«معبدزیرزمینی»؛ استفاده از دانش کهن قنات برای پیروزی در عملیات نظامی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، رمان «معبد زیرزمینی» نوشته معصومه میرابوطالبی است که در سال ۱۴۰۰ توسط انتشارات جمکران وارد بازار نشر شد. کتابی که مورد توجه رهبر معظم انقلاب نیز قرار گرفته و قرار است به زودی تقریظ ایشان بر این اثر در شهرستان میبد یزد رونمایی شود.

«معبد زیرزمینی» داستان تلاش نوجوانی به نام الیاس است؛ او که از فشار اطرافیان به ویژه سرکوفت‌های دایی‌ خود به ستوه آمده و احساس سرخوردگی، تنهایی و انزوا می‌کند در تلاش است تا نظر دیگران را نسبت به خود تغییر دهد. در چنین شرایطی «حاج غلام‌حسین مقنّی» از قم به روستای محل سکونت الیاس می‌آید و دنیای تازه‌ای را به او نشان می‌دهد. دنیایی که شجاعت و شهامت لازمه ورود به آن است. آشنایی با «حاج غلام‎حسین» اتفاقات تازه و غیرقابل پیش‌بینی را در زندگی الیاس رقم می‌زند و....

اما این رمان بر اساس یک ماجرای هیجان‌انگیز و واقعی در دوران دفاع مقدس نگاشته شده که قهرمان اصلی آن شهید «حاج غلامحسین رعیت رکن‌آبادی» است. فردی که استاد ساخت قنات بود و در فروردین ماه سال ۱۳۶۰ با حفر یک تونل در جریان عملیات فتح‌المبین باعث شد منطقه‌ای مهم با حداقل تلفات از دست بعثی‌ها خارج شود. 

اثبات الیاس به اهالی روستا؛ بهانه‌ای برای آشنایی با حاج غلامحسین

در همین ارتباط نویسنده این کتاب در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری آنا عنوان کرد: داستان «معبد زیرزمینی» از زبان «الیاس» یک نوجوان مقنی روستایی روایت می‌شود که به دلایل شخصی راهی جبهه شده‌است. او برای این که خودش را به بقیه ثابت کند تصمیم می‌گیرد همراه گروه مقنی‌هایی که حاج غلامحسین رعیت جمع کرده به جبهه برود و برای خودش اعتبار کسب کند، اما حضور چند ماهه و در جبهه و همراهی با حاج غلامحسین و سختی‌های کار از او آدم دیگری می‌سازد.

وی اظهارکرد: الیاس شخصیتی خیالی و زاییده ذهن من در جایگاه نویسنده است. در کنار الیاس، شخصت‌هایی مثل مادر و دایی او، احمد حاجی اسلام و ... هم خیالی هستند؛ اما تعداد زیادی از شخصیت‌های دیگر این داستان به صورت مستقیم ما‌به ازای واقعی داشته‌اند از آن جمله می‌توانم به شهید حاج غلامحسین رعیت رکن آبادی (مقنی اصلی و مسئول تیم مقنی‌ها)، ستوان احمد آرام (فرمانده گروهان مستقر در محل و مجری حفر تونل و اجراکننده عملیات)، مقنی‌های روستاهی رکن‌آباد و مهرآباد میبد (شهید جعفر رعیت، حسن ملاصادقی، حسن رعیت، حسن شاه‌رعیت، اکبر خرسندی و.)، شهید استوار یکم اوج‌تپه (مسئول ترمیم و نگه‌داری تونل و یکی از دو شهید شب اول عملیات)، ابوشریف (نگهبان اصلی منطقه محرمانه حفر تونل) و شخصیت‌هایی همچون شهید صیاد شیرازی و آیت‌الله شهید صدوقی امام جمعه یزد اشاره کنم.

میرابوطالبی گفت: دو روستای رکن آباد و مهرآباد از توابع شهرستان میبد یزد مجاور یکدیگر هستند. حفر قنات و نگهداری و لایروبی از آن شغل آبا و اجدادی بسیاری از اهالی این دو روستا بوده است؛ به گونه‌ای که از سایر مناطق کشور برای احداث قنات به آنجا مراجعه می‌کنند و گاهی آنها برای چند ماه به شهر‌های دیگر می‌رفتند تا در آنجا کار کنند.

ماجرای حفر یک تونل توسط گروه مقنی‌ها

این نویسنده عنوان کرد: حاج غلامحسین رعیت رکن‌آبادی (حجتی) مُقنی کاربلد و ماهر اهل روستای رکن‌آباد و ساکن قم بود. در ماه‌های پایان سال ۱۳۶۰ او از سوی آیت‌الله صدوقی امام جمعه یزد مأمور شد تا تعدادی مقنی را برای مأموریت ویژه حفر یک تونل مهم به جبهه ببرد. او به رکن‌آباد و مهرآباد می‌رود و تعدادی از مردان و جوانانی که درزمینه حفر تونل برای قنات مهارت داشتند را برای این مأموریت مهم با خود به جبهه می‌برد.

وی گفت: پیش از این اثر مکتوبی درباره این اقدام بزرگ نوشته نشده بود و فقط یک فیلم مستند که شامل گفت‌و‌گو با مقنی‌ها و تعدادی از فرماندهان وقت ارتش بود در این زمینه تولید شد. در این مستند تصاویری هم از تونلی که حفاری شده بود نمایش داده شد، اما زمانی که من برای نگارش کتاب، تحقیقات خودم را آغاز کردم، بخش عمده تونل‌ها به خاطر سیلاب‌های شدید منطقه خوزستان از بین رفته بود.

