چرا شرکت‌های بزرگ ایرانی به فضاهای کار اشتراکی روی نمی‌آورند؟

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، فضای کار اشتراکی (Coworking Space) یکی از پدیده‌های نوین در دنیای کسب‌وکار و محیط‌های کاری است که در دهه‌های اخیر به سرعت در سطح جهانی رشد کرده است. این فضا‌ها به ویژه برای استارتاپ‌ها، فریلنسرها، مشاغل کوچک و افراد آزادکار ایده‌آل هستند. فضای کار اشتراکی، ترکیبی از مزایای فضای کاری خصوصی و عمومی است و به نوعی دروازه‌ای به سوی انعطاف‌پذیری بیشتر در محیط کاری است.

 فضای کار اشتراکی چیست؟

فضای کار اشتراکی به محیط‌هایی گفته می‌شود که افراد مختلف از مشاغل و زمینه‌های مختلف در آنها به صورت مشترک و در کنار هم فعالیت می‌کنند. این فضا‌ها معمولاً شامل میزها، اینترنت پرسرعت، اتاق‌های کنفرانس، آشپزخانه، سرویس‌های بهداشتی و امکانات دیگر هستند. تفاوت عمده آنها با دفاتر سنتی در این است که برخلاف دفاتر شخصی، افراد در این فضا‌ها به طور مشترک و با هزینه‌ای کمتر از امکانات بهره‌مند می‌شوند.

هدف اصلی فضای کار اشتراکی، ایجاد محیطی است که افراد با استعداد‌های متفاوت از صنایع مختلف با هم به همکاری بپردازند و از انرژی و تجربیات یکدیگر بهره‌مند شوند. همچنین، این فضا‌ها بر اساس فلسفه‌ای مبتنی بر انعطاف‌پذیری، تعامل و نوآوری شکل می‌گیرند.

تاریخچه فضای کار اشتراکی

فضای کار اشتراکی برای اولین بار در اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی در ایالات متحده شکل گرفت. اولین فضای کار اشتراکی به نام (Café Workspaces) در سان‌فرانسیسکو و نیویورک راه‌اندازی شد. این فضا‌ها ابتدا توسط فریلنسر‌ها و کارآفرینان مورد استفاده قرار گرفتند، کسانی که نیاز به فضای کاری انعطاف‌پذیر داشتند، اما نمی‌خواستند هزینه‌های زیاد اجاره دفتر‌های سنتی را بپردازند.

در ابتدا، فضای کار اشتراکی به طور عمده در شهر‌های بزرگ و تکنولوژی‌محور مانند سان‌فرانسیسکو، نیویورک و لندن رایج شد، اما به تدریج در دیگر مناطق جهان و شهر‌های کوچک‌تر نیز رونق پیدا کرد. یکی از اولین و بزرگ‌ترین شرکت‌هایی که در این زمینه به طور بین‌المللی شناخته شد، «وی‌ورک» (WeWork) بود که در سال ۲۰۱۰ تأسیس شد و به سرعت توسعه یافت.

همانطور که اشاره شد، مفهوم فضای کار اشتراکی در اوایل دهه ۲۰۰۰ در آمریکا متولد شد. ایده اصلی این بود که افراد و شرکت‌ها بتوانند بدون نیاز به اجاره یک دفتر کامل، از فضا‌های کاری مشترک با امکانات متنوع استفاده کنند. این فضا‌ها به سرعت محبوبیت پیدا کردند، زیرا به فریلنسرها، استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های کوچک امکان می‌دادند تا با هزینه‌های کمتر، به محیطی حرفه‌ای و پویا دسترسی داشته باشند.

نقش «وی‌ورک» در جهانی شدن فضای کار اشتراکی

شرکتی که بیش از هر شرکت دیگری در جهانی شدن فضا‌های کار اشتراکی نقش داشت، وی‌ورک بود. وی‌ورک با ارائه فضا‌های کاری شیک و مجهز در شهر‌های مختلف جهان، استاندارد‌های جدیدی را در این صنعت تعیین کرد. این شرکت با رویکردی نوآورانه، فضا‌های کار اشتراکی را به مراکزی تبدیل کرد که فراتر از یک محل کار، به عنوان یک جامعه و اکوسیستم برای رشد و توسعه کسب‌وکار‌ها عمل می‌کردند.

