دکتر میرزاده : امیدهایم از بیم‏‌هایم بیشتر است

دکتر میرزاده در این گفتگو از مهمترین چالش‏ هایش در 17 ماه گذشته گفت و البته راهبردهایی که او و تیم مدیریتی‏ اش برای گذشتن از این مشکلات اندیشیده‏ اند. علیرغم توضیحات جامع رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، تلاش کردیم که درنهایت اختصار به مرور دوران 17ماهه تصدی وی بر بزرگترین دانشگاه حضوری جهان بپردازیم، گفت‏ و شنودی که با امیدها و بیم‏ های مردی به پایان رسید که به سخت کوشی و درایت شهره است، و البته آرزویی زیبا برای سالی که ترنمش چون نم‏نم باران این روزها، در همین نزدیکی است.

* زمانی که مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی را برعهده گرفتید، با چه چالش‌هایی روبرو بودید؟

از مهر 92 که کارم را آغاز کردم، با 20 چالش عمده روبرو بودم که البته هنوز هم با برخی از آنها دست و پنجه نرم می‌کنم. مهمترین چالش این بود که در دانشگاه متناسب با توسعه کمی، توسعه کیفی به وجود نیامده بود. نکته بعد بدهی‌ها و کسری بودجه دانشگاه بود. بیش از 2300میلیارد تومان بدهی و بیش از 1300میلیارد تومان کسری بودجه، 235 واحد زیان‌ده و.... در چنین شرایطی دانشگاه را تحویل گرفتیم.

* از همه این چالش‌ها آگاهی داشتید؟

بله، حدود 7 سال قبل از آنکه مدیریت دانشگاه را عهده‌دار شوم، در هیأت موسس و هیأت امنا با آیت‏ الله ‏هاشمی رفسنجانی همکاری داشتم.

* به هر رو دو سال دانشگاه از سیستم نظارتی هیأت امنا و هیأت موسس خارج شده بود و طبیعتاً یک سری آمارهای مربوط به آن دوره از دسترس شما پنهان بود!

اینطور نیست! ما از تمامی آنها اطلاع داشتیم.

* از عدم کیفی ‏سازی دانشگاه و بدهی‏‌ها و کسری بودجه به عنوان بزرگترین مشکلات نام بردید. چالش‌های دیگرتان چه بود؟

یکی دیگر از چالش‌های ما پراکندگی و عدم انسجام واحدهای دانشگاهی در سراسر کشور بود که البته ما قسمتی از آن را در این مدت حل کردیم. از سوی دیگر 235 واحد از 472 واحد دانشگاهی ما زیان‌ده بودند. برنامه مصوب هیأت موسس هم در ارتباط با توسعه کمی و کیفی دانشگاه به اجرا درنیامده بود. طرح‌های عمرانی دانشگاه هم با زیربنایی حدود یک میلیون و 700هزار مترمربع اغلب راکد مانده بود. پیشرفت فیزیکی این بناها عمدتاً از صفر شروع می‌شد تا 54درصد. در کنار چالش‌های مالی، با چالش بزرگ دیگری به نام پرونده‏ های حقوقی روبرو بودیم که هنوز هم در دست اقدام است و امروز رقمی نزدیک به 1700میلیارد تومان ادعای حقوقی له یا علیه دانشگاه وجود دارد که یکی از چالش‌های بزرگ به‌ارث‌رسیده به ما است.

* و دیگر مشکلات؟

اگر بخواهم تیتروار برایتان ذکر کنم، عبارت است از عدم تکمیل یا ارتقاء هرم هیأت علمی و عدم انسجام نظام برنامه‌ریزی دانشگاه با بودجه سنواتی، نیروی انسانی مازاد، وجود برخی رشته‌های فاقد مجوز از سوی شورای گسترش، عدم تجاری‌سازی تحقیقات، وابستگی 99درصدی بودجه دانشگاه به شهریه، عدم توسعه متوازن تحصیلات تکمیلی در رشته‌های کارشناسی ارشد و دکترا، نبود یک برنامه مصوب فرهنگی و حساب‌های معوقی که نشان می‌دهد اشخاص حقیقی و حقوقی بیش از 1600 میلیارد تومان به دانشگاه بدهکارند، عدم توسعه‌یافتگی در حوزه علوم پزشکی، کاهش جمعیت دانشجوی کاردانی و کارشناسی و همچنین عدم وجود یک فضای فرهنگی و علمی بانشاط در دانشگاه...؛ اینها به نظرم از جمله 20 چالش عمده‌ای بود که در بدو ورود ما در دانشگاه وجود داشت که بعضاً حل شده و بعضاً همینطور باقی مانده و اصلاح و رفع این چالش‌ها نیاز به زمان بیشتری دارد.

