جاذبه‌های استان همدان چشم‌به‌راه گردشگران تابستانی

ناهید منصوری، خبرنگار فرهنگی آنا- استان همدان از استان‌های کوهستانی، مرتفع، سرد و بادخیز کشور ایران محسوب می‌شود. مرکز این استان، شهر باستانی همدان است که هرودوت تاریخ بنای آن را در سده هشتم پیش از میلاد در دوران مادها ذکر کرده است. استان همدان به لحاظ تنوع تولیدات صنایع دستی رتبه دوم تنوع تولیدات صنایع دستی کشور را به خود اختصاص داده است. برجسته‌ترین صنعت دستی استان، سفالگری و سرامیک‌سازی است که مرکز عمده آن لالجین در ۲۵ کیلومتری شهر همدان است. پیشینه سفال‌سازی در لالجین نزدیک به ۷۰۰ سال برآورد شده است به همین دلیل لالجین به پایتخت سفال ایران معروف است.

آرامگاه باباطاهر

آرامگاه باباطاهر مدفن شاعر و عارف بزرگ قرن چهارم تا ابتدای قرن پنجم است. عمده شهرت باباطاهر به علت دوبیتی­‌های زیبای این شاعر است. اولین بنای آرامگاه در قرن ششم و در زمان خوارزمشاهیان به صورت برجی هشت ضلعی ساخته شد. البته این بنا چندین بار مورد بازسازی قرار گرفته و در آخرین بار در سال 1344 به همت انجمن آثار ملی بنای جدیدی ساخته شده است که این اثر در سال 1376 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. بنای آرامگاه برجی هشت ضلعی با هشت ستون است که عمده نمای آن با سنگ گرانیت است. در داخل آرامگاه 24 دوبیتی از باباطاهر بر روی سنگ­‌ها حکاکی شده است. از سوی دیگر بنای دیگری به نام آرامگاه باباطاهر در شهر خرم‌آباد و در نزدیکی قلعه فلک‌الافلاک قرار دارد، به دلیل اینکه برخی از دوبیتی­‌های باباطاهر به زبان لری است و در گویش لری به بزرگان، بابا می­‌گویند، برخی معتقدند آرامگاه واقعی باباطاهر در خرم‌آباد است. به هر حال هر دو بنا با نام آرامگاه باباطاهر شناخته می­‌شوند.

غار علیصدر

غار علیصدر بزرگترین مسیر قایقرانی در غارهای آبی جهان را دارد. ارتفاع غار از سطح دریا ۲۱۰۰ متر است. در دسته غارهای آبی قرار دارد و عمق آب زلال آن در برخی از قسمت­‌ها به 17 متر نیز می‌­رسد. از دوران صفویه کانال‌کشی­‌هایی برای استفاده از آب آن انجام شده بوده است و اهالی روستاهای اطراف به عنوان ذخیره‌گاهی برای آب از آن استفاده می­‌کرده­‌اند. در سال 1342 این غار توسط کوهنوردان همدانی مورد اکتشاف قرار گرفت و تا سال 1352 که که عبدالله حاجیلو شخصا با توجه به وجه اجتماعی و محبوبیتی که داشت اقدام به تعریض دهانه آن از نیم متر به 5 متر و ارتفاع 3 متر کرد. حاجیلو و دیگر کوهنوردان همراه او در معرفی و ایجاد شرایط مناسب برای ورود همگان به غار علیصدر نقش مهمی داشتند. پس از تعریض دهانه غار و ساخت سکوهای سیمانی ابتدای غار، برق سراسری نیز به آنجا رسیده و مهمانسرایی نیز در نزدیکی غار تاسیس شد. این غار مجموعه‌­ای از تالارها و گذرگاه‌­های آبی عریض است که امکان دسترسی با قایق به آن امکان­پذیر است. این غار آهکی زیبا چشم‌اندازهای منحصربه‌فردی را در پیش چشم بینندگان قرار می­‌دهد. دمای داخل غار حدود 16 درجه سانتیگراد و دمای آب آن 12 درجه سانتیگراد بوده و تقریبا در تمام فصول سال یکنواخت و فاقد رنگ‌وبو است.از نقطه نظر شیمیایی جزو آب‌های بی‌کربناته کلسیک است و به دلیل وجود املاح آهکی فراوان در آب غیرقابل خوردن است. در آب این غار هیچگونه حیات جانوری وجود ندارد. این غار آهکی که منشأ آب آن چشمه و نزولات جوی است که به داخل غار نفوذ می‌کنند، دارای استالا کتیت­هایی (چکنده) زیبایی در سقف غار است. در کف غار در قسمت­‌هایی آب وجود ندارد استالاگمیت­‌هایی (چکیده) با اشکال متنوع و جذاب دیده می­‌شوند. این غار از طریق فرسایش در توده سنگ‌­های آهکی در فرآیندی طولانی ایجاد شده است. غارهای سراب و سوباشی به ترتیب 7 و 11 کیلومتر با غارعلیصدر فاصله دارند و یکی از منابع تامین‌کننده آب غار علیصدر، غار سراب است. راه دسترسی و امکانات رفاهی پیرامون غار مناسب است. این مجموعه تفریحی شامل یک باب مهمانسرا، ده دستگاه ویلای چوبی یک و دو خوابه، شانزده دستگاه سوئیت اقامتی، پنجاه دستگاه چادر صحرایی، رستوران، بازارچه خرید مواد خوراکی و صنایع دستی، نمازخانه، سرویس بهداشتی، پارکینگ و فضای سبز است.