پس از موفقیت وی‌ورک، شرکت‌های دیگری نیز وارد این بازار شدند و رقابت شدیدی برای جذب مشتریان آغاز شد. در نتیجه، فضا‌های کار اشتراکی به سرعت در سراسر جهان گسترش یافتند و تنوع خدمات آنها نیز افزایش پیدا کرد. امروزه، فضا‌های کار اشتراکی در شهر‌های بزرگ و کوچک، کشور‌های توسعه‌یافته و در حال توسعه وجود دارند. این فضا‌ها نه تنها میز و صندلی، بلکه طیف وسیعی از خدمات دیگر مانند اتاق‌های کنفرانس، سالن‌های رویداد، کافه‌ها، سالن‌های ورزشی و حتی مهدکودک را ارائه می‌دهند.

فضای کار اشتراکی در ایران

در ایران، فضای کار اشتراکی از اواسط دهه ۲۰۱۰ میلادی شروع به شکل‌گیری کرد و در دهه ۲۰۲۰ به یکی از پدیده‌های محبوب میان کارآفرینان، استارتاپ‌ها و فریلنسر‌ها تبدیل شد. شروع این فضا‌ها در ایران به ایجاد فضای آزادتر و کمتر بوروکراتیک برای نوآوران و شرکت‌های کوچک برمی‌گردد که نیاز به محیطی کم‌هزینه و در عین حال پویاتر داشتند.

عوامل تأثیرگذار در رشد فضای کار اشتراکی در ایران

چند عامل باعث رشد و گسترش فضای کار اشتراکی در ایران شده‌اند:

رشد استارتاپ‌ها: با افزایش تعداد استارتاپ‌ها در ایران و جلب توجه سرمایه‌گذاران به این حوزه، نیاز به فضا‌های کار اشتراکی در کشور بیش از پیش احساس شد. استارتاپ‌ها نیاز دارند تا در محیط‌های پویا و با هزینه‌ای مقرون به صرفه کار کنند.

فریلنسر‌ها و کارآفرینان آزادکار: با افزایش تعداد فریلنسر‌ها و نیاز به محیط‌هایی برای کار تیمی، فضا‌های کار اشتراکی به گزینه‌ای جذاب تبدیل شدند.

عدم امکان تأسیس دفاتر خصوصی به دلیل هزینه‌های بالا: اجاره دفاتر خصوصی در برخی از مناطق ایران، به خصوص در شهر‌های بزرگ مانند تهران، بسیار پرهزینه است. فضای کار اشتراکی به افراد و شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که بدون پرداخت هزینه‌های کلان برای اجاره و تجهیزات، در محیطی حرفه‌ای کار کنند.

فضای اجتماعی و تعاملات شغلی: در این فضا‌ها افراد می‌توانند به راحتی با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و همکاری‌های جدیدی ایجاد کنند. این امر یکی از جذابیت‌های اصلی فضای کار اشتراکی است.

مزایای فضای کار اشتراکی

مهم‌ترین مزیت فضای کار اشتراکی، کاهش هزینه‌های مرتبط با اجاره دفتر، خرید تجهیزات و تامین امکانات است. افراد می‌توانند تنها هزینه‌ای جزئی بابت استفاده از فضا و امکانات بپردازند.

فضا‌های کار اشتراکی انعطاف‌پذیری بیشتری نسبت به دفاتر سنتی دارند. این فضا‌ها معمولاً برای انواع مختلفی از افراد و شرکت‌ها مناسب هستند، از استارتاپ‌های کوچک گرفته تا شرکت‌های بزرگ.

