در این فصل دانشگاه های مختلف جهان فرصت های تحصیلی خود را اعلام می کنند و بسیاری از دانشجویان ایرانی که جزء برترین ها محسوب می شوند و استعداد بالایی دارند از این فرصت ها بهره می گیرند.
خاطرات زیادی از استادان دانشگاه های مطرح همچون علوم پزشکی تهران، صنعتی شریف، تهران، شهید بهشتی و امیرکبیر وجود دارد که در این فصل دانشجوهای خوب به دنبال توصیه نامه اساتید هستند تا بتوانند فرصت تحصیلی مناسبی را در دانشگاه های خارجی به صورت بورس یا شهریه کمتر بیابند.
در این میان عده ای از داوطلبان ادامه تحصیل در خارج از کشور شرایط متفاوتی دارند. این گروه به دلیل قبول نشدن در دانشگاه های داخل کشور، سعی می کنند در کشورهایی که نمرات آنها را می پذیرند ادامه تحصیل دهند. رشته های پزشکی در صدر علاقه این گروه است و از آن جایی که قبولی در رشته های پزشکی در ایران سدی با عنوان کنکور در برابر خود دارد، این افراد ترجیح می دهند در کشورهایی در رشته های پزشکی تحصیل کنند که سد کنکور نداشته باشند یا از شرایط آسان تری به نسبت ایران برخوردار باشند.
در واقع دو گروه برای ادامه تحصیل از ایران خارج می شوند. گروه اول استعدادهای برتر هستند که دانشگاه های برتر جهان را انتخاب می کنند تا به رویاهای خود در جهان علم و دانش واقعیت بخشند. گروه دوم نیز علاقه‌مند به تحصیل هستند که حاضرند هزینه های گزاف مادی و معنوی دوری از خانه را تحمل کنند اما برای قبولی در کنکور داخل کشور تلاش نکنند.
بسیاری از افراد این گروه ترجیح می دهند در رشته هایی با موقعیت اجتماعی بالاتر اما در کشورهایی که آسان تر پذیرش دارند تحصیل کنند.
۴ کشور مقصد متقاضیان رشته پزشکی
دکتر حمید اکبری، رئیس مرکز خدمات آموزشی وزارت بهداشت درباره مقصد اصلی دانشجویان علوم پزشکی در خارج از کشور بر این نکته صحه گذاشته و گفت: کشورهای هند، فیلیپین، ترکیه و مجارستان چهار کشور اول مورد انتخاب داوطلبان تحصیل در رشته های علوم پزشکی است. سایر افراد در کشورهای مختلف اروپایی و بعد از آن آمریکا توزیع می شوند.
وی گفت: بیشترین تعداد دانشجویان ایرانی که در مقطع دکتری عمومی رشته های علوم پزشکی یعنی پزشکی، داروسازی و دندانپزشکی تحصیل می کنند در این چهار کشوری هستند که نام بردم.
وی یادآور شد: اما پزشکان ایرانی پس از فارغ التحصیلی در داخل کشور، ایالات متحده آمریکا را به عنوان اولین انتخاب برای ادامه تخصص، انتخاب می کنند. البته برخی کشورهای اروپایی نیز در انتخاب پزشکان قرار دارد.
رئیس مرکز خدمات آموزشی وزارت بهداشت با اشاره به دلایل انتخاب چهار کشور هند، فیلیپین، ترکیه و مجارستان از سوی دانشجویان ایرانی گفت: از مهمترین دلایل انتخاب این چهار کشور، عدم درخواست ویزا و ارزان تر بودن است.
وی افزود: کشورهای بعدی مورد انتخاب دانشجویان ایرانی، روسیه، اکراین، بلاروس و قبرس هستند که ایرانی ها در آنها شاغل به تحصیل هستند.
اکبری در مورد آمار دانشجویان ایرانی خارج از کشور در گروه علوم پزشکی گفت: ما در وزارت بهداشت دو مدل آمار در اختیار داریم. یک دسته افرادی هستند که برای ورود و خروج خود تسهیلات دانشجویی دریافت می کنند اما یک دسته از افراد هستند که پس از تحصیل تنها برای ارزشیابی مدارک به ما مراجعه می کنند.
