کاهش نرخ باروری در ایران؛ از ۶/۳ به ۱/۶

 به گزارش آنا- زهرا اردشیری: نرخ باروری زنان در ایران از سال ۱۳۶۵ که میانگین آن ۶/۳ فرزند بود، به‌طور پیوسته کاهش یافته و اکنون به ۱/۶ رسیده است. این کاهش نشان‌دهنده تغییرات فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی است که خانواده‌ها را به تأخیر در فرزندآوری و یا کاهش تعداد فرزند ترغیب کرده است. این روند نگرانی‌هایی برای آینده جمعیت کشور ایجاد کرده است.

سیر نزولی نرخ باروری در ایران به یکی از مسائل بحرانی و چندبعدی اجتماعی تبدیل شده که پیامد‌های جدی برای آینده جامعه و اقتصاد کشور دارد. این روند از عواملی نظیر مشکلات اقتصادی، افزایش سن ازدواج، کاهش تمایل به فرزندآوری، تغییرات فرهنگی و کمبود برنامه‌های حمایتی ناشی می‌شود. هزینه‌های بالای زندگی، نگرانی از وضعیت شغلی و امنیت اقتصادی خانواده‌ها را در تأمین نیاز‌های فرزندانشان مردد کرده است. عدم دسترسی کافی به خدمات درمان ناباروری نیز مزید بر علت شده و باروری را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است.

علاوه بر این، تغییرات فرهنگی و دیدگاه‌های جدید در مورد خانواده و سبک زندگی باعث شده است که برخی از افراد فرزندآوری را به تعویق بیندازند یا حتی از آن صرف‌نظر کنند. افزایش تحصیلات و مشارکت بیشتر زنان در بازار کار نیز بر کاهش تمایل به فرزندآوری مؤثر بوده است. با افزایش سن ازدواج و تأخیر در تشکیل خانواده، نرخ باروری کاهش یافته و آینده جمعیت را به مخاطره انداخته است.

از طرفی، کاهش نرخ باروری باعث نگرانی در خصوص پیر شدن جمعیت می‌شود. جامع‌های که درصد زیادی از جمعیت آن را افراد مسن تشکیل میدهند، با چالش‌هایی همچون کاهش نیروی کار جوان و افزایش هزینه‌های مربوط به تأمین اجتماعی و سلامت مواجه می‌شود. در چنین شرایطی، برنامه‌های حمایتی دولتی برای خانواده‌ها و تسهیل درمان ناباروری از اهمیت ویژ‌ه‌ا‌ی برخوردار است.

برای مقابله با این روند، نیاز به سیاست‌های حمایتی و مشوق‌های مالی وجود دارد که شامل مزایایی، چون کمک‌هزینه‌های مالی برای فرزندآوری، ارتقای خدمات درمان ناباروری، حمایت از مادران شاغل و ایجاد بستر‌های مناسب برای رفاه خانواده‌هاست. ایجاد تعادل میان سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی و تمرکز بر خانواده می‌تواند به بهبود شرایط باروری و پایداری جمعیت کمک کند.

مسئله ناباروری فقط یک مشکل پزشکی نیست؛ بلکه ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی نیز دارد. بسیاری از زوج‌ها در ایران با فشار‌های اجتماعی روبرو هستند که از آنان انتظار فرزندآوری دارند و در صورت بروز مشکل در این زمینه، با چالش‌های عاطفی و روانی نیز دست و پنجه نرم می‌کنند.

 در فرهنگ سنتی ایران، فرزندآوری به عنوان بخشی از بنیان خانواده تلقی میشود و ناتوانی در این امر میتواند تأثیرات روانشناختی منفی بر زندگی زوج‌ها بگذارد.

علاوه بر این، مشکلات اقتصادی در ایران باعث شده است که هزینه‌های درمان ناباروری برای بسیاری از زوج‌ها سنگین باشد. درمان‌هایی مانند IVF یا تلقیح مصنوعی از جمله روش‌های متداول برای حل مشکلات ناباروری هستند، اما این روش‌ها هزینه‌برند و به پوشش بیمه‌ای نیاز دارند. متأسفانه، در ایران هنوز پوشش مناسبی برای هزینه‌های درمان ناباروری وجود ندارد، و بسیاری از زوج‌ها به دلیل محدودیت‌های مالی نمی‌توانند به این روش‌ها دسترسی داشته باشند.