* از چه ابزارهایی برای ترمیم این چالش‌ها استفاده کرده‌اید؟ آیا این لوازم در اختیار شما بود؟

بهتر است به جای لوازم بگوییم راهبرد. در حقیقت به این نتیجه رسیدیم که برای حل برخی چالش‌ها باید اقدامات فوری انجام دهیم. استفاده از خردجمعی یکی از این راهکارها بود، به همین خاطر بلافاصله 14 شورای راهبردی شامل شورای راهبردی فرهنگی و اجتماعی، شورای راهبردی علوم پزشکی، شورای راهبردی اقتصاد دانش بنیان، شورای راهبردی فناوری اطلاعات، شورای راهبردی ارتباطات و اطلاع رسانی، شورای راهبردی حقوقی و تطبیق مقررات، شورای راهبردی بانوان فرهیخته، شورای راهبردی تنظیم بخشنامه‌ها و آیین‌نامه‌ها، شورای راهبردی پژوهش و فناوری، شورای راهبردی امور بین‌الملل، شورای راهبردی برنامه‌ریزی، شورای راهبردی معماری و شورای راهبردی پارلمانی متشکل از فرهیختگان و اندیشمندان از حوزه‌های مختلف فرهنگی، اقتصادی، پژوهشی، عمرانی، بین‌الملل و ... شکل گرفت.از سوی دیگر به این نتیجه رسیدم که مدیریت تمرکزگرایانه اثربخشی کمی دارد چرا که باید همه مدیران در سطح سازمان مرکزی و واحدها احساس کنند موثرند. به همین دلیل براساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی که موثرترین مصوبه درخصوص دانشگاه‏ هاست، هیأت‌های امنا را فعال کردیم و کمیسیون‌های دائمی نظارت استانی و شوراهای راهبردی استانی را به وجود آوردیم. به عبارت دیگر ما یک ساختار جدید در دانشگاه آزاد اسلامی سازمان‌دهی کردیم تا هم از مشورت اهالی علم و فرهنگ و هنر استفاده کنیم و هم از ظرفیت‌های علمی، اجرایی، فرهنگی و حتی سیاسی استان‌ها بهره بگیریم. برای هر دو یا سه استان یک نماینده با اختیارات کافی به نام نمایندگان تام‌الاختیار تعیین کردیم. برای هر استان یک معاون هماهنگی در این ساختار ایجاد شد تا بین واحدهای موجود در استان و مراکز استان با دبیران هیأت‌های امنای استانی از یک طرف و از طرف دیگر با نمایندگان تام‌الاختیار، ارتباط برقرار کند که شرح وظایف این ساختار جدید تعیین و به ایشان ابلاغ شده است.

* پیش از این روسای مناطق را داشتیم، آزادی عمل نماینده‌های تام‌الاختیار نسبت به زمانی که روسای مناطق در سیستم اداره دانشگاه وجود داشت، چقدر بیشتر است؟

در این مدل جدید، ما متکی بر مصوبه شورای انقلاب فرهنگی هستیم که اختیاراتی در حوزه‌های اداری، مالی، تشکیلاتی، استخدامی و حتی تأیید سرپرستان منصوب مراکز و واحدها به هیأت‌های امنا استان‌ها می‌دهد که اختیار فوق‌العاده بالایی است. در کنار آن بحث امکان برنامه‌ریزی، بودجه‌بندی و تصویب برنامه‌های آموزشی و ... به آنها داده شده و این شرایط با گذشته بسیار متفاوت است. قبلاً این میزان اختیار به استان‌ها سپرده نشده بود در حالی که هیأت‌های امنا در حال حاضر دارای اختیارات کامل هستند به‌ گونه‌ای که در چارچوب مصوبات هیأت امنای مرکزی امور خود را پیش ببرند و در غیاب اینجانب نمایندگان تام‌الاختیار در سمت رئیس هیات امنا استان کار می کند.

* و درخصوص کیفی ‏سازی چه تدابیری اندیشیده شد؟

برای این کار، اصولی برای توسعه دانشگاه تعیین شد، یکی اینکه دانشگاه آزاد اسلامی دیگر نیاز به توسعه کمی نداشت بلکه حتی بهتر است که آن تعداد از مراکزی که پراکنده هستند، در واحدهای مادر یا هم‌جوارشان ادغام شوند. روزی که من به دانشگاه آزاد اسلامی آمدم، 472 مرکز و واحد دانشگاهی داشتیم که امروز این تعداد به کمتر از 400 مورد رسیده است. شما اصطلاح هرس کردن را شنیده‌اید؟ یک درخت تاک یا پسته اگر هرس نشود، ژولیده می‌شود و کیفیت محصول آن پایین می‌آید. زمانی شرایط اینگونه ایجاب می‌کرده که دانشگاه آنقدر گسترده باشد ولی در حال حاضر تقاضاها برای ورود به دانشگاه مانند گذشته نیست. بنابراین بهتر است که به سمت کیفیت‌بخشی برویم. به همین خاطر ما به تدریج در حال کم کردن واحدها و یا تغییر کاربری آنها هستیم. برخی واحدها ادغام و اگر کارآیی لازم را نداشته باشند، منحل می‌شوند. بر این اساس بیش از 75 واحد را از مجموعه دانشگاه خارج کرده‌ایم و این اقدام تا حد زیادی باعث کاهش هزینه‌ها شده است.

