اقدامات دستگاه دیپلماسی در خصوص ریزگردها

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری آنا، اداره کل امور بین المللی محیط زیست و توسعه پایدار وزارت امور خارجه با توجه به وظائف و اختیارات خود، تلاش کرده است تا توجه جامعه جهانی به معضل گرد و غبار را از طریق مشارکت فعال در سازمان ها، کنوانسیون ها و مراجع ذی ربط بین المللی و جلب همکاری کشورهای عضو حاصل کند.

در این راستا برخی از اقدامات که در موضوع ریز گردها از سوی این اداره کل در دستور کار بین المللی قرار گرفته است، به قرار زیر است:

1- تصویب قطعنامه مقابله با گردوغبار توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد

در سال ۱۳۹۴ با پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران و طی مذاکراتی فشرده و کسب حمایت گروه ۷۷ و چین، قطعنامه‌ای با عنوان «مقابله با طوفان های گردوغبار» به تصویب هفتادمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد رسید.

این قطعنامه ضمن مورد اشاره قرار دادن معضل گرد و غبار در زمینه اسناد «دستورکار توسعه پس از ۲۰۱۵» و سند «تأمین مالی توسعه پایدار» که به طراحی نظام همکاری بین المللی و تعیین اهداف و شاخص های جهانی و ابزارهای اجرائی لازم برای دستیابی به توسعه پایدار پرداخته‌اند، خواستار انجام اقدامات و برنامه های مشخصی از سوی نهادهای مختلف سازمان ملل متحد از جمله برنامه محیط زیست ملل متحد، برای کنترل و کاهش آثار زیانبار این معضل شده است.

این قطعنامه برای اولین بار، با به کارگیری ادبیاتی مورد توافق کلیه اعضا جامعه جهانی، این معضل را به رسمیت شناخته و زمینه را برای پیگیری های بعدی این موضوع در قالب سایر اسناد و سازمان های ذی ربط منطقه ای و بین المللی فراهم آورده است.

2- گنجاندن موضوع گردوغبار در قطعنامه تالاب ها و مدیریت بلایای کنوانسیون رامسر

در دوازدهمین اجلاس کنفرانس اعضاء کنوانسیون رامسر برای حفاظت از تالاب‌ها در ژوئن ۲۰۱۵، جمهوری اسلامی موفق شد تا موضوع گرد و غبار را در کنار سایر بلایای طبیعی، ذیل قطعنامه تالاب‌ها و مدیریت بلایای طبیعی که به دنبال وارد نمودن موضوع بلایا در برنامه های مدیریتی اکو سیستم ها به منظور کنترل و کاهش اثرات مخرب بلایا می‌باشد، بگنجاند و گامی دیگر در راستای تولید ادبیات مورد توافق بین المللی در راستای پرداختن به این معضل بردارد.

این قطعنامه با پیشنهاد کشورمان، به صراحت و در بندی جداگانه به ضرورت ایجاد همکاری راهبردی میان کنوانسیون رامسر و کنوانسیون مقابله با بیابان زائی به منظور مقابله با پدیده طوفان های گرد و غبار اشاره کرده است.

۳. طوفان گرد و غبار و اسکاپ

کمیسیون اقتصادی و اجتماعی منطقه آسیا- اقیانوسیه (اسکاپ) به عنوان بازوی منطقه ای سیستم ملل متحد در مسیر تحقق توسعه پایدار، یکی از بسترهای اصلی و مناسب پیگیری امور زیست محیطی می‌باشد.

وزارت امور خارجه موفق گردید از طریق جلب حمایت سیاسی و فنی دبیرخانه کمیسیون و نیز کشورهای متأثر از پدیده طوفان های گردوغبار، قطعنامه ای را در راستای عملیاتی سازی مفاد قطعنامه مصوب مجمع عمومی و نیز سایر ترتیباتی که اسکاپ می تواند تمهیدات آن را بر عهده گیرد، به تصویب هفتادو دومین اجلاس کمیسیون برساند.

در این قطعنامه طوفان های گرد و غبار به عنوان چالشی مهم در مسیر تحقق توسعه پایدار کشورها و مناطق متأثر از این پدیده به رسمیت شناخته شده و بر اتخاذ اقدامات عاجل برای مقابله با آن تأکید گردیده است.

همچنین در بند دیگری از این سند از کشورهای عضو و سازمان های بین المللی و منطقه ای ذیربط خواسته شده تا در همکاری با اسکاپ و در اجرای دستور کار خود، مفاد قطعنامه مقابله با گرد و غبار مجمع عمومی سازمان ملل را که مکمل برنامه کاری کمیسیون است، اجرا نمایند.

