علم سودمند مبتنی بر منافع ملی چیست؟
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری آنا، منابع دانشی و پژوهشی محدودند و نیاز‌های مطالعاتی جوامع بی‌شمار! رسالت خطمشی دانش آن است که این منابع محدود را به‌گونه‌ای به آن نیاز‌های بی‌شمار تخصیص‌دهد که بیشترین حد منافع عاید جامعه شود. در این رویکرد علم سودمند آن است که منافع جامعه را تأمین کند و در حل مسائل یا مشکلات اجتماعی کارساز شود. در این رویکرد علم سودمند آن است که منافع جامعه را تأمین کند و در حل مسائل یا مشکلات اجتماعی کارساز شود.
پژوهشگران در مقاله‌ای با عنوان «علم سودمند؛ خطمشی گذاری دانش برای توسعه منافع ملی با رویکرد فازی» به این موضوع پرداخته‌اند که خطمشی دانش، با هدف هدایت منابع دانشی وضع می‌شود و منظور از منابع دانشی، سرمایه‌های علمی کشور، علاوه بر منابع تخصیص‌یافته به آموزش و پژوهش هستند.
* سرمایه علمی چیست؟
مسیر توسعه علمی باید پرشتاب و خردمندانه هدایت شود
در این پژوهش آمده است که منظور از سرمایه علمی، ظرفیت علمی شناخته‌شده در نیروی انسانی کشور است و منظور از منابع، بودجه‌ای است که سالیانه صرف آموزش و پژوهش و ترویج دانش می‌شود.
به زعم این پژوهش مسئله این است که بودجه پژوهشی که درصد بسیار مهمی از بودجه ملّی محسوب می‌شود محدود است، درحالیکه فرصت اندک است و شتاب رقبا زیاد! بنابراین مسیر توسعه علمی باید پرشتاب و خردمندانه هدایت شود.
نکته قابل ذکر در این پژوهش این است که در چنین شرایطی، اختصاص بخش قابل توجهی از استعداد‌ها و ظرفیت‌ها و منابع علمی و اقتصادی کشور به مقاله‌نویسی کم بازده، توجیه منطقی ندارد.
در این پژوهش آمده است که نظاره بر سرگذشت ظرفیت علمی کشور، این مهم را به ذهن می‌آورد که این قافله تا کجا می‌رود. تمرکز بر رتبه‌های بین‌المللی، هرچند که جذّاب است؛ تأیید تدوین قواعد بازی از سوی ایشان است؛ قواعدی که به طور طبیعی برحسب منافع کشور‌های شاخص در سطح بین‌الملل تعریف شده‌اند؛ به گونه‌ای که هم موجب تقویت روند کامیابی فراخود در سطح ملّی آنان و هم موجب تحمیل قواعد بازی خودساخته و خودآموخته از سوی آنان می‌شود.
به زعم این پژوهش ورود به این بازی جذاب بوده، از نظر علمی بسیار هیجان‌انگیز است؛ به‌طوریکه گاهی حتّی تداعی‌کننده رفتار‌های کودک شاد، کودک مخرب ناسازگار، والد ارشادی و والد عیب‌جوست و جالب اینکه همواره فارغ از رفتار بزرگسال است.
* ارتباط خطمشی علم کشور به میزان پژوهش ثبت شده
دانش و فناوری پایه‌های ارزشی جوامع جدید را می‌سازند و مدیریت دانش و فناوری، زیربنای توسعه و هدایت جامعه است
به زعم این پژوهش سلطه هرگونه از رفتار‌های چهارگانه اول، بر کار مولد و پیشرفت ملی اثر تخریبی به همراه خواهد داشت. مرتبط ساختن خطمشی علم کشور به میزان آثار ثبت شده در پایگاه و سنجش پیشرفت پژوهش با تعداد مقاله‌های منتشر شده در مجله‌های معین، به حقیقت علم و جایگاه آن در جهان کنونی و از بین بردن منافع ملی مناسبت دارد.
در این پژوهش آمده است که این یکی از جلوه‌های مدرن استبداد بوده، نتیجه غلبه رفتار‌های چهارگانه شاد و مخرب و ارشادی و عیب‌جو است. امروزه، دانش و فناوری پایه‌های ارزشی جوامع جدید را می‌سازند و مدیریت دانش و فناوری، زیربنای توسعه و هدایت جامعه است. دانش و فناوری به مبنای اصلی عاملیت و اجرا در مناسبت‌ها اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع تبدیل شده‌اند.
* معیار ارزیابی مدیران در حوزه علم کشور
این پژوهش توضیح می‌دهد که معمولا هدف دولت‌ها در حوزه علم، با ارتقا تولیدات علمی وآموزشی کشور ارزیابی می‌شود؛ در همین امتداد، مدیران عالی سیستم خط‌مشی‌گذاری دانش کشور ما، در توجیه موفقیّت سیاست علم ایران، به تعداد دانشگاه‌های جدید، تعداد دانشجویان دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد، تعداد پژوهشکده‌های تازه تأسیس، تعداد دانشیاران و استادان دانشگاه‌ها، تعداد مقاله‌های آی اس آی و مقاله‌های علمی- پژوهشی ثبتشده اشاره می‌کنند.
از دیدگاه پژوهشگران این پژوهش معیار ارزیابی مدیران در حوزه علم کشور، غالبا بر تولیدات و ستاده‌های علمی استوار است؛ برای مثال، مدیران وزارت علوم، افزایش تعداد دانشجویان در دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری و تعداد مقاله‌های آی اس آی استادان در مجالت معتبر علمی دنیا را به منزله شاخص‌های موفقیّت در دوره مدیریت خود ذکر می‌کنند.
در پایان یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که میزان توفیق هر خطمشی را بر اساس پیامد‌های نهایی یا ره‌آورد‌های آن خطمشی ارزیابی کرد نه ستاده‌های اوّلیه آن. در ارتباط با خطمشی علم نیز باید دید که آیا افزایش تعداد مقاله‌ها، کیفیت زندگی مردم را بهبود بخشیده و گامی در راستای حلّ مسئله عمومی و افزایش منافع ملی بوده است.
این پژوهش به کوشش علی اصغر پورعزّت (استاد دانشکده مدیریت دانشگاه تهران)، علی‌اصغر سعدآبادی، مهدی پاکزاد (دکترای سیاست‌گذاری علم و فناوری دانشگاه تهران) و صدیقه دمرچی لو (کارشناس ارشد مدیریت دولتی دانشگاه تهران) انجام شده است.
انتهای پیام/