جایگاه اول ایران در حوزه انتشارات علمی هوش مصنوعی در خاورمیانه/ آزمایشگاه هوش مصنوعی تاسیس شد 

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، نشست تخصصی هوش مصنوعی و روند‌های پژوهشی کشور و دنیا با محوریت سواد رسانه صبح امروز (چهارشنبه، نهم آبان ۱۴۰۳) در محل موسسه تحقیقات سیاست علمی کشور برگزار شد.

محمد حسن‌زاده رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران در این نشست اظهار کرد: امروزه دانش هوش مصنوعی به بخش مهمی از سواد زندگی در هزاره سوم تبدیل شده است. 

وی با بیان اینکه اگر با الفبای هوش مصنوعی در زندگی شخصی و کاری در هزاره سوم آشنا نباشیم، با مشکلات عدیده‌ای در مدیریت زندگی روزمره فردی مواجهه می‌شویم؛ تاکید کرد: این موضوع یک ادعای غیرواقعی نیست، بلکه چند صباح دیگر مجبور خواهیم بود تا ابزارآلات هوشمند را در زندگی مدیریت کنیم و همین کنترل نیازمند سواد اولیه است. 

حسن‌زاده تصریح کرد: اگر سواد و شایستگی‌های مرتبط با هوش مصنوعی وجود نداشته باشد، در زندگی عادی با کاستی‌هایی رو به رو خواهیم شد. حتی نگرش از منظر منابع انسانی و تحقیق و توسعه نشان می‌دهد که باید شاخص‌ها و شایستگی‌هایی وجود داشته باشد. 

آزمایشگاه هوش مصنوعی تاسیس شد 

رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران درباره دانش هوش مصنوعی در ایران و شایستگی‌های بالندگی گفت: در حوزه هوش مصنوعی اقدامات مهمی انجام داده ایم که مهم‌ترین آن «راه اندازی آزمایشگاه هوش مصنوعی در پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران» است که به عنوان روزنه امیدی برای دانش هوش مصنوعی در آینده کشور جهت ارائه خدمات زیرساختی، محتوایی، سیاستگذاری و شایستگی محور شناخته می‌شود. در کنار این موارد سیاستگذاری دیگر راه اندازی «کودکان دیجیتال با هدف توانمندسازی نسل آینده» برای اثرگذاری و اثربخشی در فضای مجازی و عصر هوش مصنوعی است و بر این اساس برای تعامل با هوش منصوعی اولین الپیاد بازی‌های منطقی و ریاضی برگزار خواهد شد. 

امکان تسهیل دانشگاه‌ها در خرید تجهیزات هوش مصنوعی 

حسن زاده اضافه کرد: همچنین، در پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران تجهیزی را آغاز کرده ایم تا بتوانیم زیرساخت پردازش و رایانش سنگین و دقیق را برای دانشگاه‌ها فراهم کنیم تا مراکز آموزش عالی دیگر با چالش پردازش رو به رو نباشند، و هرکدام مجبور نباشند جداگانه تجهیزاتی را خریداری کنند. این کار برای کشور به صرفه و صلاح نیست. 

رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران اضافه کرد: هوش مصنوعی ملزوماتی را نیازمند است که اگر وجود نداشته باشد کشور و سازمان نمی‌تواند کاری انجام دهد، اولین نیازمندی «اطلاعات باکیفیت و متنوع» است که همگان به صورت مزمن با تجربه نبود اطلاعات هوش مصنوعی در این زمینه مواجهه هستیم؛ در صورتی که اطلاعات یکی پاشنه‌های آشیل حرکت ما به سمت تاثیرگذاری در حوزه هوش مصنوعی است که این موضوع نیازمند زیرساخت‌های محاسباتی قوی است که باید حتما وجود داشته باشد، البته زیرساخت‌ها امنیت پایدار، برق پایدار و نیروی انسانی پایدار نیازمند است. 

وی با بیان اینکه کمترین نگرانی را در حوزه الگوریتم‌های پیشرفته خواهیم داشت؛ تاکید کرد: جوانان کشورمان به اندازه کافی در ایران فراتر از توسعه الگوریتم‌های که نیازمند صنعت است بااستعداد هستند، اما اینکه الگوریتم‌ها زیرساخت قوی با داده‌های پاک، انبوه و روزآمد داشته باشند موضوع دیگری است. 

رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران گفت: نگران تامین نیروی انسانی در حوزه هوش مصنوعی نیستم، اما نگهداشت آنها مسئله حاد است. فکر می‌کنم هرروزه و هر ساله تعداد زیادی انسان در این زمینه پرورش می‌دهیم و خواهیم داد ولی اینکه بتوانیم آنها را با زیرساخت‌های فعلی در کشور نگهداریم موضوعی است که نیازمند توجه جدی است. 

