ضرورت بازآفرینی هویت شهری ایرانی–اسلامی در افق تمدن نوین اسلامی

به گزارش خبرنگار آنا، حسین کلانتری رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان البرز در کارگاه توان‌افزایی«تبیین و تقویت مؤلفه‌های هویت ایرانی-اسلامی» اظهار کرد: شهر در اندیشه تمدنی اسلامی، صرفاً کالبدی برای اسکان نیست؛ بلکه محیطی برای تحقق ارزش‌ها، معنا و روابط مبتنی بر کرامت انسانی است. کلان‌شهر‌های ایران با اختلال هویتی ناشی از گسست فرهنگی و بی‌توجهی به پیوند‌های دینی در توسعه شهری مواجه‌اند که بازآفرینی هویت شهری را ضروری می‌کند.

وی هویت شهری را بازتاب پیوند انسان با فضا، خاطره و ارزش‌ها تعریف کرد و افزود: شهری که هویت دارد با مشارکت اجتماعی، تعلق مکانی، دیپلماسی فرهنگی و مقاومت در برابر بحران‌ها شناخته می‌شود. هویت شهری ایرانی-اسلامی انسان‌هایی می‌پروراند که به گذشته آگاهند در حال معنا می‌آفرینند و به آینده با ایمان می‌نگرند.

ابعاد هفت‌گانه هویت شهری ایرانی-اسلامی

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان البرز گفت: الگو‌های معماری بومی شامل حیاط مرکزی، ایوان و بادگیر با حکمت زیست اقلیمی و درون‌گرایی. سبک زندگی محله‌محور شامل آیین‌های همسایگی، صله‌رحم و بازارچه‌های محلی. نماد‌های دینی شامل حضور مساجد و حسینیه‌ها در بافت شهر و ریتم عبادات. حافظه تاریخی شامل حفظ خانه‌ها و گذر‌های تاریخی به‌عنوان خاطرات مکان. عدالت فضایی شامل شورا‌های محلی و مشارکت مردم در تصمیم‌گیری. اقتصاد بومی شامل بازار‌های سنتی و تولیدات محلی پیوسته با هویت و زیبایی‌شناسی اسلامی شامل خوشنویسی، نقوش اسلیمی و باغ ایرانی به‌عنوان جلوه‌های زیبایی ابعاد هفت‌گانه هویت شهری هستند.

کلانتری در تشریح چالش‌های هویت شهری مطرح کرد: گسست میان سنت و مدرنیته، نبود پیوست فرهنگی در طرح‌های توسعه، سوداگری فضا، تجاری‌سازی شهر، تضعیف نهاد‌های معنوی در محلات و مشارکت ضعیف مردم در تصمیم‌سازی، هویت شهری را تهدید می‌کند.شهر‌های بی‌هویت به گسست تمدنی، افزایش خشونت، ضعف تعلق و زوال سرمایه اجتماعی منجر می‌شوند.

شاخص‌های ارزیابی هویت شهری ایرانی – اسلامی

وی بیان کرد: هویت معنوی-دینی شامل حضور فعال معنویت در فضا و رفتار. هویت اقتصادی-بومی شامل پیوند اقتصاد با مشاغل خرد و سنتی. هویت تاریخی-حافظه‌ای شامل بازآفرینی بافت‌های تاریخی.هویت فرهنگی-اجتماعی شامل آیین‌های محله‌ای و مشارکت اجتماعی. هویت کالبدی-معماری شامل استفاده از مصالح بومی و اصول درون‌گرایی و هویت زیبایی‌شناسی شامل بهره‌گیری از هنر‌های سنتی و فرم‌های اصیل شاخص‌های ارزیابی هویت شهری ایرانی-اسلامی هستند.

کلانتری با تأکید بر نقش دانشگاه‌ها تأکید کرد: دانشگاه‌ها باید در نظریه‌پردازی، تربیت معماران و هدایت گفتمان معماری و شهرسازی مبتنی بر هویت نقش‌آفرین باشند. نهاد‌های فرهنگی و دینی نیز باید به شهر معنا و مشروعیت ببخشند و آن را در مسیر ارزش‌های اسلامی هدایت کنند.

راهبرد‌های تحقق هویت شهری

وی عنوان کرد: بازطراحی معماری بر اساس اصول ایرانی-اسلامی، احیای نظام محله‌محور، فعال‌سازی ظرفیت‌های اقتصادی و فرهنگی بومی، تأسیس مرکز مطالعات هویت شهری، اصلاح نظام آموزشی معماران و تقویت مشارکت اجتماعی در حکمرانی شهری از جمله راهبرد‌های تحقق هویت شهری ایرانی – اسلامی هستند. شهر‌های هویت‌دار به برند‌های ملی تبدیل شده و در دیپلماسی فرهنگی و جذب سرمایه نقش‌آفرین می‌شوند.