روایتی از چالش‌های هنرمندان صنایع دستی/ هنری که گردن‌گیر می‌خواهد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا ـ زهره سعیدی: امروز شنبه چهارمین روزی است که سی و هفتمین نمایشگاه صنایع دستی در سه غرفه نمایشگاه بین المللی تهران به همت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برپا است.

هنرمندان از اقصی نقاط کشور دراین نمایشگاه شرکت کرده‌اند و هر گونه صنایع دستی خود را به معرض نمایش و فروش گذاشته‌اند. غرفه‌های رنگارنگ با شکل و شمایل زیبا، برای هر شهری به صورتی خاص ایجاد شده که چشم هر بیننده‌ای را به خود جذب می‌کند، اما دراین گزارش به سراغ هنرمندان این نمایشگاه رفتیم تا از نزدیک روایتگر مهمترین چالش‌های حوزه صنایع دستی از زبان خودشان باشیم.

مواد اولیه کمیاب تا تعریف نادرست صنایع دستی در کشور

انسیه رجبی همراه خواهرش زهره رجبی از شهرستان تربت جام، استان خراسان رضوی با هنر دستبافی فرت بافی در نمایشگاه شرکت کرده، وی می‌گوید که محصولاتشان همه دستبافت به صورت تاروپودی و کاملا سنتی از تولیدات خودشان است، وسایلی برای دکوراسیون داخلی مثل رانر، شال مبل، کوسن، لباس مردانه و زنانه با الیاف مختلف مثل پشم و پنبه که نزدیک به چهار سال است دراین زمینه فعالیت می‌کنند.

رجبی می‌گوید: این کار چالش‌های زیادی دارد، مدام تحقیق کردیم و با آزمون و خطا پیش رفتیم، اما بزرگترین مشکلی که الان دراین عرصه وجود دارد «تأمین مواد اولیه» است، چرا که با نخ و رنگی که با نخ و رنگی که کار می‌کنند خیلی کمیاب است و باید از اقصی نقاط کشور تأمین شوند و همین باعث می‌شود که قیمت کالا هم بالا برود. نوسان قیمت نخ زیاد است، برخی نخ‌ها وارداتی هستند.

وی درباره دیگر چالش این عرصه می‌گوید: مردم تصور می‌کنند صنایع دستی باید قیمت خیلی پایین داشته باشد و بی ارزش است، درحالی که یک هنرمند ساعت‌ها و روز‌ها وقتش را برای این جریان می‌گذارد، از تأمین مواد اولیه تا دستمزد بافنده و خیاط، تولید نهایی و ... همه محصول صد درصد طبیعی و تولیدی است، قطعا کالا قیمتش ارزان نخواهد بود. متأسفانه جایگاه درستی برای صنایع دستی تعریف نشده و مردم تصورشان غلط است که فیمت صنایع دستی باید ارزان باشد.

پاسکاری میراث و اداره برق برای تأمین برق صنعتی!

یکی از بخش‌های نمایشگاه به بحث ظروف در متریال‌های مختلف اختصاص دارد، زهره پورجعفری سازنده ظروف سرامیکی از تهران که در یکی از غرفه‌ها حضور دارد، به آنا می‌گوید: سه سال است که دراین عرصه به صورت حرهف‌ای کار میکنم و تمام ظروف سرامیک اعم از ماگ، فنجان، شکلات خوری، قوری و دیگر ظروف پذیرایی را تولید میکنیم و برای نخستین بار است که در نمایشگاه حضور پیدا کردیم.

او نیز بزرگترین چالش این عرصه را تأمین مواد اولیه می‌داند و میگوید: لعاب کار‌ها داخلی از معدن‌های کشور ساخته می‌شود، اما رنگ‌ها خارجی هستند و قیمت این مواد ماه به ماه تغییر میکند و ما هم به دلیل کمبود بودجه نمیتوانیم مواد زیاد تهیه کنیم و نگه داریم. ضمن اینکه هزینه کارگاه‌ها هم با این اجاره‌ها بالا است و حتی برای تأمین برق صنعتی کوره‌ها نیز دچار مشکل هستیم با وجود اینکه اداره میراث مجوز تأمین برق صنعتی داده، اما باز هم اداره برق ما را با چالش روبه رو می‌کند و این یک معضل بزرگ برایمان شده است. همین الان غرفه‌ای که به ما دادند برای حدود دوازده متر، شانزه و نیم میلیون تومان دریافت کردند که این برای مایی که تک فروشی محدود داریم اصلا به صرفه نبود.

