بزرگترین چالش نخبگان، کمبود حمایت و امکانات است
لطفاً ابتدا خودتان را معرفی کنید و بفرمایید در چه رشتهای و چه سالی مدال کسب کردید؟
من علی شایان هستم. در سال ۱۴۰۳ موفق شدم مدال طلای المپیاد کشوری کامپیوتر را کسب کنم و در سال ۲۰۲۵ نیز در المپیاد جهانی هوش مصنوعی به مدال نقره دست یافتم. حوزه کامپیوتر و بهویژه هوش مصنوعی، برای من فقط یک رشته تحصیلی نیست، بلکه زمینهای است که از سالهای ابتدایی تحصیل به آن علاقه داشتم و بهتدریج به بخش مهمی از زندگی علمی من تبدیل شد.
درباره رشته المپیادی که در آن شرکت کردید توضیح میدهید؟
المپیاد کامپیوتر بیشتر بر تفکر الگوریتمی، حل مسئله، ترکیبیات و برنامهنویسی تمرکز دارد. در این رشته، صرفاً دانستن زبان برنامهنویسی کافی نیست، بلکه مهمتر از آن، توانایی تحلیل مسئله و طراحی راهحلهای بهینه است.
در المپیاد هوش مصنوعی نیز علاوه بر برنامهنویسی، مباحثی مانند یادگیری ماشین، تحلیل داده و مدلسازی هوشمند اهمیت پیدا میکند. این المپیادها دانشآموز را به تفکر عمیق و کاربردی وادار میکنند و فاصله زیادی با آموزشهای حفظمحور دارند.
چه شد که تصمیم گرفتید وارد مسیر المپیاد شوید؟ جرقه اولیه از کجا خورد؟
زمانی که در کلاس نهم بودم، برای اولینبار متوجه شدم چیزی به نام المپیاد وجود دارد. از قبل، بهدلیل اینکه مدرسه از کلاس هفتم برای ما کلاسهای برنامهنویسی برگزار میکرد، به این حوزه علاقهمند شده بودم. همین علاقه باعث شد وقتی با المپیاد کامپیوتر آشنا شدم، تصمیم بگیرم این مسیر را بهصورت جدی دنبال کنم. در واقع، المپیاد برای من ادامه طبیعی علاقهای بود که از سالها قبل شکل گرفته بود.
چه کسی بیشترین نقش را در حمایت و تشویق شما داشت؟
خانواده و مدرسه نقش بسیار پررنگی در این مسیر داشتند. خانوادهام همیشه از من حمایت میکردند و فضای آرامی فراهم کردند که بتوانم تمرکز داشته باشم. مدرسه هم با برگزاری کلاسها و ایجاد بستر آموزشی مناسب، نقش مهمی در هدایت من به سمت المپیاد ایفا کرد. بدون این حمایتها، ادامه دادن مسیر بهمراتب سختتر میشد.
برنامهریزی مطالعاتی شما در طول مسیر چگونه بود؟
راستش برنامهریزی بسیار دقیق و ساعتبندیشدهای نداشتم. بیشتر سعی میکردم هر قدر که در روز توان دارم، مطالعه کنم. تمرکز من بیشتر بر استمرار بود تا برنامهریزی خشک. وقتی علاقه وجود داشته باشد، خودبهخود زمان قابل توجهی صرف مطالعه و تمرین میشود.
منابع مطالعاتی شما چه بود و چگونه انتخابشان میکردید؟
منابع اصلی من کتابهای ترکیبیاتی بودند که بهعنوان منابع المپیاد معرفی شده بودند. برای بخش برنامهنویسی هم از سایت Codeforces استفاده میکردم که محیطی بسیار مناسب برای تمرین الگوریتمهاست.
برای المپیاد هوش مصنوعی، دورههای دکتر شریفی و همچنین دوره معروف Andrew Ng از دانشگاه استنفورد برایم بسیار مفید بودند. این منابع را بر اساس پیشنهاد افراد باتجربه و اعتبار علمی آنها انتخاب کردم.