وی اظهار داشت: در حال حاضر ۴ هزار و ۵۰۰ دانشجو پرونده فعال دارند. اما آن دسته از دانشجویان که ارز دریافت نمی کنند و پرونده ندارند در آمار ما حضور ندارند.
رئیس مرکز خدمات آموزشی وزارت بهداشت گفت: بسیاری از دانشجویان ایرانی که در کشورهای اروپایی و آمریکا و یا نیوزلند و استرالیا در دانشگاه های معتبر تحصیل می کنند، در آمار نهایی در زمان ارزشیابی مدارک قابل مشاهده هستند.
وی گفت: در حال حاضر بیش از ۱۰ هزار دانشجوی ایرانی داریم که در مقطع دکتری عمومی رشته های علوم پزشکی تحصیل می کنند که از این تعداد بخشی در دانشگاه های معتبر از نظر وزارت بهداشت و برخی هم متاسفانه در دانشگاه هایی تحصیل خود را آغاز کرده اند که از نظر ما معتبر نبوده اند.
هزینه تحصیل دانشجویان پزشکی در خارج
اکبری درباره هزینه تحصیل دانشجویان ایرانی در خارج از کشور گفت: عمده هزینه دانشجویان ایرانی صرف شهریه می شود. این هزینه در دانشگاه های مختلف، متفاوت است. این میزان از ۳۰ هزار تا ۶۰ هزار دلار در سال برای دانشگاه های مختلف برآورد شده است. البته ممکن است در یک کشور یک دانشگاه شهریه کمتری بگیرد و در همان کشور دانشگاهی شهریه بیشتر بگیرد.
وی خاطرنشان کرد: برخی مواقع ممکن است دانشگاه اعلام کند که ۲۰ هزار دلار در شهریه تخفیف می دهد و دانشجو در آنجا ثبت نام می کند اما با هزینه زندگی متفاوت مواجه می شود که هزینه تحصیل او بیشتر می شود.
رئیس مرکز خدمات آموزشی وزارت بهداشت گفت: به طور کلی توصیه نمی کنیم داوطلبی که توانایی این را دارد که در داخل کشور تحصیل کند به خارج برود. از سوی دیگر فردی که از سطح علمی مناسبی هم برخوردار نباشد در خارج از کشور با مشکلات بیشتری در تحصیل مواجه می شود.
وی افزود: ضمن اینکه برای افراد ضعیف تر، درس خواندن در خارج سخت تر است. در کنار این درس خواندن باید مسائلی مانند غربت، مسائل فرهنگی و عواقب زندگی در آن شرایط را هم تحمل کنند. نکته مورد تاکید وزارت بهداشت این است که هر فردی دوست دارد می تواند در خارج از کشور تحصیل کند اما بهتر است پیش از این تصمیم تمامی شرایط اعم از اعتبار دانشگاه و هزینه ها را در نظر بگیرد.
با وجودی که وزارت بهداشت هر ساله دانشگاه های معتبر و غیر معتبر را برای آشنایی داوطلبان اعلام می کند بازهم موج خروج از کشور برای تحصیل در رشته های علوم پزشکی در کشورهایی که آوازه چندانی در این رشته ها ندارند، ادامه دارد.
هزینه های چندین هزار دلاری دانشجویان ایرانی موجب شده معاون آموزشی وزیر بهداشت از آن به عنوان منبع درآمد دانشگاه های خارج نام ببرد.
درآمدزایی دانشگاه های بی کیفیت خارجی از دانشجویان ایرانی
دکتر باقر لاریجانی معاون آموزشی وزارت بهداشت چندی پیش یادآور شد: تنها درآمد یکی از دانشگاههای پزشکی هندوستان از دانشجویان ایرانی ٥٠ میلیارد تومان در سال است و یا برخی از کلاس‌های پزشکی کشور فیلیپین نیز توسط دانشجوهای ایرانی تشکیل می‌شود. به عنوان نمونه هزینه ای که دانشجوی ایرانی در قبرس می کند برابر با یک دانشکده ما در ایران است.
