بررسی مطالعات استنادی پروانه‌های ثبت اختراع
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری آنا، پروانه‌های ثبت اختراع، تنها مدارک انتشاراتی هستند که ۸۰% از دانش فنی در آنها است؛ کارکرد آنها، فراتر از آشنایی با یک اختراع است و از این مدارک می‌توان در مطالعاتی مانند تحلیل‌های استنادی بهره برد.
پژوهشگران در مقاله‌ای با عنوان «بررسی مطالعات استنادی پروانه‌های ثبت اختراع» به این موضوع پرداخته‌اند که پروانه‌های ثبت اختراع و آمار‌های آنان اقتصاددانان را برای مدت زیادی محسور خود کرده است. زیرا پاسخ به پرسش‌هایی درباره منابع رشد اقتصادی، نرخ تغییرات فناوری، موقعیت رقابتی شرکت‌ها و کشور‌های مختلف، پویایی ساختار‌ها و نظام‌های مختلف، همگی به گونه‌ای در گرو آمار‌های مربوط به اختراع‌های مختلف است.
* جریان دانش
در اکثر مواقعی که استنادی بین دو پروانه ثبت اختراع اتفاق افتاده، جریان دانش شکل گرفته است
به زعم این پژوهش پژوهشگران اعتقاد دارند که استنادهای پروانه‌های ثبت اختراع، شاخصی بسیار مهم در انعکاس جریان دانش هستند. یافته‌های پژوهش فوق بیانگر آن است که استنادها، جریان‌های واقعی دانش میان دانشمندان و مخترعان را انعکاس می‌دهند و همچنین نتایج این پژوهش تأکید بر این دارند که استناد به عنوان شاخصی مهم و اصلی در بررسی و شناسایی جریان دانش قلمداد می‌شود.
در این پژوهش آمده است که در اکثر مواقعی که استنادی بین دو پروانه ثبت اختراع اتفاق افتاده، جریان دانش شکل گرفته است. همچنین باید این نکته را در نظر داشت که استفاده از داده‌های استنادی برای انتشارات علمی و ثبت اختراع‌ها نه فقط برای بررسی و اندازه‌گیری جریان دانش کاربرد دارد، بلکه برای بررسی جریان تحقیق و توسعه نیز به کار گرفته می‌شود.
* استنادهای پروانه‌های ثبت اختراع برای ارزیابی علم و فناوری
به زعم این پژوهش استنادهای پروانه‌های ثبت اختراع یکی از منابع ارزشمند برای مطالعات سنجشی و ارزیابی علم و فناوری به حساب می‌آیند. امروزه شاخص‌های استنادی پروانه‌های ثبت اختراع به گزارش شاخص-های علم افزوده شده و از آنها برای ارزیابی و ردیابی ساختار علمی یک حوزه استفاده می‌کنند.
{$sepehr_key_3166}
این پژوهش توضیح می‌دهد که اطلاعات پروانه‌های ثبت اختراع، همچنین برای ایجاد نقشه فناوری مورد استفاده قرار می‌گیرند. به این منظور، در کنار اطلاعاتی درباره شرکت مخترع و ویژگی خود اختراع، اطالعات مرتبط با استنادهای موجود در هر پروانه ثبت اختراع را می‌توان گردآوری کرد.
از دیدگاه پژوهشگران این پژوهش استناد‌هایی که به پروانه‌های ثبت اختراع مرتبط قبلی و مقاله‌های علمی شده است و این منابع که با اختراع حاضر مرتبط هستند.
* حوزه‌ها و زیر حوزه‌های مختلف فناوری
به گفته این پژوهش نقشه حوزه‌ها و زیر حوزه‌های مختلف فناوری را می‌توان از طریق آزمودن ارتباطات بین پروانه‌های ثبت اختراعی، ایجاد کرد که غالباً مورد استناد قرار گرفتهاند. علاوه بر آن، تحلیل‌های هم‌استنادی، هم‌طبقه بودن یا هم‌رخدادی موضوعی، بررسی جریان دانش، تحلیل هم‌نویسندگی و امکان بررسی بودن نیز هست.
