دسترسی به یوتیوب در دانشگاه‌ها یعنی اینترنت طبقاتی شده است؟

به گزارش خبرگزاری آنا؛ شورای صنفی خوابگاه‌های دانشگاه تهران شب گذشته دسترسی بدون فیلتر به یوتیوب از طریق شبکه داخلی این دانشگاه را تأیید کرد. این دسترسی از چند روز گذشته به‌ویژه در خوابگاه‌های دانشجویی فعال شده است. همزمان گزارش‌ها حکایت از این داشت که دسترسی به یوتیوب برای دانشجویان دانشگاه‌های شهید بهشتی و علامه‌طباطبائی نیز امکان پذیر شده است. پیش‌بینی می‌شود این روند در روزهای آینده به سایر دانشگاه‌های کشور نیز تسری پیدا کند.

دی ماه سال گذشته خبرگزاری رسمی قوۀ مجریه اعلام کرده بود که وزارت علوم گزارشی مفصلی درباره سهم یوتیوب در تحقیق، پژوهش و آموزش تهیه و به کمیته تعیین مصادیق مجرمانه ارسال کرده است و پیگیری می‌کند تا این شبکۀ اجتماعی ویدئو محور رفع فیلتر شود. حالا به نظر می‌رسد که فراهم شدن امکان دسترسی بدون محدودیت از طریق شبکۀ اینترنت ثابت دانشگاه‌ها به یوتیوب در امتداد همان پیگیری‌ها امکان‌پذیر شده است، به خصوص که ساعاتی بعد یکی از رسانه‌ها خبری از قول جواد موحد، مشاور رئیس سازمان و سرپرست دفتر ریاست، روابط عمومی و دبیرخانۀ کمیسیون رگولاتوری منتشر کرد، مبنی بر اینکه سازمان تنظیم مقررات و مجموعۀ وزارت ارتباطات مصوبۀ جدیدی در این خصوص دریافت نکرده‌اند.

هیچ مصوبه‌ای برای اینترنت طبقاتی وجود ندارد

رسانه‌ها ساعاتی قبل در پی پربازدید شدن خبر دسترسی برخی دانشگاه‌ها به این سکوی ویدئویی از قول جواد موحد، سرپرست دفتر ریاست، روابط عمومی و دبیرخانۀ کمیسیون سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی وجود هرگونه مصوبه درباره اینترنت طبقاتی را رد کردند. و چنین نوشتند که او گفته است: «هیچ مصوبه یا ابلاغیه‌ای در این زمینه وجود ندارد و هیچ همکاری از سوی وزارت ارتباطات و رگولاتوری در این زمینه با دانشگاه‌ها وجود نداشته است.

موحد افزوده بود که اگر در دانشگاهی دسترسی بدون محدودیت به یک سکوی اینترنتی فراهم شده است باید منبع فنی آن بررسی شود. وی تأکید کرده بود که هرگونه تصمیم در زمینه تغییر سطح دسترسی یا رفع فیلتر پلتفرم‌ها، نیازمند مصوبه رسمی و ابلاغ از سوی مراجع ذی‌صلاح است و تاکنون چنین مصوبه‌ای وجود نداشته است.

البته پیشتر نیز گفته‌ایم که وزارت ارتباطات متولی محدود کردن یا رفع محدودیت از یک سکوی اینترنتی نیست و فقط مجری مصوبات نهادهای ذی‌صلاح است، هرچند این نهاد یک رأی در کمیسیون مرتبط با محتوای مجرمانه دارد، اما رای یک عضو کافی نیست و اصرار پیش از حد وزارتخانه به سرگرم شدن با موضوع فیلترینگ بیش از هرکسی به زیان خود ستار هاشمی و تیم مدیریتی است؛ چرا که توان او و تیمش را در یک دالان بی‌انتها مستهلک می‌کند و وزارتخانه از پاسخ به مسائل کلان حوزۀ ارتباطات و فناوری‌اطلاعات که تکلیف قانونی برای اجرای آن‌ها دارد، باز خواهد ماند.