فرش دستبافت ایرانی را چه کسی گردن می‌گیرد؟

یکی از بخش‌های جذاب نمایشگاه، بخش فرش‌های رنگی دستباف است، برند فرش ترکمن نیز که همیشه معروف بوده و امسال ازاستان گلستان در نمایشگاه حضور پیدا کردند. احسان قربان زاده مدیر فروش و مدیر نمایشگاه‌های این برند از شهرستان گنبد کاووس در غرفه حضور دارد و به خبرنگار آنا می‌گوید: زمینه کاری ما فرش‌های عشایری و مدرن است، در بافت‌های ترکمن و قشقایی کار می‌کنیم، هم فرش و هم گلیم با رنگ آمیزی‌های متنوع که الهام گرفته از طبیعت و با رنگ‌های گیاهی است. از لحاظ بافت و متریال و جنس نیز پشم، کرک، ابرشیم و دیگر متریال‌ها در صنعت فرشبافی ترکمن صحرا به کار می‌رود. بافنده‌ها اغلب خانم‌های خانه دار روستایی و شهری هستند که متمرکز کارگاه ندارند و گره می‌زنند تا گره مشکلات اقتصادی شان کم شود.

وی در این باره می‌افزاید: الان پرچمدار فرش ایران از هر لحاظ با بالاترین میزان صادرات برای فرش دستباف ترکمن صحرا است. ما فرشی به نام دوروی ابریشم داریم که هر طرفش یک نقش است یعنی یک بافنده از یک سو و بافند دیگر از سوی دیگر، گره میزنند این فرش در دنیا به بافت اسرارمعروف است و تنها چهارصد بافند به این صورت داریم که چنین فرش‌هایی را می‌بافند.

قربان زاده درباره چالش‌های این عرصه می‌گوید: متأسفانه به خاطر کم توجهی مسئولان ما از تمام دنیا برای عرضه فرشمان در عرصه بین الملل عقب افتادیم حتی افغانستان، هند، پاکستان، چین و ... نیز در صنعت فرش از ما جلوتر رفته اند و ما جایگاهمان را از دست دادیم چرا که دولت حمایتی از فرش دستباف نمی‌کند. حتی ما نمی‌دانیم رییس مرکز ملی فرش و سرپرستمان کیست، برای کدام ارگان هستیم؟ مثل بچه‌ای شدیم که هیچکس او را گردن نمی‌گیرد! نه وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و نه وزارت صنعت و معدن به ما توجهی نمی‌کنند، درحال حاضر گلیم زیرگروه وزارت میراث و فرش دستبافت زیرنظر وزارت صنعت و معدن است ولی در هر حال هیچ کدام حمایتی نمی‌کنند تااین صنعت در دنیا دیده شود. چرا که ما قابلیت این را داریم که در نمایشگاه‌های بزرگ دنیا حضور پیدا کنیم، تا کی خودمان هزینه کنیم و دولت حمایتی نکند!

وی دراین باره می‌گوید: کمترین کار این است که از قشر هنرمند برای حضور در نمایشگاه‌های بین المللی حمایت شود. در همین نمایشگاه نگاه کنید دیگر بزرگان فرش ایران حضور ندارند، کجایند عظیم زاده‌ها؟ یکی از افراد فعال این حوزه شش غرفه را دراین نمایشگاه در اختیار دارد و جور بی تدبیری خیلی‌ها را می‌کشد و متأسفانه همین‌ها باعث شده که بیشترین پتانسیل ما تبدیل به ضعیف‌ترین بخش شود از مظلومیت صنایع دستی همین بس که بگویم یک بیلبرد در سطح شهر برای این نمایشگاه گذاشته نشده است!

در یکی از بخش‌های رنگارنگ استان‌ها به غرفه‌های زنجیره‌ای آذربایجان شرقی برمی‌خوریم که هم ساز و هم صنایع دستی در آن می‌بینیم. الناز نشاطی مسئول یکی از این غرفه‌ها که در آن کمانچه ایرانی نیز گذاشته شده است، به خبرنگار آنا می‌گوید: ما دراین نمایشگاه با کمانچه ایرانی و ظروف خراطی حضور پیدا کرده ایم، من خودم ده سال و همسرم بابک کیهان سی سال است که دراین عرصه کار میکنیم. خیلی از هنرمندان این عرصه در شهر‌های مختلف اصلا شناخته نمی‌شوند، کسی سراغشان هم نمی‌آید و درآمدی هم ندارند، این نمایشگاه قدری دراین زمینه اثرگذار است، اما نه کاملا چرا که خیلی‌ها وسع مالی نداشتند که در آن شرکت کنند.

وی دراین باره می‌گوید: بازاریابی در عرصه صنایع دستی هم ضعیف است و حمایتی هم صورت نمی‌گیرد تا هنرمند شانس فروش آثارش را داشته باشد. ما حتی بیمه صنایع دستی هم نشدیم و همسرم تنها از سوی خانه موسیقی بیمه شده است.