اخلاق؛ ملزومه توسعه هوش مصنوعی در جهان

رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران اضافه کرد: اخلاقیات و مقررات در کل دنیا از ملزومات توسعه هوش مصنوعی است که در ایران هم اینگونه بوده است؛ بنابراین باید اخلاق هوش مصنوعی و مقررات مربوط به آن را هرچه سریع‌تر آماده و روزآمد و نافذ کنیم تا در مقابل مشکلات دیگر باایستیم. 

حسن‌زاده ادامه داد: همکاری‌های بین الملل یکی دیگر از نیازمندی‌های هوش مصنوعی است، یعنی هوش مصنوعی بر خلاف خیلی از تکنولوژی‌ها و پدیده‌ها نیازمند ارتباطات بین المللی در حوزه‌های مختلف دسترسی به اطلاعات، توسعه زیرساخت، استفاده، ارزش آفرینی و ... تعیین کننده هستند. 

رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران افزود: نگاه به انتشارات علمی جهان نشان می‌دهد که تنوع در سطح جهان در حوزه فیزیک، شیمی، ایدئولوژی، پزشکی، روانشناسی، علوم انسانی و ... وجود داشته و قابل فهم است، اما در ایران انتشارات علمی ۳ رشته ریاضی، مهندسی و فیزیک در هوش مصنوعی قابل تعیین است. 

تمرکز انتشارات علمی ایران تنها به ۳ رشته

حسن‌زاده اضافه کرد: در کل انتشارات علمی جهانی، و همچنین کشور‌هایی مانند ایالات متحده و ژاپن یک نگاه فراگیر به هوش مصنوعی مشاهده می‌شود، اما مستندات علمی و تحلیل‌های انجام شده نشان می‌دهد که انتشارات حوزه هوش منصوعی در ایران صرفا با محوریت فیزیک، ریاضیات و مهندسی توسعه یافته است. حوزه‌های مهمی مانند روان شناسی، شناخت، و ... نادیده گرفته شده است.

وی گفت: شایستگی‌های مورد نیاز برای عملکرد موفق در حوزه هوش منصوعی در ۳ رشته است که شامل برنامه نویسی، یادگیری ماشین، تحلیل داده، داده کاوی، پردازش زبان طبیعی، خودکارسازی و سیستم‌های خبره هستند. 

رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران با بیان اینکه گروه دوم شایستگی‌های غیرفنی است؛ تاکید کرد: راه اندازی آزمایشگاه کودکان دیجیتال نشان می‌دهد که شایستگی‌های غیرفنی از جنس تفکر انتقادی، حل مسئله، خلاقیت، چهارچوب مندی اخلاقی، رهبری و ... است که باید از همین الان این شایستگی‌ها را برای جوانان توسعه دهیم. 

حسن‌زاده اضافه کرد: هوش مصنوعی هرروزه نوآوری می‌آفریند. در سال جاری در رتبه بندی جهانی هوش مصنوعی ایران در بین ۸۲ کشور رتبه ۶۰ را کسب کرده است. هرچند هنوز این رتبه شایسته ایران نیست، اما واقعیت‌هایی وجود دارد که باید بپذیریم در حوزه زیرساخت‌ها ضعیف هستیم و در حوزه نگاه تجاری، محیط عملیاتی و کاربست هوش مصنوعی هم بسیار ضعیف عمل کرده ایم، اما در حوزه تحقیق و پژوهش پیشرفت‌هایی داشته ایم. 

تفاوت ایران با عربستان سعودی در حوزه هوش مصنوعی

وی با بیان اینکه مقایسه بین عربستان سعوی، فرانسه، تایوان، هند، ایالات متحده آمریکا و آفریقای جنوبی نشان می‌دهد که وضعیت ایران تفاوت‌هایی با کشور‌های دیگر به عنوان نمونه عربستان سعوی در هوش مصنوعی دارد؛ تاکید کرد: مثلا، بُعد تجاری و محیط عملیاتی در آفریقای جنوبی بهتر است، اما در کشور‌های منطقه تمرکز و تجاری سازی و زیرساخت و تجاری سازی دولت بهتر است. با توجه به این مهم، به نظر می‌رسد که هنوز در حوزه هوش مصنوعی با وجود پتانسیل‌های فراوان با ضعف‌های مفرطی روبرو هستیم و توجه ضروری‌تر و فوری‌تر به این حوزه برای پیشبرد فعالیت‌ها احساس می‌شود.

رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران گفت: با توجه به مطالعات پیشین، یک تقسیم کار ملی را پیشنهاد داده ام که فکر می‌کنم کارساز باشد، باید تامین وظیفه نیروی انسانی و پیشبرد علوم و ترویج نهادینه سازی تخصصی را در کنار سایر مسئولیت‌ها به «دانشگاه ها» واگذار کنیم. «رسانه ها» هم همگانی سازی، توسعه گفتمان و معرفی را بر عهده بگیرند و مدیران همیشه یادگیری، بکارگیری و مشارکت را در دستور کار قرار دهند؛ چرا که مدیران در ابتدا باید یادبگیرند که ابزار، تکنولوژی و روند‌های نوین چه کمکی به کسب و کار خواهد کرد. همچنین «سازمان ملی هوش مصنوعی» هم باید ۳ مسئولیت تنظیم گری و تسهیل، توسعه ارتباطات ملی، محلی و بین المللی را داشته باشد تا به سمت توسعه حرکت کنیم. نقش انجمن‌ها و مجامع ملی هم در این زمینه بسیار مهم هستند. 

جایگاه اول ایران در حوزه انتشارات علمی هوش مصنوعی در خاورمیانه

حسن زاده با بیان اینکه در حوزه هوش مصنوعی از منظر انتشارات علمی رتبه ۱۵ جهانی و در خاورمیانه جایگاه اول را داریم؛ تاکید کرد: این وضعیت نشان می‌دهد که از نظر ظرفیت دانشگاهی بسیار بهتر از کاربرد و ارزش آفرینی عمل کرده ایم و باید از سابقه و پیشینه علمی که در ایران وجود دارد استفاده و ارزش آفرینی کنیم. 

وی در پاسخ به این سوال که چقدر از هوش مصنوعی در دنیا درآمد حاصل می‌شود؟، گفت: برآورد شده که آمریکای شمالی در سال ۲۰۲۵، ۵۱ میلیارد دلار از حوزه نرم هوش مصنوعی درآمد خواهد داشت که اروپا نصف این مبلغ و در آسیا و اقیانوسیه ۳۲ میلیارد دلار است، اما این مبلغ در خاورمیانه ۳ میلیارد دلار است. 

رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران گفت: خاورمیانه در درآمد حاصل از هوش مصنوعی نقش برجسته‌ای ندارد، در صورتی که می‌تواند در حوزه هوش مصنوعی چاه، نفت و ... درآمد حاصل کند؛ بنابراین باید در این حوزه تامل کرده و چاره‌ای بیندیشیم. قطعا در آینده درآمدزایی از هوش مصنوعی سرعت و شدت بیشتری خواهد یافت.

حسن‌زاده خطاب به سازمان ملی هوش مصنوعی گفت: چشم انداز سند ملی هوش مصنوعی «ایجاد زیست بوم هوش مصنوعی پیشرفته و نوآوری است» که تا سال ۱۴۱۲ باید به آن دست یابیم؛ بنابراین توجه سازمان ملی هوش مصنوعی به توانمندی‌های بخش خصوصی مهم است و دولت به علت

اینکه هیچ موقع نمی‌تواند متولی و سرمایه گذار خوبی باشد، نمی‌تواند در این حوزه نقش انحصاری ایفا کند، بلکه بهتر است نقش بسترسازی و پشتیبانی را برعهده بگیرد، همچنین اعتبارات بین المللی هم مهم است. توسعه ارتباطات باید یکی از وظایف مهم سازمان ملی هوش مصنوعی باشد. از این نظر می‌توانیم به بخشی از خاورمیانه، آسیای میانه و قفقاز خدمات دانش فنی در زمینه هوش مصنوعی ارائه کنیم. 

وی گفت: باید قوانین سفت و سختی را در حوزه مالکیت فکری هوش مصنوعی تصویب و آن را ابلاغ کنیم تا ورود پژوهشگران، صنعتگران و استادان به این حوزه تسهیل شود.

 حسن زاده تاکید کرد: وظیفه ذاتی دانشگاه تجاری سازی نیست و زبان کسب و کار را خوب متوجه نمی‌شود، باید کارگزاری دانش در دانشگاه‌ها فعال شود؛ در غیر اینصورت در آینده بهره کمی از آنچه در دانشگاه وجود دارد در سطح صنعت و جامعه خواهیم برد. تجربیات و بهروش‌های جهانی نشان می‌دهد که کارگزاری دانش، درآمد دانشگاه‌ها و اثربخشی پژوهش‌های آنها را در جامعه و صنعت ارتقاء داده است.