آیا از کلاس یا دوره خاصی بهره بردید؟
بهجز کلاسهایی که خود مدرسه برگزار میکرد، در کلاس یا دوره خاص دیگری شرکت نکردم. تنها استثنا، همان دورههای رایگان آموزش هوش مصنوعی بود که از آنها استفاده کردم.
مطالعه برای المپیاد را چگونه با درس مدرسه هماهنگ میکردید؟
مدرسه ما خودش کلاسهای المپیاد را برگزار میکرد و همین موضوع باعث شد هماهنگی بین درس مدرسه و المپیاد بهصورت طبیعی انجام شود؛ بنابراین نیاز به برنامهریزی جداگانهای از طرف من نبود.
سختترین بخش مسیر المپیاد برای شما چه بود؟
سختترین بخش برای من، فاصله زمانی نسبتاً طولانی بین آزمون و اعلام نتایج بود. آن دوران انتظار، از نظر روحی بسیار فرساینده بود و واقعاً فشار زیادی به من وارد کرد.
آیا لحظهای بوده که بخواهید انصراف دهید؟
بله. یادم هست عید سال یازدهم بود که در یک آزمون کلاسی، نهم شدم؛ در حالی که فقط به هشت نفر مدال طلا تعلق میگرفت. این اتفاق باعث ناامیدی شدید من شد و حتی به انصراف فکر کردم. اما صحبت با یکی از سالبالاییهایم و مشورت با او کمک کرد نگاهم عوض شود و از آن شرایط عبور کنم.
فشار روحی و رقابت سنگین را چگونه مدیریت میکردید؟
سعی میکردم کمتر به نتیجه فکر کنم و بیشتر تمرکزم روی خود آزمون باشد. اینکه مدام به این فکر کنیم «اگر از بقیه بدتر دادم چه؟» فقط استرس را بیشتر میکند. تمرکز روی فرآیند، کمک زیادی به مدیریت فشار روانی میکند.
تجربه حضور در مسابقات جهانی چگونه بود؟ سختترین چالش چه بود؟
حضور در مسابقات جهانی تجربهای بسیار جالب و خاطرهساز بود. در کنار رقابت علمی، با افراد زیادی آشنا شدم. سختترین سؤال مسابقه، مربوط به طراحی یک هوش مصنوعی بود که باید برای یک کلمه، راهنماییهایی تولید میکرد تا یک هوش مصنوعی دیگر بتواند آن کلمه را حدس بزند.
اما شاید سختترین چالش خارج از مسابقه، مسائل اعزام و ویزا بود. برای گرفتن ویزا، مجبور شدیم تنها یک هفته قبل از مسابقه به دبی سفر کنیم که استرس زیادی داشت.
به نظر شما سیستم آموزشی ایران چگونه باید از استعدادهای المپیادی حمایت کند؟
به نظر من، سیستم آموزشی باید حمایتهای مالی و علمی دانشآموزان المپیادی را تأمین کند. این حمایتها میتواند فشارها را به میزان زیادی کاهش دهد و تمرکز دانشآموزان را بر کار علمی افزایش دهد.
بزرگترین چالش نخبگان جوان در ایران چیست؟
به نظر من، مشکلات مالی و کمبود امکانات نسبت به کشورهای دیگر بزرگترین چالش نخبگان جوان است.
فکر میکنید کشور چقدر میتواند استعدادهای المپیادی را حفظ کند؟
اگر کشور بتواند خواستههای نخبگان را برآورده کند، قطعاً میتواند استعدادهای المپیادی را حفظ کند.
مهمترین اشتباه رایج دانشپژوهان المپیادی چیست؟
بزرگترین اشتباه این است که بدون مشورت با افراد باتجربه شروع به مطالعه میکنند و نمیدانند دقیقاً چه چیزهایی را باید بخوانند.
برنامه شما برای آینده چیست؟
در حال حاضر دانشجوی ترم اول مهندسی کامپیوتر دانشگاه صنعتی شریف هستم و فعلاً برنامه مشخص و قطعی برای آینده ندارم. ترجیح میدهم مسیرم را با دقت و آگاهی انتخاب کنم.
انتهای پیام/