در مناطق محروم و دورافتاده، مسئله ناباروری با چالش‌های بیشتری روبروست. بسیاری از این مناطق از امکانات پزشکی و بهداشتی مناسبی برخوردار نیستند و به همین دلیل دسترسی به خدمات تخصصی ناباروری برای ساکنان این مناطق بسیار محدود است. نبود زیرساخت‌های بهداشتی و پزشکی کافی در این مناطق، دسترسی به درمان‌های پیشرفته را برای زوج‌ها دشوار می‌سازد. علاوه بر آن، کمبود متخصصان در این حوزه نیز این مشکل را دو چندان کرده است.

آلودگی محیط زیست نیز یکی دیگر از عوامل موثر در افزایش نرخ ناباروری در ایران است. بسیاری از مناطق کشور، به‌ویژه در شهر‌های بزرگ، با مشکلاتی مانند آلودگی هوا و آب، و مصرف مواد شیمیایی مضر مواجه هستند که میتواند تأثیر مستقیمی بر سلامت باروری افراد داشته باشد. این مشکلات محیطی به مرور زمان می‌تواند به آسیب‌های جسمی منجر شود که توانایی باروری را کاهش می‌دهد.

کمبود آگاهی عمومی درباره ناباروری نیز یکی دیگر از چالش‌های مهم است. بسیاری از افراد به دلیل عدم آگاهی کافی در این زمینه، علائم یا نشانه‌های اولیه ناباروری را نمی‌شناسند و بنابراین در زمان مناسب برای درمان اقدام نمی‌کنند. همچنین، برخی باور‌های فرهنگی و اجتماعی میتواند مانعی برای مراجعه به مراکز درمانی و پذیرش درمان ناباروری باشد.

در راستای مقابله با ناباروری، دولت و نهاد‌های مرتبط تلاش‌هایی برای افزایش آگاهی عمومی و دسترسی به خدمات درمانی انجام داده‌ا‌‌ند. این تلاش‌ها شامل ارائه برنامه‌های آموزشی، اطلاع‌رسانی در رسانه‌ها و تأمین بودجه برای توسعه مراکز درمان ناباروری است. با این حال، نیاز به گسترش برنامه‌های آموزشی و ارتقای سطح آگاهی عمومی همچنان احساس می‌شود تا زوج‌ها بتوانند مشکلات باروری را زودتر شناسایی و برای درمان آن اقدام کنند.

همچنین در حوزه حمایت‌های مالی، نیاز به برنامه‌های جامع و پوشش بیمه‌ای برای درمان‌های ناباروری وجود دارد. برخی کشور‌ها به منظور تشویق زوج‌ها به فرزندآوری و مقابله با مشکلات جمعیتی، حمایت‌های مالی و بیمه‌ای را برای درمان ناباروری ارائه می‌دهند. در ایران نیز توجه بیشتر به این مسئله میتواند به کاهش بار اقتصادی بر زوج‌ها و افزایش دسترسی به خدمات درمانی منجر شود.

در نهایت، گسترش مراکز درمان ناباروری در مناطق محروم و روستایی اهمیت زیادی دارد. ساخت و تجهیز این مراکز در مناطق دورافتاده میتواند به بهبود دسترسی به خدمات درمانی برای زوج‌هایی که با مشکل ناباروری مواجه‌اند کمک کند. همچنین، اعزام متخصصان و پزشکان به این مناطق و برگزاری دوره‌های آموزشی برای بهبود خدمات بهداشتی و درمانی، می‌تواند نقشی مثبت در کاهش نرخ ناباروری در این مناطق ایفا کند.

 طور کلی، مقابله با ناباروری در ایران نیازمند یک رویکرد جامع و همه‌جانبه است که شامل بهبود دسترسی به خدمات درمانی، افزایش حمایت‌های مالی و بیمه‌ای، توسعه زیرساخت‌های بهداشتی و پزشکی در مناطق محروم و افزایش آگاهی عمومی باشد. این اقدامات میتوانند به کاهش نرخ ناباروری در کشور کمک کرده و شرایط را برای تحقق خانواده‌های سالم‌تر و پایداری جمعیتی بهبود بخشند.