محیط‌های کاری اشتراکی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که افراد بتوانند بر کار خود متمرکز شوند و در عین حال از امکاناتی مانند اینترنت پرسرعت، اتاق‌های کنفرانس و فضا‌های مشترک برای تعامل با دیگران بهره‌مند شوند.

افراد و شرکت‌ها در فضای کار اشتراکی فرصت دارند تا با دیگران ارتباط برقرار کرده و از همکاری‌های مشترک بهره‌مند شوند.

این فضا‌ها به طور طبیعی باعث می‌شوند که افراد با دیدگاه‌های مختلف و زمینه‌های گوناگون در کنار هم کار کنند و به این ترتیب روحیه تیمی و نوآوری تقویت شود.

چالش‌ها و محدودیت‌های فضای کار اشتراکی

هرچند فضای کار اشتراکی مزایای زیادی دارد، اما مشکلاتی نیز می‌تواند در این زمینه وجود داشته باشد:

عدم حریم خصوصی: یکی از مشکلات عمده در فضا‌های کار اشتراکی این است که افراد ممکن است حریم خصوصی خود را به خوبی حفظ نکنند. این امر می‌تواند برای افرادی که نیاز به فضای خصوصی دارند، مشکل‌آفرین باشد.

محدودیت در فضای کاری: در برخی از فضا‌های کار اشتراکی، امکان استفاده از فضا‌های شخصی و امکانات خاص وجود ندارد که ممکن است برای برخی کسب‌وکار‌ها محدودکننده باشد.

تنوع افراد و مشاغل: کار کردن با افرادی از صنایع و مشاغل مختلف می‌تواند چالش‌هایی ایجاد کند، به ویژه اگر افراد به فرهنگ‌های کاری متفاوت عادت کرده باشند.

مقایسه فضای کار اشتراکی در ایران و سایر کشور‌ها

اگرچه فضای کار اشتراکی در ایران رشد چشمگیری داشته است، اما هنوز هم با کشور‌های پیشرفته مانند ایالات متحده، بریتانیا و آلمان فاصله دارد. در این کشورها، فضا‌های کار اشتراکی بسیار متنوع‌تر و گسترده‌تر هستند و بسیاری از شرکت‌های بزرگ و موفق در آنها مستقر شده‌اند. از سوی دیگر، در ایران بیشتر فضا‌های کار اشتراکی به استارتاپ‌ها و فریلنسر‌ها اختصاص دارند و هنوز برای شرکت‌های بزرگ گزینه مناسبی محسوب نمی‌شوند.

تفاوت‌های  فضای کار اشتراکی در ایران و سایر کشور‌ها

در کشور‌های توسعه‌یافته، فضا‌های کار اشتراکی تنوع بسیار بالایی دارند و برای انواع مختلف کسب‌وکارها، از استارت‌آپ‌های کوچک تا شرکت‌های بزرگ چندملیتی، گزینه‌های متعددی ارائه می‌دهند. این فضا‌ها اغلب دارای امکانات پیشرفته، خدمات جانبی متنوع و رویداد‌های شبکه‌سازی هستند. در ایران، اغلب فضا‌های کار اشتراکی به استارت‌آپ‌ها و فریلنسر‌ها اختصاص دارند و شرکت‌های بزرگ کمتر به آنها روی می‌آورند.

زیرساخت‌های فنی و ارتباطی فضا‌های کار اشتراکی در کشور‌های پیشرفته بسیار قوی‌تر است. این فضا‌ها معمولاً دارای اینترنت پرسرعت، سیستم‌های امنیتی پیشرفته، امکانات کنفرانس و وبینار و سایر ابزار‌های مورد نیاز برای کار حرفه‌ای هستند. در ایران، برخی از فضا‌ها ممکن است در زمینه زیرساخت‌ها با چالش‌هایی مواجه باشند.