سپس به این نتیجه رسیدیم که سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی هم به شدت دچار پراکندگی است و این موضوع اصلاً در شأن دانشگاه نبود. سازمان مرکزی در منطقه پاسداران با شعاعی حدود 15کیلومتر پراکنده بود. ارباب رجوع یا دانشجو اگر می‌خواست فارغ التحصیل بشود، مجبور بود به چندین ساختمان در محدوده خیابان پاسداران مراجعه کند. گاهی اوقات بین دو معاونت چند کیلومتر فاصله وجود داشت که با این تجمیع، امکان خدمات‌دهی بهتری برای دانشجویان و سایر مراجعان فراهم شده است. ظرف مدت 6ماه سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی در مجموعه فعلی پونک تجمیع شد. البته ساختمان‌هایی با حدود 18هزار مترمربع مساحت در دست ساخت داریم که ظرف یک سال و نیم آینده تمام می‌شود. با تکمیل این ساختمان‌ها، در نظر داریم بخش‌هایی از سازمان مرکزی را که در ساختمان فرهیختگان (هتل) مستقر شده‌اند، به این ساختمان‌ها منتقل کنیم. جالب است بدانید طرح تجمیع سازمان مرکزی در پونک باعث صرفه‌جویی ماهیانه 600 میلیون تومان در هزینه‌هایی مانند آب، برق، سوخت، ایاب‌وذهاب و سایر هزینه‌ها شده است.

* طرح تجمیع واحدهای استان تهران در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

ما عقیده داریم یک مجتمع دانشگاهی نمی‌تواند در جاهای متعددی بنا شده و پراکنده باشد. اصولاً ابهت و معماری و زیبایی آن بنا جزو جاذبه‌های یک دانشگاه به شمار می‌رود. بزرگترین دانشگاه‌های دنیا هم دارای معماری زیبا هستند و عمدتاً در یک سایت قرار دارند. واحدهای دانشگاهی ما در شهر تهران در کل شهر تهران پراکنده‌اند. مثلاً واحد تهران مرکزی با 55 هزار دانشجو بزرگترین دانشگاه خاورمیانه است. ساختمان‌های این واحد در شعاع 30کیلومتری مستقر شده‌اند. به همین خاطر با تشکیل شورای عالی معماری، طراحی و زمین مناسب برای هریک از واحدهای تهران انجام شده و کار اجرایی برای طرح هفت پردیس دانشگاه با زیربنایی حدود 400هزار مترمربع برای واحدهای تهران شروع شده که البته این طرح 4ساله است و معاون عمران دانشگاه مجری آن است.

* با توجه به اینکه هرم جمعیتی ما در 20 سال آینده مجدداً افزایش پیدا خواهد کرد و متقاضیان کنکور هم به تبع بیشتر خواهند شد امکان فعالسازی واحدهایی که در طرح تجمیع حذف شده‌اند، وجود دارد؟

پیش‌بینی ما این است که تا 15 سال آینده با کاهش تقاضا در رشته‌های کاردانی و کارشناسی روبرو هستیم. از سوی دیگر در همین مدت با افزایش تقاضا در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا نیز مواجه هستیم. بنابراین دانشگاه در توسعه رشته‌های کاردانی و کارشناسی اقدامی نخواهد کرد. البته رشته‌های کاردانی که مهارت‌محور بوده و در رشته‌های کارشناسی جدید (با توجه به نیاز جامعه) مانند رشته ‏های چند نظمی می‌توانیم توسعه داشته باشم ولی رشته‌های کلاسیک کاردانی و کارشناسی به هیچ وجه توسعه پیدا نخواهند کرد.اما در مورد کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی از آنجایی که تقاضا بالاست، تحصیلات تکمیلی را توسعه خواهیم داد. برای این کار دو برنامه داریم؛ یکی تجهیز واحدها و دیگری جذب سالانه حدود 5هزار عضو هیأت علمی جدید، به گونه‌ای که تا پایان سال 96 هرم هیأت علمی دانشگاه اصلاح شده و شاخص نسبت استاد به دانشجو از 1 به 50، به عدد 1 به 33 خواهد رسید.

نکته دیگر اینکه کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌هایمان را تجهیز خواهیم کرد. برای این منظور سامانه‌ای به اسم «ساها» طراحی شده که مخفف عبارت سامانه آزمایشگاه‌های همکار آزاد است. حدود 3500 آزمایشگاه و 4 هزار کارگاه داریم که تمامی آنها در این شبکه به یکدیگر متصل شده و به ارائه خدمات به دانشجو می‌پردازند. درواقع یک شبکه ملی آزمایشگاهی راه‌اندازی می‌شود که می‌تواند به تمامی کشور اعم از دانشجویان دانشگاه‌های دولتی، غیردولتی، صنعت و... نیز خدمات ارائه کند.

