آیا بازی ماینکرافت به حقوق کودکان آسیب می‌زند؟

گروه فرهنگ خبرگزاری آنا ـ محمدمهدی سیدناصری مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان: بازی ماینکرافت (Minecraft) به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین بازی‌های ویدیویی در سراسر جهان، تأثیرات متعددی بر کودکان و نوجوانان دارد. با وجود ویژگی‌های مثبت بازی همچون افزایش خلاقیت و مهارت‌های حل مسئله، این بازی همچنین می‌تواند منجر به نقض حقوق کودکان شود.

مشکلاتی مانند تهدیدات امنیتی، دسترسی به محتوای نامناسب، و آسیب‌های روانی به ویژه در تعاملات آنلاین، از جمله چالش‌هایی است که در فضای بازی‌های دیجیتال مطرح می‌شود. ماینکرافت، ساخته‌ استودیوی Mojang، از زمان انتشار خود در سال ۲۰۱۱ میلادی توانسته است توجه میلیون‌ها کودک و نوجوان در سراسر جهان را به خود جلب نماید.

این بازی با امکانات متنوع خود برای ساخت و کاوش، به کاربران آزادی عمل زیادی می‌دهد و به آنها امکان می‌دهد دنیای خود را بسازند و در آن زندگی کنند. با این حال، در حالی که ماینکرافت به‌عنوان ابزاری برای یادگیری و سرگرمی شناخته می‌شود، استفاده نادرست و نبود نظارت کافی می‌تواند به نقض اساسی حقوق کودکان منجر شود.

۱- تهدیدات امنیتی و نقض حریم خصوصی؛ یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها در رابطه با بازی‌های آنلاین، امنیت اطلاعات کاربران به ویژه کودکان به‌عنوان آسیب‌پذیرترین قشر جامعه است. بازی ماینکرافت امکان تعامل آنلاین را فراهم می‌آورد و کودکان می‌توانند با دیگر کاربران در سراسر جهان بازی کنند. اما این ویژگی ممکن است به تهدیداتی همچون دسترسی به اطلاعات شخصی، آزار آنلاین و حتی سوء استفاده از کودکان منجر شود. مطابق با گزارشی از آژانس حمایت از حقوق کودکان (۲۰۲۰)، بازی‌هایی همچون ماینکرافت به‌دلیل عدم وجود نظارت کامل بر رفتار کاربران، می‌توانند کودکان را در معرض خطراتی مانند تبادل اطلاعات حساس، تهدیدات لفظی و حتی سوء استفاده‌ی جنسی آنلاین قرار دهند. این نوع تهدیدات، به‌ویژه در پلتفرم‌های چندنفره، می‌تواند آسیب‌های روانی شدیدی به کودکان وارد نماید که در بسیاری از موارد اثرات آنها در طولانی مدت باقی می‌ماند.

۲- دسترسی به محتوای نامناسب؛ یکی دیگر از چالش‌های بازی ماینکرافت دسترسی به محتوای نامناسب برای کودکان است. این بازی به کاربران این امکان را می‌دهد که محتوای خود را بسازند و در دنیای بازی به اشتراک بگذارند. این آزادی عمل ممکن است منجر به تولید محتوای نادرست یا خطرناک، مانند تصاویر خشونت‌آمیز یا زبان توهین‌آمیز، شود که برای کودکان مناسب نیست. در تحقیقی که توسط انجمن حفاظت از کودکان در فضای دیجیتال (۲۰۱۸) انجام شده، گزارش شده که تعداد زیادی از محتوای غیرمجاز در پلتفرم‌های آنلاین بازی‌های ویدیویی، به‌ویژه در ماینکرافت، منتشر می‌شود. این محتوا می‌تواند به راحتی توسط کودکان قابل دسترسی باشد، بدون این‌که نظارتی بر آنها صورت گیرد.

۳- تاثیرات روانی و اجتماعی؛ تحقیقات نشان می‌دهند که بازی‌های ویدیویی همانند ماینکرافت می‌توانند تاثیرات مختلفی بر روان کودکان داشته باشند. از یک طرف، این بازی‌ها می‌توانند مهارت‌های خلاقیت، تفکر منطقی و حل مسئله را تقویت کنند. از طرف دیگر، به‌ویژه زمانی که بازی به صورت آنلاین و بدون نظارت والدین انجام می‌شود، ممکن است کودکان درگیر رفتار‌های ناسالم یا حتی اعتیاد به بازی شوند. بر اساس تحقیقی که در Journal of Child Psychology منتشر گردید، بازی‌های آنلاین می‌توانند به انزوا، اضطراب و حتی افسردگی در برخی از کودکان منجر شوند. این بازی‌ها به‌ویژه وقتی به طور افراطی انجام می‌شوند، ممکن است تاثیرات منفی بر روابط اجتماعی کودکان داشته باشند. عدم تعاملات اجتماعی واقعی و غرق شدن در دنیای مجازی می‌تواند مهارت‌های ارتباطی کودکان را تحت تأثیر قرار دهد.

جهت کاهش نقض حقوق کودکان در بازی ماینکرافت و دیگر بازی‌های مشابه، چندین اقدام ضروری به نظر می‌رسد: ۱-تقویت نظارت والدین: والدین می‌بایست از ابزار‌های نظارتی جهت کنترل زمان بازی و محتوای دسترسی کودکان خود استفاده کنند. بسیاری از پلتفرم‌های بازی، منجمله ماینکرافت، ویژگی‌هایی همچون گزارش‌دهی محتوا و تنظیمات حریم خصوصی دارند که می‌تواند به والدین کمک کند تا محیطی امن‌تر برای کودکان ایجاد کنند.۲-آموزش به کودکان و نوجوانان (سواد رسانه): آموزش کودکان در مورد خطرات آنلاین و نحوه‌ی محافظت از خود در دنیای مجازی از اهمیت بالایی برخوردار است. این آموزش‌ها می‌بایست شامل مواردی، چون نحوه محافظت از اطلاعات شخصی، شناسایی تهدیدات اینترنتی و رفتار مناسب در فضای آنلاین باشد.۳-توسعه‌ی سیاست‌های حفاظتی توسط توسعه‌دهندگان: شرکت‌های تولیدکننده بازی، از جمله Mojang، باید سیاست‌هایی را جهت جلوگیری از انتشار محتوای غیرمجاز و کنترل رفتار‌های آزاردهنده در فضای آنلاین بازی‌های خود اتخاذ کنند.

بازی ماینکرافت به‌عنوان یک ابزار سرگرمی و آموزشی برای کودکان، پتانسیل‌های بسیاری دارد، اما بدون نظارت و مدیریت صحیح می‌تواند به نقض بنیادین حقوق کودکان منجر شود. تهدیدات امنیتی، دسترسی به محتوای نامناسب، و تاثیرات روانی از جمله چالش‌های اصلی هستند که در این بازی به‌ویژه در تعاملات آنلاین وجود دارند. با این حال، با به کارگیری تدابیر مناسب، همچون تقویت نظارت والدین، آموزش کاربران و اصلاح سیاست‌های حفاظتی، می‌توان این مشکلات را به حداقل رساند و محیطی امن‌تر برای کودکان ایجاد نمود.