فضا‌های کار اشتراکی در کشور‌های توسعه‌یافته بخشی از یک اکوسیستم بزرگ‌تر هستند که شامل سرمایه‌گذاران، شتاب‌دهنده‌ها، مراکز تحقیقاتی و سایر بازیگران کلیدی هستند. این اکوسیستم به رشد و توسعه کسب‌وکار‌ها کمک می‌کند و فرصت‌های همکاری و سرمایه‌گذاری را فراهم می‌آورد. در ایران، این اکوسیستم هنوز در حال شکل‌گیری است و به بلوغ کامل نرسیده است.

چرا شرکت‌های بزرگ ایرانی به فضا‌های کار اشتراکی روی نمی‌آورند؟

چرا شرکت‌های بزرگ ایرانی، با وجود تمام مزایای فضا‌های کار اشتراکی، همچنان به مدل‌های سنتی کاری پایبند هستند؟ دلایل این بی‌میلی را می‌توان در عمق فرهنگ سازمانی و ساختار‌های سنتی این شرکت‌ها جستجو کرد. بسیاری از این شرکت‌ها به مدل‌های سلسله‌مراتبی و کنترل‌شده عادت دارند و فضای پویا و باز فضا‌های کار اشتراکی را با فرهنگ سازمانی خود ناسازگار می‌دانند.

از سوی دیگر، نگرانی‌های امنیتی درباره حفاظت از اطلاعات حساس شرکت‌ها نیز یکی دیگر از موانع اصلی است. این شرکت‌ها اغلب به اطلاعات محرمانه دسترسی دارند و ترجیح می‌دهند از فضا‌های کاری خصوصی و ایزوله استفاده کنند. علاوه بر این، برخی از مدیران ارشد این شرکت‌ها ممکن است به اندازه کافی از مزایای فضا‌های کار اشتراکی آگاه نباشند یا باور‌های غلطی در مورد این فضا‌ها داشته باشند. آنها ممکن است فکر کنند که این فضا‌ها تنها برای استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های کوچک مناسب هستند و برای کسب‌وکار‌های بزرگ مقیاس، پیچیدگی‌ها و چالش‌های خاص خود را به همراه می‌آورند.

اگرچه فضا‌های کار اشتراکی در ایران به سرعت در حال گسترش هستند و استقبال از آنها رو به افزایش است، اما همچنان بسیاری از شرکت‌های بزرگ ایرانی از این فضا‌ها استقبال چندانی نمی‌کنند. دلایل مختلفی برای این موضوع وجود دارد که می‌توان آنها را به چند دسته کلی تقسیم کرد:

نگرانی‌های امنیتی: یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های شرکت‌های بزرگ، امنیت اطلاعات است. آنها نگران هستند که اطلاعات حساس شرکت در یک محیط مشترک با سایر شرکت‌ها در معرض خطر قرار گیرد. همچنین، ممکن است نگران باشند که رقبای آنها از اطلاعاتشان سوءاستفاده کنند.

عدم تطابق با فرهنگ سازمانی: بسیاری از شرکت‌های بزرگ دارای فرهنگ سازمانی خاصی هستند که ممکن است با محیط پویا و باز فضا‌های کار اشتراکی سازگار نباشد. آنها به ساختار‌های سلسله‌مراتبی و کنترل شده عادت دارند و ممکن است احساس کنند که فضای کار اشتراکی به اندازه کافی رسمی و ساختارمند نیست.

نیاز به امکانات تخصصی: شرکت‌های بزرگ اغلب به امکانات تخصصی مانند آزمایشگاه‌ها، کارگاه‌ها و تجهیزات خاص نیاز دارند که ممکن است در همه فضا‌های کار اشتراکی موجود نباشد. همچنین، ممکن است به فضا‌های بزرگتری برای انجام پروژه‌های خاص نیاز داشته باشند.

هزینه‌ها: هزینه‌های اجاره فضا‌های کار اشتراکی برای شرکت‌های بزرگ ممکن است قابل توجه باشد. آنها ممکن است ترجیح دهند که با اجاره یک دفتر کار اختصاصی، کنترل بیشتری بر محیط کار خود داشته باشند.