{$sepehr_key_3167}
در ادامه این پژوهش آمده است که درون هر حوزه یا حوزه فرعی می‌توان جایگاه نسبی نقش‌آفرینان مختلف مانند شرکت‌ها، مؤسسه‌های پژوهشی، کشورها و مناطق را تخمین زد. در نهایت، و به شرط تشخیص دقیق منابع علمی مورد استناد، از این استنادها می‌توان برای ارتباطات بین علم و فناوری بهره برد.
این پژوهش مطرح می‌کند که جریان دانش بین علم و فناوری در سطح کشورها، مناطق، مؤسسه‌ها و حتی افراد یا توسعه موضوعات مشترک، مابین شاخه‌های علمی و حوزه‌های فناوری است.
* سنجش توسعه آینده فناوری بر اساس میزان استنادهای پروانه‌های ثبت اختراع
در این پژوهش آمده است که امکان سنجش توسعه آینده فناوری بر اساس میزان استناد-های پروانه‌های ثبت اختراع وجود دارد یعنی می‌توان با بررسی‌هایی که روی این استنادها صورت می‌گیرد مشخص کرد که آینده این فناوری به چه سمتی پیش خواهد رفت.
امروزه غالباً دانش از میان نوشته‌های علمی در محیط علمی انتقال پیدا می‌کند و استناد به عنوان عامل تعیین‌کننده سنجش کمیت و کیفیت انتقال دانش معرفی شده است
در ادامه پژوهش آمده است که دوران یک فناوری چه زمانی به اتمام خواهد رسید و این کمک خواهد نمود تا پژوهشگران دیگر وقت و انرژی خود را صرف چنین پروژه‌های نکنند.
امکان بهره‌گیری از روش تحلیل استنادی و تحلیل شبکه اجتماعی در شبکه‌های شکل گرفته بین پروانه‌های ثبت اختراع امکان تحلیل‌های جدید، قوی و استفاده از روش‌های آمار استنباطی و بسط یافته‌ها به سایر جوامع را فراهم آورده است.
این پژوهش بیان می‌کند که همچنین توجه به این نکته نیز ضروری است که امروزه غالباً دانش از میان نوشته‌های علمی در محیط علمی انتقال پیدا می‌کند و استناد به عنوان عامل تعیین‌کننده سنجش کمیت و کیفیت انتقال دانش معرفی شده است و استنادهای پروانه‌های ثبت اختراع نیز از این مهم
برخوردارند.
{$sepehr_key_3168}
به زعم این پژوهش با تحلیل استنادی پروانه‌های ثبت اختراع می‌توان به بررسی الگو‌های جذب دانش علمی و پراکندگی دانش فناورانه در حوزه‌های گوناگون پرداخت و نتایج پژوهش‌های صورت گرفته در این حوزه بیانگر آن است که الگو‌های جذب دانش علمی و پراکندگی دانش فناورانه در حوزه‌های گوناگون متفاوت است.
در پایان این پژوهش به این موضوع اشاره شده است که همچنین با تحلیل پروانه‌های ثبت اختراع می‌توان به سؤالاتی درباره رشد اقتصادی، قدم‌های برداشته شده در تحولات فناوری یا جایگاه شرکت‌ها و کشورها پاسخ داد.
{$sepehr_key_3169}
به طور کلی در این پژوهش آمده است که تعداد دفعه‌هایی که یک پروانه ثبت اختراع مورد استناد قرار می‌گیرد، شاخصی برای اهمیت فنی آن پروانه ثبت اختراع است و با به کارگیری تحلیل‌های فنسنجی می‌توان توسعه فناوری‌ها را ردیابی و پیش‌بینی‌هایی برای آینده فناوری‌ها به عمل آورد.
این پژوهش به کوشش محمد توکلی زاده‌راوری (استادیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه یزد) و فرامرز سهیلی (استادیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه پیام نور) انجام شده است.
انتهای پیام/