس فرهنگستان علوم با اذعان به عقب‌ماندگی‌ها در حوزه علوم انسانی خاطرنشان کرد: در کنار موفقیت‌ها، در علوم انسانی عقب‌ماندگی هم داریم و نیازمند ارزیابی جدی از خروجی‌های علمی این حوزه هستیم.
 
وی در پایان با تأکید بر امیدواری نسبت به آینده گفت: این تلاش‌ها آغاز یک جریان دانشی است. در مقیاس تمدنی، ۲۰ یا ۳۰ سال زمان کوتاهی است. اگر سیاه‌نمایی نکنیم، داشته‌هایمان را ببینیم و قدر بدانیم، ثمره این مسیر را نسل‌های بعدی خواهند چشید.