عدم آگاهی و باور‌های غلط: برخی از مدیران شرکت‌های بزرگ ممکن است به اندازه کافی از مزایای فضا‌های کار اشتراکی آگاه نباشند یا باور‌های غلطی در مورد این فضا‌ها داشته باشند. آنها ممکن است فکر کنند که فضا‌های کار اشتراکی تنها برای استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های کوچک مناسب هستند.

علاوه بر این دلایل، عوامل دیگری نیز می‌توانند در تصمیم شرکت‌های بزرگ برای عدم استفاده از فضا‌های کار اشتراکی موثر باشند:

عدم وجود فضا‌های کار اشتراکی با استاندارد‌های جهانی: بسیاری از فضا‌های کار اشتراکی در ایران هنوز به استاندارد‌های جهانی نرسیده‌اند و امکانات و خدمات آنها به اندازه کافی متنوع و پیشرفته نیست.

عدم حمایت دولت: دولت می‌تواند با ارائه مشوق‌ها و تسهیلات به شرکت‌های بزرگ، آنها را تشویق کند تا از فضا‌های کار اشتراکی استفاده کنند. اما در حال حاضر، حمایت‌های دولتی از این فضا‌ها در ایران کافی نیست.

عدم وجود فرهنگ کار اشتراکی: فرهنگ کار اشتراکی در ایران هنوز در حال شکل‌گیری است و بسیاری از کارمندان به این نوع از کار کردن عادت ندارند.

برای اینکه شرکت‌های بزرگ ایرانی به فضا‌های کار اشتراکی روی بیاورند، باید اقدامات زیر انجام شود:

ایجاد فضا‌های کار اشتراکی با استاندارد‌های جهانی: افزایش تعداد فضا‌های کار اشتراکی با امکانات و خدمات متنوع و پیشرفته

ترویج فرهنگ کار اشتراکی: برگزاری کارگاه‌ها و سمینار‌ها برای آشنایی مدیران و کارمندان شرکت‌ها با مزایای کار اشتراکی

حمایت دولت: ارائه مشوق‌ها و تسهیلات به شرکت‌های بزرگی که از فضا‌های کار اشتراکی استفاده می‌کنند

ایجاد اکوسیستم قوی: ایجاد ارتباط بین فضا‌های کار اشتراکی، سرمایه‌گذاران، شتاب‌دهنده‌ها و سایر بازیگران کلیدی

با انجام این اقدامات، می‌توان امیدوار بود که در آینده نزدیک شاهد حضور گسترده‌تر شرکت‌های بزرگ ایرانی در فضا‌های کار اشتراکی باشیم.

آینده روشن برای فضا‌های کار اشتراکی

فضای کار اشتراکی نه تنها در حال گسترش است، بلکه در حال تحول نیز است. با پیشرفت فناوری و تغییر سبک زندگی افراد، این فضا‌ها به مراکزی چندکاره‌ای تبدیل می‌شوند که فراتر از یک محل کار ساده هستند. در آینده نزدیک، شاهد ادغام فضا‌های کار اشتراکی با فناوری‌های نوین مانند واقعیت مجازی و هوش مصنوعی خواهیم بود که امکان برگزاری جلسات مجازی، همکاری‌های بین‌المللی و دسترسی به منابع اطلاعاتی گسترده‌تری را فراهم می‌آورند.

علاوه بر این، با توجه به افزایش اهمیت تعادل بین کار و زندگی شخصی، فضا‌های کار اشتراکی به مکان‌هایی تبدیل می‌شوند که امکانات رفاهی و تفریحی متنوعی را در کنار محیط کار فراهم می‌آورند. این فضا‌ها می‌توانند شامل سالن‌های ورزشی، کتابخانه‌ها، کافه‌ها و حتی مهدکودک باشند تا نیاز‌های مختلف اعضای خود را برآورده سازند. به این ترتیب، فضا‌های کار اشتراکی نه تنها به عنوان یک محل کار، بلکه به عنوان یک جامعه و اکوسیستم برای رشد و توسعه افراد و کسب‌وکار‌ها عمل خواهند کرد.