* امکان ارائه خدمات به پروژه‌های ملی از طریق این سامانه وجود دارد؟

بله. برای تجاری‌سازی تحقیقات هم به این نتیجه رسیده‌ایم که برای هر واحد دانشگاهی در هر استان یک شهرک فناوری آزاد داشته باشیم که برای این طرح نیز اسم «شفا» انتخاب شده است. در این شهرک فعالیت‌های مختلفی مانند علمی، فناوری و حتی صنفی و خدماتی و تجاری انجام می‌شود. خوشبختانه زیربناهای لازم برای تأسیس این شهرک‌ها آماده است و فقط کافی است در برخی موارد تغییر کاربردی بدهند. معاونت عمرانی طرح این شهرک‌ها را تهیه کرده و ما نیز آن را به استان‌ها ابلاغ کرده‌ایم. این سه طرح، با جذب سالانه 5هزار عضو هیأت علمی و ایجاد شبکه آزمایشگاهی ملی، می‌تواند میزان اثربخشی دانشگاه را در اقتصاد ملی افزایش داده و فرایند تبدیل علم به ثروت را محقق سازد. اینها چارچوب‌های اصلی راهبردی ماست. علاوه بر این اقداماتی مانند وام‌های دانشجویی، وام ازدواج، برنامه‌ریزی برای جذب دانشجویان در فعالیت‌های فرهنگی، مشارکت بیشتر در کانون‌های قرانی و ... یک بسته کاری است و جزو شاکله اصلی برنامه‌های دانشگاه است که در دست اقدام قرار گرفته است. یکی دیگر از کارهای مهم ما، بحث تنوع‌بخشی به درآمدهای دانشگاه است. دانشگاه برای توسعه کیفی باید هزینه کند. یعنی استفاده از اساتید خوب، تجهیزات مناسب و... به معنای کیفی کردن است. الان حدود 50درصد ظرفیت دوره‌های کاردانی و کارشناسی ما خالی است و ما مجبوریم برای نگهداری فضاها، کارکنان و اعضای هیأت علمی آن هزینه کنیم. پس باید یک راه دیگر پیدا می‏کردیم...

* و آن راه چه بود؟

تأمین درآمد غیرشهریه‌ای که خود مشتمل بر دو محور بود؛ نخست درآمدهای حاصل از فعالیت‌های دانش بنیان و دیگری درآمدهای ناشی از فعالیت‌های اقتصادی شامل تبدیل به احسن کردن اموال، فروش اموال مازاد و تغییرکاربری آنهاست. البته جنس تمامی این فعالیت‌ها دانشگاهی است. شأن دانشگاه برای ما خیلی مهم است. به همین خاطر در هر حوزه‌ای ورود نمی‌کنیم و بر این اساس طبق یک برنامه مصوب، تصمیم گرفتیم سالی 10 تا 16درصد درآمدهای واحدها از طریق شهریه تأمین شود. خوشبختانه بر اساس اقدامات انجام‌شده، برای اولین بار در تاریخ اقتصادی دانشگاه در پایان سال 93 میزان وابستگی به شهریه از 99درصد به 90درصد رسید و سال آینده هدف ما 16درصد است. البته این عدد میانگین است به عنوان مثال برخی از واحدها موفق به تأمین درآمدهای غیر شهریه‌ای تا حدود 12درصد یا بیشتر و برخی دیگر کمتر شده‌اند. طبق برنامه‌ریزی انجام‌شده در نظر داریم میزان وابستگی خود را تا پایان سال 96 به 60درصد برسانیم. البته میزان وابستگی دانشگاه‌های مطرح و معتبر دنیا به شهریه دانشجویان حدود 25درصد است. دلیل آن هم این است که این دانشگاه‌ها درآمد خود را از طریق وابستگی به صنعت و خدمات تأمین می‌کنند. معنای دیگر آن این است که چنین دانشگاهی، دانشگاهی کارآفرین بوده و دارای اثربخشی بالا در توسعه فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی کشور است و با این الگو ما امروز حدود 54 مرکز رشد و 421 شرکت دانش بنیان راه‌اندازی شده داریم که تا پایان سال 96 قرار است این تعداد به 150 مرکز رشد و 800 شرکت دانش بنیان برسد.

* وضعیت دانشگاه‌های دولتی از حیث وابستگی به شهریه و بودجه‏ های دولتی چگونه است؟

در ایران یک بیماری مزمن از قبل از انقلاب وجود داشته و تاکنون نیز وجود دارد که ما نتوانسته‌ایم دانشگاه‌هایی داشته باشیم که به شهریه یا پول نفت وابستگی نداشته باشند. در حوزه تولیدات علمی خوشبختانه دانشگاه آزاد اسلامی الان از نظر تولید علمی در ایران و در منطقه اول است. همچنین محققان دانشگاه آزاد اسلامی تاکنون بیش از 51هزار مقاله علمی تولید کرده‌اند. طبق آخرین آمار منتشره از سوی پایگاه رتبه‌سنجی دانشگاه‌ها (سایماگو)، در فاصله سال‌های 2007 تا 2011 رتبه جهانی دانشگاه آزاد اسلامی 86 رتبه منطقه‌ای و ملی آن هم رتبه نخست بوده است.