وی افزود: قبل‌از عملیات فتح‌المبین و در جبهه کرخه، فرماندهان در جلسات خود این‌گونه عنوان کردند که به خاطر وجود میدان‌های گسترده و پراکنده مین، برتری دید دشمن و باتلاقی بودن بخشی از زمین‌ها امکان استفاده از نیرو‌های پیاده‌نظام در سطح وسیع وجود نداشت. سروان سید کاظم میرحسینی (که بعد‌ها فوت کردند) با دیدن شرایط منطقه و آشنایی قبلی که با قنات‌ها داشت پیشنهاد حفر تونل را مطرح کرد. در نهایت، به واسطه آیت‌الله صدوقی امام جمعه وقت یزد، «حاج غلامحسین رعیت» به فرماندهان معرفی شد. 

نویسنده کتاب «معبد زیرزمینی» عنوان کرد: حاج غلامحسین پس‌ از حضور در منطقه و ارزیابی و بررسی‌های لازم، گروهی متشکل از مقنی‌های ماهر رکن‌آباد و مهرآباد را تشکیل داده و کار را شروع کرد. البته این کار یک پروژه محرمانه نظامی بود که نباید لو می‌رفت. حاج غلامحسین هر بار که ببرای آوردن نیرو‌های تازه‌نفس به یزد می‌رفت عنوان می‌کرد که وظیفه اصلی آنها در جبهه بازگرداندن پیکر شهدا از معابر وکانال‌ها است.

وی افزود: مقنی‌ها در دو نوبت کاری با عشق و علاقه کار می‌کردند و ظرف چند ماه توانستند تونلی به طول ۴۶۰ متر حفر کنند. درطول مسیر تونل، چندین پیچ قرار دادند تا اگر در کانال درگیری پیش آمد، جان نیرو‌ها محفوظ باشد. چند سنگر بزرگ برای اورژانس و تجمع نیرو‌ها ساخته شد و در مجموع یک معبر و یک سنگر استوار در زیر زمین حفر شد.

پیروزی در یک عملیات با فناوری قنات

میرابوطالبی گفت: در شب عملیات، حاج غلامحسین رعیت آخرین کلنگ‌ها را زد و دو خروجی برای تونل در پای خاکریز دشمن باز کرد. نیرو‌ها به‌سرعت از کانال بیرون آمده و به سوی دشمن آتش گشودند. در این حمله غافلگیرانه تعداد زیادی از بعثی‌ها کشته شدند و حدود ۵۰۰ نفر به اسارت درآمدند. پس‌از این عملیات عملیات پیروزمندانه، حاج غلامحسین و نیروهایش را نزد آقای صدوقی بردند و به آنها هدیه دادند، اما هیچ کدام هدیه را قبول نکردند و به جبهه بازگرداندند.

این نویسنده عنوان کرد: به این ترتیب، با استفاده از یک فناوری کهن ایرانی یعنی احداث قنات، رزمندگان اسلام در یک عملیات بزرگ نظامی فقط با دو شهید توانستند بر بعثی‌ها غلبه کنند. حفر چنین تونلی با این ابعاد یک کار منحصر‌به‌فرد بوده و برای اولین بار اتفاق افتاده بود.

چرا روایتگری در قالب رمان؟

وی درباره دلیل انتخاب قالب «رمان» برای این اثر نیز گفت: در جریان پژوهش‌های اولیه، دیدم که بحث چگونگی تشکیل گروه مقنی‌ها و حفر این تونل در آن شرایط و البته دستاورد بزرگی که در نهایت داشتند، دارای ظرفیت‌های دراماتیک و گره‌ها و نقاط هیجان‌انگیز فراوانی است که می‌تواند در یک رمان جا بگیرد؛ بنابراین به جای خاطرات شفاهی یا مستند تصمیم گرفتم تا در قالب یک رمان به آن بپردازم. این اتفاق که در اوایل جنگ رخ داد، ظرفیت‌های فراوانی دارد که می‌تواند مبنای یک فیلم سینمایی جذاب باشد.

میرابوطالبی افزود: از سوی دیگر، مخاطبان جوان و نوجوان شاید دیگر حوصله خواندن خاطرات مشروح و مطالب تاریخی را نداشته باشند. اما رمان می‌تواند جذابیت‌های بیشتری برای آنان داشته باشد. به همین دلیل هم من یک جوان را به عنوان شخصیت اصلی داستان قرار دادم و به واسطه اوست که مخاطب با شخصیت شهید حاج غلامحسین رعیت آشنا می‌شود.

افتخار تقریظ رهبر معظم انقلاب

نویسنده کتاب «معبد زیرزمین» عنوان کرد: هنوز از متن تقریظ مقام معظم رهبری اطلاعی ندارم، امّا قطعاً این یک توفیق و افتخار بزرگ برای من است و حس بسیار خوبی دارم. امیدوارم مخاطبان این کتاب و به ویژه نوجوانان با خواندن آن به این موضوع مهم پی ببرند که ما دانش‌های بومی و ملی مثال احداث قنات داریم که به اندازه کافی از آن اطلاع نداریم و در نتیجه قدرش را نمی‌دانم درحالی که همین دانش‌های کهن و سنتی می‌تواند کلید پیروزی در یک عملیات پیچیده نظامی باشند.