برج ایفل با فناوری از تخریب نجات یافت

به گزارش خبرگزاری آنا؛ پاریس، اواخر قرن نوزدهم؛ پایتخت فرانسه در تب‌وتاب عصر زیبا می‌سوخت. دوران شکوفایی هنر، صنعت و اختراعات. دولت فرانسه برای نمایش قدرت صنعتی خود و گرامیداشت صدمین سالگرد انقلاب کبیر، خود را برای برگزاری یک نمایشگاه جهانی بی‌نظیر در سال ۱۸۸۹ آماده می‌کرد. این رویداد که به «اکسپو» شهرت یافت، صحنه‌ای جهانی برای ملت‌ها بود تا جدیدترین دستاورد‌های فناورانه، اختراعات صنعتی و شگفتی‌های مهندسی خود را به نمایش بگذارند. در واقع، اکسپو ویترینی برای نمایش قدرت و پیشرفت تکنولوژیک کشور‌ها بود. قلب این نمایشگاه، بنایی بود که باید تمام سازه‌های جهان را به چالش می‌کشید و از بنای یادبود واشنگتن که به‌تازگی عنوان بلندترین سازه جهان را از آن خود کرده بود، پیشی می‌گرفت. مسابقه‌ای برای طراحی یک برج فلزی به ارتفاع ۳۰۰ متر برگزار شد و بیش از صد طرح ارائه گردید.

در نهایت، طرحی که توسط شرکت مهندسی گوستاو ایفل ارائه شد، به پیروزی رسید. این طرح که حاصل نبوغ دو مهندس ارشد او، موریس کُشلن و امیل نوگیه بود، یک سازه مشبک آهنی را به تصویر می‌کشید که هم از نظر زیبایی‌شناسی و هم از نظر مهندسی، انقلابی به شمار می‌رفت. ایده اصلی، ساختن سازه‌ای سبک و در عین حال مستحکم بود که بتواند در برابر نیروی باد مقاومت کند؛ چالشی که تا آن زمان برای سازه‌ای با این ارتفاع حل‌نشده باقی مانده بود. ماده انتخابی، آهن فرفورژه بود که برخلاف سنگ، انعطاف‌پذیری و مقاومت کششی بالایی داشت.

اما این ایده با استقبال همه مواجه نشد. بلافاصله پس از شروع ساخت، گروهی متشکل از ۳۰۰ نفر از سرشناس‌ترین هنرمندان، نویسندگان و روشنفکران پاریس، از جمله الکساندر دوما و گی دو موپاسان، در نامه‌ای سرگشاده که به اعتراض هنرمندان مشهور شد، این برج را بی‌فایده و هیولاگونه خواندند و آن را به دودکش سیاه یک کارخانه غول‌پیکر تشبیه کردند که خط آسمان زیبای پاریس را لکه‌دار می‌کند. با این حال، گوستاو ایفل با اطمینان از محاسبات خود، پروژه را پیش برد.

فناوری ساخت برج، خود یک نمایش قدرت مهندسی بود. بیش از ۱۸ هزار قطعه آهنی، با دقتی کمتر از یک میلی‌متر در کارخانه‌ای در حومه پاریس طراحی و ساخته شدند. این قطعات پیش‌ساخته، به همراه ۲.۵ میلیون پیچ و مهره، به محل ساخت در میدان شان دو مارس منتقل شدند. در آنجا، کارگران با استفاده از جرثقیل‌های بخار که روی پایه‌های برج حرکت می‌کردند، این پازل عظیم فلزی را در مدت زمان شگفت‌انگیز دو سال و دو ماه و پنج روز تکمیل کردند. این سرعت و دقت در ساخت، مدیون محاسبات ریاضی پیچیده و نقشه‌های مهندسی دقیقی بود که هیچ جایی برای خطا باقی نمی‌گذاشت.

برج در ۳۱ مارس ۱۸۸۹ افتتاح شد و دروازه ورودی نمایشگاه جهانی بود. بازدیدکنندگان با آسانسور‌های هیدرولیکی نوآورانه‌ای که در پایه‌های منحنی برج تعبیه شده بود، به طبقات بالا می‌رفتند و منظره‌ای را می‌دیدند که پیش از آن هیچ انسانی تجربه نکرده بود. موفقیت برج در طول اکسپو خیره‌کننده بود و نزدیک به دو میلیون نفر از آن بازدید کردند. اما سایه موقتی بودن همچنان بر سر آن سنگینی می‌کرد؛ طبق قرارداد، برج باید ۲۰ سال بعد، در سال ۱۹۰۹، برچیده می‌شد.

گوستاو ایفل که سازه‌اش را چیزی فراتر از یک بنای یادبود می‌دانست، از همان ابتدا به دنبال یافتن راهی برای نجات آن بود. او با هزینه شخصی، یک آزمایشگاه هواشناسی و یک ایستگاه مطالعات آیرودینامیک در بالای برج تأسیس کرد و آن را در اختیار دانشمندان قرار داد. اما این کاربرد‌های علمی برای متقاعد کردن مقامات شهری کافی نبود. فرشته نجات ایفل، یک فناوری نوظهور و انقلابی بود: تلگراف بی‌سیم.

در اوایل قرن بیستم، ارتش فرانسه دریافت که ارتفاع ۳۰۰ متری برج، آن را به یک آنتن بی‌نظیر برای ارسال و دریافت امواج رادیویی تبدیل می‌کند. یک آنتن دائمی بر فراز آن نصب شد و برج ایفل به یک دارایی استراتژیک نظامی تبدیل گشت. اوج اهمیت آن در جنگ جهانی اول بود؛ زمانی که ایستگاه رادیویی برج توانست پیام‌های رمزگذاری‌شده ارتش آلمان را رهگیری کند. این اطلاعات به ارتش فرانسه کمک کرد تا ضدحمله‌ای موفق را در نبرد مارن ترتیب دهد و مسیر جنگ را تغییر دهد. هیولای فلزی دیروز، به ناجی پاریس تبدیل شده بود.

این کاربرد حیاتی، تمام بحث‌ها برای تخریب برج را خاتمه داد. سازه‌ای که به عنوان نماد موقت عصر صنعت ساخته شده بود، با در آغوش کشیدن فناوری عصر ارتباطات، جایگاه خود را برای همیشه تثبیت کرد. امروزه برج ایفل نه تنها یک جاذبه توریستی، بلکه همچنان یک مرکز مهم برای پخش امواج رادیویی و تلویزیونی است؛ یادگاری زنده از داستانی که در آن، مهندسی، هنر و فناوری در هم تنیده شدند تا یکی از شناخته‌شده‌ترین نماد‌های جهان را خلق کنند.