* شاید مهمترین موضوعی که سال گذشته نام دانشگاه آزاد اسلامی را بر سر زبان‏ها انداخت، توسعه تحصیلات تکمیلی بود. در این خصوص چه اقداماتی صورت گرفت؟

درست است! تحصیلات تکمیلی در دانشگاه آزاد اسلامی طی یک سال گذشته جهش فوق‌العاده‌ای داشته است به همین خاطر قدری جنجال رسانه‌ای هم در حاشیه آن ایجاد شد. اما این جنجال‌ها بدون توجه به این موضوع بود که این جهش به واسطه اجرای طرح تجمیع پردیس‌های علوم تحقیقات با واحدهای مادر استان و بکارگیری اعضای هیأت علمی بیشتر ایجاد شده بود. ما موفق شدیم تعداد رشته‌های کارشناسی ارشد را از 3741 به 5226 رشته محل افزایش دهیم، همچنین تعداد رشته محل‌های مقطع دکترا نیز از 408 به 1429 رشته محل افزایش یافت و خوشبختانه توانستیم از مهرماه 93 نیز اقدام به جذب دانشجو در این رشته‌ها کنیم.

نکته قابل توجه و مغفول‌مانده در رسانه ‏ها این است که با وجود جوسازی‌های صورت‌گرفته، ظرفیت پذیرش دانشجویان در رشته محل‌های دکترای تخصصی از 20 نفر در سال 92 به 9 نفر و در رشته محل‌های کارشناسی ارشد از 47 نفر در سال 92 به 35 نفر در سال 93 کاهش یافت و این به معنای کیفی‌سازی است که همانطور که می‏ بینید، این اقدام برخلاف جوسازی‌ها، موفقیتی است که در دانشگاه محقق شده است.

* آیا توسعه رشته ‏ها در سراسر کشور موجب بومی‌گزینی هم شده است؟

بله؛ و در کنار آن موجب کاهش هزینه‌های خانوار هم شده است. به این معنی که با بومی‌سازی و توسعه رشته‌های تحصیلات تکمیلی در سطح ملی، بسیاری از خانواده‌ها دیگر نیازی ندارند هزینه‌های بیشتری را صرف تحصیل فرزندان خود در شهرها و مراکز استان‌های دیگر کنند. البته این اقدام مزایای اجتماعی و فرهنگی دیگری هم در پی دارد. روانشناسان می‌گویند یکی از دلایل شیوع ناهنجاری‌های اجتماعی، گسست فرزندان از خانواده‌ها و زیست‌بوم اولیه آنهاست.

* اقداماتتان در حوزه پزشکی چه بوده است؟

در حوزه پزشکی هم توسعه خیلی خوب و با برنامه‌ای جامع شروع شده است. در حال حاضر 11 بیمارستان در دانشگاه آزاد اسلامی وجود دارد و تا اواسط سال آینده 4 بیمارستان دیگر به بهره‌برداری خواهد رسید. همچنین در نظر داریم تعداد تخت‌های فعال‌مان را ظرف سالهای آینده از 1500 به 3000 برسانیم. معاون پزشکی دانشگاه برای توسعه کیفی در تمام رشته‌های پزشکی برنامه‌ای جامع دارد که در دست اجرا قرار گرفته و سال آینده نزدیک به 1000میلیارد تومان بودجه در حوزه پزشکی شامل جاری و عمرانی و تجهیزات بیمارستانی در نظر گرفته‌ایم.

* در بخش بیمارستان‌های آموزشی چه برنامه‌ای دارید؟

در دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه پزشکی از آنجایی که 40درصد آموزش پزشکی برعهده ماست، یک بازمهندسی با تصویب برنامه راهبردی حوزه پزشکی انجام شده است. بیمارستان‌های آموزشی فرهیختگان با 300 تخت، اردبیل با 96 تخت، کازرون با 96 تخت، تبریز با 132 تخت و اخیراً هم یک بیمارستان آموزشی جدید در قشم در دست راه‌اندازی داریم. راه‌اندازی رشته‌های داروسازی در مقطع دکترای تخصصی، راه‌اندازی مقاطع کارشناسی ارشد برای رشته‌هایی مانند پرستاری، مامایی و راه‌اندازی بیش از 50 مرکز تحقیقاتی در واحدهای مختلف دانشگاهی، اصلاح و بازنگری و تدوین دستورالعمل‌های پزشکی، جذب اعضای هیأت علمی و ... از جمله برنامه‌های ما در این حوزه به شمار می‌رود تا بتوانیم به توسعه‌ای متوازن در علوم پزشکی مانند علوم مهندسی دست پیدا کنیم. همچنین سهم استادیارها در هرم هیأت علمی در بخش حوزه پزشکی در حال افزایش است، از سوی دیگر نشریات پزشکی بیشتری در دست چاپ و انتشار قرار دارد. آزمایشگاه‌های وابسته به دانشگاه هم در حوزه پزشکی در حال تقویت است و چندین مرکز پزشکی نیز در ایام دهه فجر افتتاح شد که دستاورد بزرگی برای دانشگاه محسوب می‌شود.

