رویکردهای جدید پیشگیری، پیشبینی و درمان سرطان؛ گامی مهم در کاهش مرگ و میر

گروه سلامت خبرگزاری آنا، سرطان دومین عامل مرگ و میر افراد پس از بیماری‌های قلبی و عروقی در جهان است. در سال ۲۰۲۲ سرطان مسئول مرگ ۹.۷ میلیون نفر در جهان بود و بر اساس آمار‌های سازمان جهانی بهداشت از هر ۶ مرگ در جهان یک نفر به دلیل این بیماری جان خود را از دست می‌دهد. از سوی دیگر بر اساس برخی از تخمین‌ها از هر پنج مرد یا زن، یک نفر در طول زندگی خود به سرطان مبتلا می‌شود و از هر ۹ مرد یک نفر و از هر ۱۲ زن نیز یک نفر بر اثر سرطان جان خود را از دست می‌دهد.

بر اساس اعلام سازمان جهانی بهداشت میزان بروز سرطان در جهان در حال افزایش بوده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰ موارد ابتلا ۷۷ درصد افزایش پیدا کند. این افزایش به معنی افزایش مرگ و میر و همچنین افزایش هزینه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع است. به همین دلیل پیشگیری، پیشبینی، تشخیص و درمان زود هنگام از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است چرا که به گفته یک استاد دانشگاه علوم پزشکی آزاد که امسال از سوی دانشگاه استنفورد به عنوان دانشمند یک درصد و پر استناد انتخاب شده است، چنانچه از طریق مارکر‌های مولکولی بتوان مارکر‌های مرتبط با سرطان را شناسایی کرد می‌توان در وحله نخست سرطان را پیشگیری و پیشبینی کرده و چنانچه در گرید‌های یک و دو ابتلا را تشخیص داد به آسانی آن را مداوا و ضمن جلوگیری از متاستاز از مرگ و میر‌های ناشی از بیماری جلوگیری کرد.

استنادها به دانشمند ایرانی

مهرداد هاشمی، عضو گروه ژنتیک دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی در گفتگو با خبرنگار آنا، با اشاره به روند انتخاب دانشمندان یک درصد و دو درصد جهان اظهار کرد: دانشگاه استانفورد در وحله نخست بیشترین ارجاعات به مقالاتی و تألیفاتی که یک فرد منتشر کرده است را در نظر گرفته و آن را رتبه بندی می‌کنند و از یک سقفی که بیشتر بود آن را در زمره دانشمندان دو درصد در نظر می‌گیرند. در انتخاب دانشمندان یک درصد علاوه بر ارجاعات و استنادات به مقالات آن فرد، تعداد مقالاتی را هم که فرد در حوزه تخصصی «Q۱» چاپ کرده است را نیز در نظر می‌‎گیرند و اعلام می‌کنند فرد در آن حوزه تخصصی جزو دانشمندان یک درصد است. حوزه تخصصی که من در آن به عنوان دانشمند یک درصد انتخاب شدم، پزشکی بالینی با گرایش فاماکولوژی بود.

وی افزود: بیشترین مقالات من که به آنها ارجاع شده است؛ موضوع ژنتیک مولکولی در گرایش‌های مربوط به نانکدینگ آر. ان.‌ای و تکنیک بیوتکنلوژی پزشکی با رویکرد تخصصی سرطان بوده است. مقالات در حوزه پزشکی فرد محور و مراقبت بر اساس اپی‌ژنتیک، سبک زندگی و شرایط جغرافیایی فرد است. مقالات در حوزه سرطان نیز با دو رویکرد پیشگیری، پیشبینی، و تشخیص زودهنگام بوده است. بسیاری از مارکر‌های مولکولی وجود داشته‌اند که ما آنها را چنان نمی‌شناختیم را از طریق تکنیک‌های نوین مانند دیپ لرنینگ، ماشین لیرنینگ بیوانفورماتیک، زیست سازمانه، بیولوژی و هوش مصنوعی آنها را مشاهده کرده و در نتایج و بررسی این مارکر‌های خونی، مارکر‌های سرطان را شناسایی کرده‌ایم.