آرامگاه بوعلی

آرامگاه بوعلی، آرامگاه و بنای یادبودی از حکیم و فیلسوف نامدار ایرانی شیخ الرئیس بوعلی سینا است. این عالم بزرگ در سوم صفر سال 373 هجری قمری در روستای افشنه از توابع بخارا به دنیا آمد و پس از کسب دانش و خدمات ارزنده‌­ای که بویژه در طب داشت، در اول رمضان 427 هجری قمری دارفانی را وداع گفته و در همدان به خاک سپرده شده است.

بنای اولیه آرامگاه در دوران قاجار ساخته شده بوده و در سال 1330 به همت انجمن آثار ملی ایران، طراحی بنا توسط مهندس هوشنگ سیحون صورت گرفته و بنای آرامگاه تجدید می‌­شود. معماری این بنا تلفیقی از معماری پیش از اسلام و بعد از اسلام است و تا حدی شبیه به برج گنبد کاووس در استان گلستان است که البته تفاوت کلی آن با برج کاووس در ایجاد ستون‌­هایی به جای دیوار برج است. در بنای این آرامگاه از 12 ستون استفاده شده که احتمالا مؤید 12 رشته­‌ای است که بوعلی سینا در آن تبحر داشته است. زادروز وی در ایران به عنوان روز پزشک نامگذاری شده است.

سراب گیان نهاوند

این کوه‌­ها در امتداد کوه­‌های زاگرس هستند. این چشمه از چشمه­‌های پرآب به شمار می­‌رود و برای شرب و کشاورزی در منطقه استفاده شده و مازاد آن به رودخانه گاماسیاب می­‌ریزد. پیرامون این سراب را جنگلی طبیعی با وسعت 100 هکتار در برگرفته که شامل درختانی چون بلوط، چنار، زالزالک (گویچ)، گردو، بید، زبان گنجشک، گوجه وحشی، داغداغان، آلوچه، مو، انجیر، ون، گلابی و بادامک وحشی است. دارای 310 هکتار جنگل است و از مهمترین گونه درختان بلوط و چنار به شمار می‌رود. در کنار روستای گیان تپه باستانی گیان وجود دارد که اشیای باستانی زیادی از آن بدست آمده و در موزه ملی قرار دارد. از مراکز مهم گردشگری نهاوند محسوب می‌شود.

ارگ تاریخی نوشیجان

قدمت این محوطه باستانی به دوران مادها بازمی‌­گردد که در دوران هخامنشیان و اشکانیان نیز مورد استفاده بوده است. سه لایه تاریخی در این مکان در کاوش‌هایی که از سال 1346 صورت گرفته مشخص شده است. ارگ نوشیجان یکی از نیایشگاه­‌های مهم مادها بوده است. مجموعه مربوط به دوره ماد در این بنای تاریخی شامل اتاق­‌ها، انبارها، آتشکده غربی، آتشکده مرکزی، تالار ستون‌دار، حصار دژ و تونل است که تمامی این بناها از خشت خام و به ابعاد استاندارد 40*22 سانتیمتر با ضخامت 12 سانتیمتر ساخته شده است. این اثر باستانی دارای پایگاه دائمی بوده و بازدیدکنندگان می­‌توانند از راهنمایی آنان در این مکان استفاده کنند. این اثر در سال 1346 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

روستای ورکاته

از ویژگی خاص این روستا می‌­توان به استفاده از سنگ در ساختمان­‌های آن اشاره کرد که مناظر زیبایی را در معماری آن ایجاد کرده است. از آثار تاریخی این روستا می‌­توان به قلعه مهری خانم و اصطبل او اشاره کرد که در اواخر دوره قاجار ساخته شده است. منظور از مهری خانم، که اهالی روستا بدین‌گونه از او یاد می‌کنند، زنده یاد مری لیلی قراگوزلو است. خانم مری لیلی دختر نقی خان قراگوزلو ارباب روستا بوده است که خدمات زیادی در پرورش اسب و معرفی گونه‌­های اسب عرب انجام داده است. ساختمان قلعه دارای پلان چلیپایی با زیربنای 330 متر مربع و در دو طبقه ساخته شده است. در حال حاضر متروکه است. اصطبل آن در فاصله 2 کیلومتری جنوب روستا قرار داشته و دارای مساحت 1650 متر مربع است که با استفاده از لاشه سنگ­‌های گرانیتی ساخته شده است و از آثار دیدنی روستا به شمار می‌­رود.