در ادامه از دبیر اجرائی کمیسیون خواسته شده تا در چهارچوب دستور کار موجود این نهاد، موضوع گرد و غبار را به عنوان یک چالش فرامرزی بزرگ به طور ویژه مورد توجه قرار دهد.

اهمیت این بند ناظر به امکان زمینه‌سازی برای تدوین برنامه عملی جدی و مجزا در چهارچوب برنامه کاری کمیسیون خواهد بود، از دیگر سو شناسائی معضل گرد و غبار به عنوان یک چالش فرامرزی نیز از اهمیت به سزائی برخوردار است چرا که بستر لازم برای طرح موضوع در سطح بین المللی و جلب توجه مجامع و کنوانسیون های ذی ربط را فراهم می‌سازد.

علاوه بر این در راستای ایجاد شبکه های منطقه ای و بین‌منطقه ای به منظور همکاری برای رفع این معضل، دبیر اجرائی اسکاپ موظف است اقدامات و پیگیری های لازم را از جمله از طریق مرکز آسیا پاسیفیک برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا (آپدیم) ترتیب دهد.

۴. طوفان گردوغبار و برنامه محیط زیست ملل متحد

با عنایت به اینکه مرجع اصلی صلاحیت دار برای سیاست‌گذاری و نظارت در خصوص مسأله محیط زیست و نیز تسهیل اجرای بعد زیست محیطی توسعه پایدار در گستره جهانی، برنامه محیط زیست ملل متحد (یونپ) می‌باشد، طرح چالش گرد و غبار در سطوح مختلف سیاست‌گذاری و اجرائی این برنامه و گسترش سطح همکاری‌ها به سطوح مختلف منطقه ای و زیرمنطقه‌ای و در ارتباط با کنوانسیون ها، برنامه ها و صندوق های مالی مختلف، از اهمیت زیادی برخوردار است.

در این راستا، وزارت امور خارجه طی ماه های اخیر تلاش نموده است تا توجه مقامات دبیرخانه برنامه محیط زیست و نیز کشورهای عضو را به موضوع جلب نموده و به طرق مقتضی در اسناد و برنامه کاری برنامه مزبور بگنجاند.

طی روزهای اخیر و در قالب دومین مجمع محیط زیست ملل متحد (۲۳-۲۷ می ۲۰۱۶، ۳-۷ خرداد ۱۳۹۵) که در کشور کنیا برگزار شده است، وزارت امور خارجه با انجام رایزنی های فشرده و مذاکرات طولانی توفیق یافت تا با کسب حمایت کشورهای متأثر و ذی نفع، مسأله گرد و غبار را در مهمترین سند اجرائی برنامه محیط زیست ملل متحد یعنی سند برنامه کاری دوره ۲۰۱۹-۲۰۱۸ بگنجاند.

سند مزبور ذیل برنامه «مواد شیمیائی، زباله و کیفیت هوا»، همکاری یونپ با دولت ها، صاحبان صنایع و سازمان های مردم نهاد در راستای کاهش مواد شیمیائی مضر، زباله های خطرناک و آلودگی هوا از جمله در اثر طوفان های گردوغبار را مورد توجه قرار داده است.

فعالیت هایی که یونپ به طور خاص برای پرداختن به معضل طوفان های گرد و غبار اختصاص خواهد داد عبارتند از: اقدامات ناظر به پایش و مدل‌سازی، انتقال دانش، تدوین یک برنامه اقدام راهبردی و هماهنگی میان ذی نفعان.

اهمیت تدوین برنامه اقدام راهبردی در این است که برای اولین بار در سطح سازمان ها و مجامع بین المللی، جمهوری اسلامی موفق شده است تا موافقت و حمایت لازم به منظور بسیج امکانات فنی، علمی، مالی و سیاسی بین المللی را در راستای کنترل این پدیده بدست آورد، در حالی که اکثریت قریب به اتفاق کشورهای غربی که حامیان عمده مالی سازمان های بین المللی و نهادهای سازمان ملل هستند، تلاش جدی به عمل آوردند تا مانع از شکل‌گیری و شناسائی این چالش فرامرزی شوند.

در تلاشی دیگر وزارت امور خارجه با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست، قطعنامه‌ای را با موضوع خاص گرد و غبار از تصویب مجمع محیط زیست ملل متحد گذراند که ضمن اشاره به قطعنامه های مصوب مجمع عمومی و اسکاپ، بر تلاش متمرکز و نظام مند یونپ، برای کنترل و کاهش اثرات این پدیده تأکید کرده است.