هرچند به نظر می‌رسد که شاید تیم وزارت ارتباطات خود نیز بی‌رغبت نباشند که جنجال‌ها دربارۀ فیلتر و فیلترشکن، مانع از طرح پرسش‌های جدی‌تر مانند خطر بسیار محتمل تشدید انحصار در حوزۀ اینترنت و ارتباطات ثابت، سرنوشت سند تسهیم درآمد و... از سوی رسانه‌ها شود.

وزیر اسبق ارتباطات در دولت اصلاحات: دسترسی محدود به یوتیوب مصداق اینترنت طبقاتی نیست

احمد معتمدی، وزیر اسبق ارتباطات در دولت اصلاحات، نیز چند ساعت قبل در یک گفتگوی رسانه‌ای گفته بود که این دسترسی را مصداق اینترنت طبقاتی نمی‌داند ندانست. به زعم او به هر شکلی از طبقه‌ای رفع فیلتر انجام شود مثبت است و اینترنت طبقاتی بیشتر برای موارد اقتصادی کاربرد دارد.

وی همچنین با اشاره به رفع فیلتر یوتیوب در برخی دانشگاه ها، گفته بود: این مورد اینترنت طبقاتی نیست، کماینکه برای خبرنگاران هم دسترسی‌هایی باز شد، چراکه نوع کارشان طوری است که باید بیشتر آزادی عمل داشته باشند، ولی این مسیر مثبت است.

به گزارش آنا همانطور که وزیر ارتباطات دولت اصلاحات می‌گوید، طی سال‌های گذشته هم برخی اقشار از جمله گروهی از فعالان در شبکه‌های اجتماعی خارجی و خبرنگاران شاغل در رسانه‌ها در اصطلاح خطشان سفید شده بود. حتی اگر کمی جستجو کنیم در میان منتقدان امروز احتمالاً می‌توان رسانه‌ها و فعالان فضای مجازی را دید که با خط سفید خود از ایجاد دسترسی به یوتیوب برای گروهی از دانشجویان انتقاد کرده‌اند. دلایلی مختلفی نیز برای چنین اقداماتی وجود دارد و گروه با هدف خاص خود از رخداد جدید انتقاد می‌کند، برخی می‌خواهند تا حاکمیت را تحت فشار بگذارند که بدون هیچگونه اعمال حاکمیت و مراقبت از حقوق و داده‌های ملی مردم ایران، اجازه دهد که سکوهای خارجی در ایران فعالیت کنند، گروهی دنبال اهداف سیاسی خود هستند، برخی دیگر نیز شاید دنبال سیاه‌نمایی باشند، البته حتماً گروهی هم هستند که آشنایی کمتری با مبانی حکمرانی فضای مجازی دارند و براساس نظرات دیگر گروه‌ها نظر می‌دهند که پاسخ به این افراد نیاز به تبیین دقیق متولیان امر دارد.

چرا این دسترسی مصداق اینترنت طبقاتی نیست؟

دسترسی محدود به یوتیوب برای دانشگاه‌ها مصداق اینترنت طبقاتی محسوب نمی‌شود. اینترنت طبقاتی بر اساس معیار‌های اقتصادی یا اجتماعی دسترسی را تفکیک می‌کند. دسترسی فعلی صرفاً مبتنی بر نیاز‌های پژوهشی و آموزشی است. از سویی دانشجویان برخلاف افرادی که خط سفید دارند، امکان دسترسی به یوتیوب با سیم‌کارت شخصی خود را ندارند وفقط در محیط دانشگاه از طریق اتصال بی‌سیم به شبکۀ ارتباطات ثابت دانشگاه امکان بهره‌گرفتن از ویدئوهای علمی موجود بر بستر این سکو را خواهند داشت، مسئولان دانشگاه هم احتمالاً تدابیری خواهند اندیشید که چالش‌های احتمالی و مسیرهای استفادۀ نادرست کمرنگ شود.