تشخیص زودهنگام و درمان آسان سرطان

او با بیان اینکه وقتی سرطان زود شناسایی شود، درمان آن هم ساده است، گفت: سرطان در گرید‌های یک و دو اگر زود تشخیص داده شود به آسانی درمان می‌شود، زمانی درمان سرطان سخت خواهد بود که در گرید‌های سه و چهار بوده و متاستاز داده باشد. اگر ما مارکر‌های سرطانی را زود شناسایی کرده باشیم، ما می‌توانیم غربالگری‌هایی دوره‌ای انجام دهیم تا ببینیم این فرد به سمت سرطان رفته است یا خیر و اگر رفته باشد بتوانیم در گرید‌های یک و دو او را مورد مراقبت و درمان قرار دهیم و این به کاهش مرگ و میر ناشی از سرطان کمک کمک می‌کند. می‌دانیم که سرطان دومین عامل مرگ و میر پس از بیماری‌های قلبی و عروقی است، از طریق پیشبینی و پیشگیری می‌توان این میزان مرگ و میر را در همان گرید‌های یک و دو کاهش داد.
وی ادامه داد: شناسایی برخی از مارکر‌ها در تشخیص زودهنگام کاربرد دارند، اما ممکن است ما مارکر‌های دیگری را نیز پیدا کنیم که در متاستاز نقش داشته باشند. از طریق سلول درمانی و ژن درمانی و با تکنیک‌های جدید مانند واکسن‌های mRNA آن ژن را «ناک داون یا ناک اوت» کنیم؛ و بیان ژن‌ها را یا سرکوب کرده و یا کور کنیم. از این طریق یک رویکرد جدید به درمان سرطان افزوده می‌شود. ما الان برای درمان سرطان، جراحی، اشعه درمانی، شیمی درمانی و ایمونو تراپی را داریم و اگر رویکرد ژن درمانی و سلول درمانی را نیز اضافه کنیم یک رویکرد جدید خواهیم داشت و به ما کمک بسیار زیادی را در درمان سرطان خواهیم داشت.

این استاد ژنتیک با بیان اینکه از رویکرد‌های ژن درمانی و سلول درمانی می‌توان در غربالگری‌های دوره‌ای برای افراد مختلف به ویژه با ریسک بالا نیز استفاده کرد، گفت: سرطان از ۵ تا ۱۵ درصد می‌تواند از طریق ژن‌هایی که پدر یا مادر دارد به ارث می‌رسد. ما از طریق مارکر‌های مولوکولی می‌توانیم غربالگری کرده و با بررسی آنها بتوانیم تشخیص دهیم که آیا این ژن‌ها در آنها فعال خواهند شد و در صورت فعال شدن آنها را مورد مراقبت قرار دهیم.

هاشمی با بیان اینکه از سال ۲۰۲۰ رویکرد‌های مرتبط با سرطان تغییر کرده است، گفت: این رویکرد‌ها به سوی ایمونوتراپی رفته، تا جایی که می‌توانیم از طریق پزشکی فرد محور درمان را تا جایی که می‌توانیم از طریق اپی‌ژنتیک پیگری کرده و به سمت ایمونوتراپی شیفت پیدا کنیم.
او یادآور شد: این رویکرد‌های جدید در حال حاضر در مراکز درمانی ایران نیز آغاز شده است. اگرچه رویکرد ما در اصل باید بر پیشگیری و پیشبینی متمرکز باشد و به همین دلیل کیت‌های تشخیصی مورد نیاز را هرچه سریع‌تر وارد بازار کنیم. یکی از رویکرد‌های ما در سرطان پستان ماموگرافی است که این وابسته به یکسری از دستگاه‌ها است به تشخیص زودهنگام کمک بسیار زیادی می‌کند. در سایر سرطان‌ها هم اگر از طریق اخذ نمونه‌های خونی بتوانیم ماکر‌هایی را که به سمت سرطان می‌روند زودتر شناسایی کنیم می‌توانیم سرطان را در گرید‌های یک و دو تشخیص دهیم در این زمان درمان هم بسیار ساده است.