حمام حاج آقا تراب

قدمت این بنا به دوران قاجار بازمی­‌گردد. بانی ساخت آن مرحوم حاج میرزا محمد تقی که از خیّران شهر بوده است، و این حمام به نام پسر وی معروف شده است. از دو بخش زنانه و مردانه (دو قلو) تشکیل شده بوده و دارای معماری، گچ‌بری‌­ها و نقاشی‌­های زیبایی است. این حمام امروزه به موزه مردم‌شناسی تبدیل شده است. یکی از بخش‌­های جالب آن نمایش سنت حنابندان است. این بنا در سال 1355 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

کوهستان الوند

این کوهستان زیبا با قله­‌هایی چون الوند، کلاغ لان، دائم برف، یخچال و قزل ارسلان از جاذبه‌­های طبیعی استان همدان است. این کوهستان زیبا بستری مناسب برای بسیاری از فعالیت‌­های طبیعت‌گردی است که از مهمترین آنها کوهنوردی است. از دیگر فعالیت­‌های طبیعت‌گردی در این کوهستان می‌­توان به پیست اسکی تاریک دره اشاره کرد. این پیست در فاصله 15 کیلومتری از همدان در مسیر تله کابین گنجنامه قرار دارد. این پیست دارای مدرسه اسکی، 3 تله اسکی-تله سیژ، پارکینگ، رستوران، هتل، درمانگاه، پایگاه قهرمانی و پیست اسکی روی چمن است. از دیگر مراکز گردشگری واقع در این کوهستان می‌توان به دهکده تفریحی، فرهنگی و ورزشی گنجنامه اشاره کرد. این دهکده که یک منطقه نمونه گردشگری است، در فاصله 5 کیلومتری همدان در مسیر گنجنامه قرار دارد. این مجموعه طیف گسترده‌­ای از فعالیت‌­ها را در برگرفته است که از آن جمله می‌توان به صخره نوردی، بانجی جامپینگ( پرش از روی سکو)، پل معلق، تله کابین و تی­رول اشاره کرد.

روستای خاکو

باغ‌های فراوان، مراتع و ییلاقات از مهمترین و زیباترین جاذبه­‌های طبیعی این روستا محسوب می‌شود.

هگمتانه

هگمتانه پایتخت شاهنشاهی ماد‌ها و پایتخت تابستانی هخامنشیان و اشکانیان بود. این شهر کهن، نخستین پایتخت ایران بوده و به همراه آتن در یونان و رم در ایتالیا، از معدود شهرهای باستانی جهان است که همچنان زنده و مهم است. یونانیان هگمتانه را اِکباتان می‌خواندند که یونانی شده هگمتانه است. هرودوت این شهر را ساخته دیااکو دانسته است. هرودوت مجتمع شاهانه شامل قصر، خزانه‌داری و اقامت‌گاه نظامی که بر روی تپه‌ای ساخته شده بودند را توصیف می‌کند و می‌گوید که این مجتمع توسط هفت دیوار متحدالمرکز که هر دیوار داخلی از دیوار بیرونی بلندتر بود و بر آن اِشراف داشت، ساخته شد. با وجود دو سده درگیری در سرزمین‌های مادی مرکز زاگرس، آشوریان هیچ‌گونه گزارش روشنی از هگمتانه ارائه نداده‌اند و ممکن است که آن‌ها هرگز در شرق الوند پیش‌روی نکرده باشند. سنت‌های قدیمی دیگری، منشأ شهر هگمتانه را به سمیرامیس افسانه‌ای یا به جمشید نسبت می‌دهند.

تکوک (ریتون) طلایی بز کوهی هگمتانه از آثار باستانی دوره هخامنشی است که در هگمتانه کشف شده است. این ریتون به شکل سر یک بز کوهی ساخته شده است. تکوک طلایی بز کوهی هگمتانه در موزه ایران باستان نگهداری می‌شود.

گنج‌نامه

سنگ‌نبشته‌های گنج‌نامه، نوشتارهایی از دوران داریوش و خشایارشای هخامنشی است که بر دل یکی از صخره‌های کوه الوند در فاصله ۵ کیلومتری جنوب غرب همدان و در انتهای درهٔ عباس‌آباد حکاکی شده‌است.
کتیبه‌ها هر کدام در سه ستون ۲۰ سطری به زبان‌های پارسی باستان،بابلی و عیلامی قدیم نوشته شده‌اند.

متن پارسی باستان در سمت چپ هر دو لوح جای گرفته‌است و پهنایی معادل ۱۱۵ سانتی متر دارد. متن بابلی در وسط هر دو کتیبه نوشته شده و متن عیلامی در ستون سوم قراردارد. این کتیبه‌ها از دیرباز نام‌های گوناگونی را بر خود گرفته‌است، از جمله، سنگ نبشته، نبشت خدایان، دادمهان یا دادبهان، تنبابر، کتیبه‌های الوند، جنگ نامه و گنجنامه، که دو نام جنگ نامه و گنجنامه در سده‌های اخیر بیشتر کاربرد داشته است.