همیشه تفکیک و دسترسی متناسب با مولفه‌های هویتی کاربر امر ناپسندی نیست، برای مثال حتماًً نمی‌توان اینترنتی مشابه و یکسان در دسترس یک کاربر کودک و نوجوان با کاربری بزرگسال قرار داد، حتی کشورهای غیردینی بسیاری در جهان سطح دسترسی یکسانی به کودکان و بزرگسالان نمی‌دهند، همانطور که در مخیط فیزیکی هم تمایزهایی میان افراد وجود دارد، برای مثال کتاب‌های پزشکی در دسترس عموم قرار ندارد، یا همه نمی‌تواند لباس فرم آتش‌نشان‌ها یا نیروهای اورژانس را بخرند و استفاده کنند، این یک مراقبت جمعی است، نه تمایزی که دولت‌ها میان مردم خود قائل شوند.

یوتیوب امکان کمتری برای سوءاستفاده از کلان‌داده‌های ایرانی‌ها خواهد داشت

اتصال از طریق شبکه ثابت دانشگاه دسترسی یوتیوب و امکان سوءاستفادۀ آلفابت از کلان‌داده‌های کاربران ایرانی به صورت گسترده‌‌تر و دسترسی عمومی به داده‌های فرد به فرد کاربران دانشجوی ایرانی کاهش می‌دهد. با توجه به اینکه همۀ ترافیک از طریق شبکۀ اینترنت داخلی دانشگاه تبادل می‌شود، تحلیل فعالیت‌های فردی کاربران برای یوتیوب دشوار می‌شود. 

مسئلۀ اصلی با سکوهای غربی و به طور کل غیر ایرانی همین است، سرورهای آن‌ها داخل ایران نیست و اطلاعات کاربران ایرانی به خارج از مرزهای ایران می‌رود، گردش کاری که سبب می‌شود، ما اطلاعی از سرنوشت‌ داده‌‌های خود نداشته باشیم، کلان داده‌هایی که گنج وثروت ملی ایران هستند و نباید ساده از کنار ترانزیت بی ضابطۀ آن بگذریم، همانطور که هیچ کشور دارای فناوری و مستقل دیگری نمی‌گذرد، هنوز مدتی از امضای فرمان تصاحب تیک‌تاک توسط ترامپ با همین دلیل که داده‌های آمریکایی‌ها شاید به دست چینی‌ها بیافتد، نگذشته است، که برخی در ایران می‌گویند داده‌های مردم ایران را رایگان و بدون ضابطه در اختیار سکویی آمریکایی قرار دهیم! 

کاربران در مدل فعلی فقط از داخل دانشگاه به یوتیوب دسترسی خواهند داشت و به محض قطع اتصال به شبکۀ ارتباطات ثابت دانشگاه، دسترسی به این سکو که هنوز احترام به قوانین سرزمینی ایرانی و انتقال سرورها به داخل ایران را نپذیرفته است، نیز متوقف خواهد شد و همین موضوع چالش‌های احتمالی بعدی را کاهی می‌دهد.

شکاف دیجیتال رخ نخواهد داد

دسترسی محدود به یوتیوب در دانشگاه تهران، شهید بهشتی و علامه طباطبایی براساس اعلام قبلی وزارت علوم در سال گذشته با هدف حمایت از فعالیت‌های علمی انجام شده است. هرچند که حفظ این مسیر نیاز به مراقبت مسئولان دستگاه علم و فناوری کشور دارد، اما هرچه که باشد، دسترسی محدود از طریق شبکۀ ارتباطات ثابت دانشگاه‌ها مصداق شکل‌گیری اینترنت طبقاتی نیست، چرا که دانشجو فقط زمانی که در دانشگاه است به این سرویس دسترسی خواهد داشت و وقتی خارج از محیط دانشگاه قرار گیرد، تفاوتی با بقیه مردم نخواهد داشت و البته مقامات ایرانی هم بارها العام کرده‌اند که هرسکویی به حاکمیت ایران احترام بگذارد، امکان فعالیت در کشور را خواهد داشت.