وزیر بهداشت اما بهترین راه حل را ایجاد دانشگاه خصوصی با کیفیت در کشور می داند.
دانشگاه خصوص راه حل وزیر بهداشت
دکتر سیدحسن هاشمی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: من در طول دو سال گذشته از دانشگاه هایی مانند دانشگاه علوم پزشکی تهران و شهید بهشتی و شیراز خواسته ام که دانشگاه خصوصی دایر کنند.
وی افزود: بچه های هموطن ما به دلیل اینکه نمی توانند به دانشگاه های دولتی ورود پیدا کنند، عمدتا به کشورهایی می‌روند که دانشگاه های آنها از نظر سطح علمی چندان استاندارد نیست.
وزیر بهداشت گفت: دانشجویان ایرانی پول را هزینه می کنند، عمرشان را می گذارند اما در نهایت چیزی را به خصوص در زمینه مهارتی یاد نمی گیرند. به خصوص اینکه در گروه علوم پزشکی قوانینی در آن کشورها وجود دارد که اجازه معاینه و یا عمل جراحی را به این دانشجویان نمی دهند.
وی یادآور شد: در عین حال مسائل اجتماعی هم بوجود می آید. دوری از خانواده هم برای خود آنها و هم برای پدر و مادر مشکلاتی را ایجاد کرده است.
هاشمی با اشاره به مصوبه مجلس برای ایجاد شعب از سوی دانشگاه های دولتی گفت: این مصوبه کمک می کند که دانشگاه های دولتی مانند دانشگاه تهران بتواند شعب متعددی در داخل کشور، در استان های مرزی، در مناطق آزاد و مهم تر از آن در کشورهای دیگر داشته باشد.
وی اظهار داشت: تاکید من بر ایجاد شعب در داخل کشور است. اعلام هم کرده ایم که اگر بخش خصوصی علاقه‌مند باشد می تواند بیاید سرمایه گذاری کند و لایسنس یکی از دانشگاه های بزرگ را داشته باشد. به این معنی که بخش خصوصی تحت نظر یکی از دانشگاه های دولتی، دانشگاه تاسیس کند.
وزیر بهداشت گفت: مهم این است که هم ما و هم وزارت علوم به نحوی عمل کنیم که کسانی که علاقه‌مند به تحصیل هستند به رفتن به خارج از کشور تشویق نشوند و اگر بناست بروند، واقعا زمانی به خارج از کشور بروند که مهارت بیشتری کسب کنند.
وی گفت: تلاش می کنیم دانشگاه خصوصی ایجاد کنیم اما نه از آن نوعی که اکنون در کشور وجود دارد. خوشبختانه در وزارت بهداشت به بلای خصوصی سازی که صرفا هدفش کمیت باشد گرفتار نشده ایم. امیدواریم در این دوره چند دانشگاه خصوصی ایجاد شود که اساس آن کیفیت و ارتقای علمی باشد.
سرخوردگی نتیجه تحصیل در دانشگاههای بی کیفیت
سالها است که هشدار نرفتن به دانشگاههای نامعتبر با هزاران دلیل و مدرک داده می شود اما شوق تحصیل در خارج از کشور، فشار خانواده ها برای ادامه تحصیل در رشته هایی مانند پزشکی، کمبود ظرفیت در دانشگاه های دولتی، سد کنکور و ... همه و همه همچنان موج مهاجرت تحصیلی به این کشورها را رقم می زند مهاجرت به کشورهایی که آموزش عالی شان در پایین ترین حد علمی است.
همه اینها در حالی است که نتیجه صرف هزینه های گزاف برای تحصیل در دانشگاههای بی کیفیت، در بازگشت به کشور، سرخوردگی، ناامیدی و اعتراضهای دانشجویی خواهد بود که اغلب راه به جایی نمی برد.