* چه برنامه‌هایی در حوزه ورزش دانشگاه پیش‌بینی شده است؟

ما در هیأت امنای مرکزی اساسنامه تأسیس باشگاه فرهنگی - ورزشی دانشگاه را به تصویب رساندیم. در حوزه ورزش قهرمانی و ورزش عمومی برنامه‌ریزی‌های خوبی انجام شده است. برای قهرمانان واجد شرایط در سطح ملی، المپیک و جهانی تشویق‌های خوبی در نظر گرفته‌ایم، اخیراً با ورزشکارانی که در مسابقات آسیایی و پاراآسیایی اینچئون موفق به کسب 101 مدال طلا شده بودند، جلسه‌ای داشتیم. در این جلسه قرار شد کمیته‌ای متشکل از منتخبان این ورزشکاران و معاونت ورزش دانشگاه تشکیل شود تا آیین‌نامه‌های مربوط به ارائه تسهیلات و خدمات به ورزشکاران مورد بازنگری و تصویب قرار گیرد.

خوشبختانه نزدیک به 20 تیم در لیگ‌های برتر دانشگاه حضور دارند، این نشان می‌دهد که ورزش در دانشگاه آزاد اسلامی از قابلیت توسعه بیشتری برخوردار است. برای سالم‌سازی جامعه و برای غلبه بر ناهنجاری‌های اجتماعی، توسعه ورزش نیاز است چرا که می‌گویند عقل سالم در بدن سالم قرار دارد و از این رو قرار است سال آینده 120 میلیارد تومان بودجه برای امور جاری و عمرانی ورزشی اختصاص یابد.

* اخیراً هم 240 نفر از نمایندگان از فعالیت‏ های شما تقدیر به عمل آوردند که یکی از محورهای آن همین حمایت شما از ورزش و تحصیلات تکمیلی است؟

درست است و من همین ‏جا از نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی به خاطر این حمایت‌ها تشکر می‌کنم.

* یکی از چالش ‏های هر مدیری مبارزه با فساد است، در این خصوص چه راهکاری اندیشیده شد؟

امر حسابرسی، بازرسی و نظارت بر عملکردها و مبارزه با فساد در دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان یک اصل جدی، مستمر و برنامه‌ریزی‌شده است. اشخاصی بودند که از چارچوب‌های قانونی فاصله گرفته بودند و به همین خاطر با آنها برخوردهای قضایی صورت گرفت و به فعالیت آنها خاتمه دادیم. به عقیده ما دانشگاه محلی مقدس و قانونمند است که باید از آن برای افزایش رفاه عمومی توسعه ملی، افزایش سلیقه فرهنگی و اجتماعی مردم استفاده کرد. بنابراین افراد سودجو جایی در این دانشگاه ندارند. این هم یکی از خطوط قرمز ماست که با کج‌دستی به شدت برخورد می‌شود. تاکنون چند نفر هم از این بابت اخراج و به محاکم قضایی معرفی شده‌اند. البته معلوم شد اصولاً این اشخاص از جنس دانشگاه و دانشگاهی نبودند.

* در حوزه فناوری چه اقداماتی صورت گرفته؟

مهمترین فعالیت ما در این حوزه راه اندازی اتوماسیون اداری است که تا آخر اسفندماه سال جاری تمام واحدهای دانشگاه از طریق این اتوماسیون به یکدیگر متصل می‌شوند و این موضوع امور اداری، مالی و حتی نظارت را بسیار تسهیل می‌کند. در نظر است با توسعه فناوری اطلاعات و ایجاد یک داشبورد بین تمامی واحدها، کلیه فعالیت‌های آنها را در سازمان مرکزی رصد کرده و به جریان امور اداری و مالی دانشگاه سرعت بخشیده شود.

* در مدتی که شما سکان دانشگاه را به دست گرفته‌اید، در حوزه خدمات رفاهی و مالی چه در حوزه کارمندان و اساتید و چه در حوزه دانشجویان، چه تحولات مهمی رخ داده است؟

چون استاد و دانشجو عناصر اصلی هر دانشگاهی هستند، برای رفاه حال دانشجویان، کارکنان و اساتید، وام‌های ارزان‌قیمت با بهره کم در نظر گرفته شده که برای اساتید 60 میلیون، کارکنان 40 میلیون، دانشجویان دکتری 10 میلیون و کارشناسی ارشد 5 میلیون تومان است. علاوه بر این، به هر زوج دانشجوی دانشگاه آزاد اسلامی 20 میلیون تومان وام ارزان‌قیمت ازدواج تعلق می‌گیرد. همچنین واحدها با تقسیط شهریه، به دانشجویان خود در پرداخت شهریه کمک می‌کنند.

* آیت‏ الله هاشمی در گفتگویی که داشتیم، اشاره کردند که در زمان ریاست‌جمهوری‏شان کشورهای آفریقایی خیلی علاقمند بوده‌اند که واحدی از دانشگاه آزاد اسلامی در آنجا تأسیس شود. آیا این علاقمندی هنوز وجود دارد؟

بله. از این رو در نظر داریم در یکی از کشورهای آفریقایی و همچنین در اروپا نیز واحدهایی تأسیس کنیم. واحد روسیه و عراق نیز در دست اقدام است و کارهای تأسیس آن از سال آینده شروع خواهد شد. البته بازفعالیت واحد آکسفورد از دیگر برنامه‌های ما در این مدت بوده است. واحد لبنان هنوز فعالیت چندانی ندارد که در حال برنامه‌ریزی برای توسعه آن هستیم.

* یکی از اقدامات پژوهشی شما در این مدت تعامل با دیگر سازمان‏ هاست. تفاهم‌نامه‌هایی که تاکنون با سازمان‏ها و نهادهای علمی دیگر امضا کرده‌اید، بیشتر چه محورهایی را شامل شده است؟

خوشبختانه با وزارت نفت قراردادی بسیار مهم و استراتژیک امضا کرده‌ایم که وزارت نفت دو میدان نفتی کرنج و سلمان را برای ازدیاد برداشت و اصلاح سیستم چاه‌های نفت این منطقه به ما واگذار کرده که گروه‌های کاری مرکب از دانشمندان دانشگاه آزاد اسلامی و مشاوران خارجی انتخاب شده و کار آغاز شده است. همکاری با دانشگاه صنعتی امیرکبیر، پژوهشگاه پلیمر و سازمان نظام مهندسی نیز از مهمترین قراردادهای به امضا رسیده است. به عنوان مثال طی قراردادی که با نظام مهندسی به امضا رسید، قرار شد دوره‌های بازآموزی برای مهندسان فارغ‌التحصیل دانشگاه آزاد اسلامی فراهم شده و به آنها یک گواهی نیز اعطا شود. الان از واحدهای تهران این کار را شروع کردیم و به تدریج این طرح را در واحدهای سراسر کشور اجرایی خواهیم کرد. قرارداد با مرکز ملی زیست فناوری، شرکت ذوب آهن اصفهان و بنیاد سعدی برای حمایت از توسعه زبان و ادبیات فارسی هم از جمله قراردادهای جدید ما به شمار می‌رود. درمجموع در سال جاری واحدهای دانشگاه 230 قرارداد برون دانشگاهی امضا کرده‌اند و سازمان مرکزی نیز 23 قرارداد با بخش خدمات و صنعت امضا کرده است.

* چه تفاهم‌‏هایی با دکتر روحانی داشته‌اید؟

طی ملاقات‌هایی که در شورای عالی انقلاب فرهنگی و خصوصی با ایشان دارم، با همان رویه اعتدالی و روحیه حمایت از مجموعه‌های علمی که همیشه داشته و دارند، از دانشگاه آزاد اسلامی هم حمایت می‏‌کنند و همواره طی ملاقات‌ها پشتیبانی خود را از توسعه فعالیت‌های علمی، کارآفرینی و پژوهشی در دانشگاه آزاد اسلامی اعلام کرده‌اند و معتقدند بهبود کیفیت در دانشگاه آزاد اسلامی نیازمند زمان است.

* یکی دیگر از اقدامات مهم شما، بازکردن پای چهره‌های علمی و سیاسی مانند دکتر عارف، دکتر توفیقی، دکتر فرهادی، مهندس ترکان، دکتر نوبخت، دکتر صالحی و... در هیأت‌های امنای استانی است. چقدر از ظرفیت این افراد در دانشگاه استفاده شده؟ مثلاً دکتر عارف چقدر در برنامه‌ریزی‌های دانشگاه مشارکت دارند؟

همه این عزیزان از دوستان و همکاران قدیمی من هستند که سالها همراه و همکار هم بوده‌ایم. دکتر عارف عالم و دانشگاهی بوده و به همین خاطر از ایشان در برنامه‌ریزی دانشگاهی بهره‌مند می‌شویم. ایشان مرتباً در جلسات هیأت‌های امنای استانی شرکت می‌کند و ما از نقطه نظرات و پشتیبانی‌هایشان استفاده می‌کنیم. دکتر توفیقی هم همین‌طور. یا دکتر فرهادی ضمن اینکه وزیر علوم است، در استان خراسان رضوی عضو هیأت امنای استانی ما نیز هستند. همینطور مهندس ترکان و دکتر صالحی و دکتر نوبخت که همگی از مدیران قوی و با سابقه درخشان علمی و اجرایی هستند و در هیأت‌های امنا و نیز در بعضی از شوراهای راهبردی دانشگاه عضویت دارند و همکاری فوق‌العاده‌ای با دانشگاه دارند. جدای از چهرهای شاخص علمی و فرهنگی، بسیاری از استانداران، نمایندگان و ائمه جماعات نیز ظرفیت‌های بالایی هستند که امروز به ما در اداره دانشگاه کمک می‏کنند، در واقع باید گفت یک نوع وابستگی عاطفی هم بین ما و این عزیزان ایجاد شده به گونه‌ای که دانشگاه آزاد اسلامی برای توسعه خود دیگر به معنای سابق با چالش‏‌های سیاسی روبرو نیست، البته یک گروه تند افراطی که از ابتدا با تأسیس دانشگاه مخالف بودند و هنوز هم مخالفند، حتی اگر برترین دانشگاه جهان هم بشویم، باز هم مخالفند.

* به حضور چهره‌‏های فرهنگی اشاره کردید. شورای راهبردی فرهنگی و اجتماعی دانشگاه چه برون‌دادی را تا به امروز داشته است؟

در حوزه فرهنگی به همت شورای راهبردی فرهنگ و همکاران ما، حرکت‌های جدیدی آغاز شده است، حمایت از هنر و ادبیات دینی. توسعه زبان و ادبیات فارسی، توسعه کانون‌های قرآن و عترت، برپایی نمایشگاه‌های کتاب، توسعه مساجد، جایزه وحدت شیعه و سنی، جایزه قرآنی شیخ طبرسی، بازنگری برنامه‌های فرهنگی دانشگاه و برنامه‌ریزی برای توسعه اخلاق، عرفان، توسعه فرهنگ نماز و حجاب و ... از برنامه‌های جدی این حوزه است و باید تأکید کنم که این برنامه‏های کلان و گسترده فقط شعار نیست، چرا که بودجه‏شان تأمین شده و در دست اقدام قرار گرفته است. بیش از 300 طرح ماندگار فرهنگی در 8 حوزه در سراسر کشور در دست اجراست.

* خود شما هم مستمراً در شورای راهبردی فرهنگی شرکت می‏‌کنید و از قضا علاقه بسیاری هم به هنر دارید!

درست است. به عقیده من علم و هنر همان اسمایی است که خداوند به انسان آموخت و از او خواست آنها را به ملائک عرضه کند و بدین سان انسان شایسته سجده ملائک شد. نکته قابل توجه در خصوص علم این است که شما موضوع جدیدی را به اسم علم خلق نمی‌کنید بلکه کشف می‌کنید، از قبل وجود داشته و ما آن را پیدا می‌کنیم. انسان از ابتدا با تعلیم الهی عالم بوده چرا که این قدرت را خداوند به انسان داد. هنر هم از همان مقوله علم است که خاصیت بهشتی دارد. شاید یکی از دلایلی که انسان متوجه هنر شد به خاطر این بود که تصورات و آرزوهای خود را در زندگی بهشتی در توسعه هنر می‌دید. به عقیده من تدین، علم و هنر است که به وسیله آنها می‌توانیم غربت خود را از خداوند و بهشت تحمل کنیم. به همین دلیل علاوه بر توسعه علمی در دانشگاه، ما به توسعه هنری و توسعه دین هم توجه ویژه داریم.

* 17 ماه از مدیریت‌تان بر دانشگاه آزاد اسلامی می‌گذرد؛ 17 ماهی که شب و روز با این دانشگاه زیسته‌اید. امروز تلقی‌تان از اهمیت وجودی این دانشگاه چیست؟

آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بنیان‌گذار اصلی دانشگاه آزاد اسلامی در زمانی که فرماندهی جنگ را برعهده داشتند، با اخذ تأیید امام راحل نسبت به اجرای این طرح بزرگ و بی‌نظیر اقدام کردند که نشانه دوراندیشی ایشان است. اگر دانشگاه آزاد اسلامی نبود، ایران در عرصه‌های علم و فناوری سرآمدی نداشت.

* بیم و امیدهایتان در آخرین ماه سال چیست؟

امیدهای من بیشتر از بیم‌های من است. امیدهای من این است که دانشگاه آزاد اسلامی با دارا بودن اساتید و کارکنان خوب و دلسوز و دانشجویانی با بهره هوشی (IQ)، هیجانی (EQ) و معنوی (SQ) بالا در کنار فضاهای گسترده با احساس مسئولیت‌ و همچنین افزایش سعه وجودی و تأثیرگذاری در علم و اقتصاد و فرهنگ ایران بتواند کار بزرگی را انجام دهد مخصوصاً مشارکت در تولید جهانی علم و تبدیل علم‌ به ثروت.

اما بیم‌های من این است که ما دچار حاشیه‌پردازی‌های تندروهایی شویم که در هر جای ایران که قرار است توسعه و آبادانی رخ دهد، مخالف و دلواپس‌اند. البته امیدواریم خداوند به این افراد هم کمک کند که میزان آگاهی‏‌هایشان افزایش و دلواپسی‏‌هایشان کاهش یابد.

* و آرزویتان برای سال 94.

بهروزی و پیروزی ملت ایران در نبردگاه هسته‌ای و همچنین حفظ انسجام اسلامی و ملی ایرانیان درمقابل استکبار که در سایه صلابت رهبری معظم انقلاب، وحدت ملی و تلاش دولت تدبیر و امید، آرزویی دست‌یافتنی است.