یادگیری معکوس یکی از راه های برون رفت انفعال در محیط کلاس

به گزارش خبرگزاری آنا، یکی از مشکلات و معضلات رایج در نظام آموزشی مدارس دولتی که با گذشت زمان پررنگ تر نیز می‌شود، مبحث تکمیل فرایند آموزش به دانش آموزان است. یکی از چالش‌های مهم سیستم آموزشی در مدارس این است که به دانش آموزان نحوه صحیح یادگیری و همچنین در ادامه تثبیت و ترکیب مفاهیم آموزشی، آموزش داده نمی‌شود. امروزه به علت تراکم بالای دانش آموزان و محدودیت زمانی در کنار کمبود تجهیزات، معلمان در کلاس تنها به توضیح مباحث درسی جدید می‌پردازند و فرصت پرداختن بیشتر و آموزش پویا که برای دانش آموزان خلاقیت در مباحث مورد نظر را به همراه داشته باشد را ندارند.

سالیان بسیاری است که این سبک در مدارس ما رایج است و با گذشت زمان و متراکم شدن کلاس های درس تغییری در روش و ترمیم این سبک اتفاق نیفتاده است. این سبک آموزش سنتی تنها امکان توضیح و فهم مباحث درسی را از طریق معلم به دانش آموز میدهد، و تثبیت و بکاربستن مفاهیم آموخته شده در مسائل و سوالات، به عهده دانش آموز و اکثرا خانواده های آنان است. این موضوع به این معنی است که والدین نیز باید پا به پای دانش آموز خود از مباحث درسی اطلاع کامل داشته باشند تا بتوانند سوالات احتمالی آنان را در هنگام حل تکالیف بتوانند پاسخ دهند.

این در حالی است که نمودار یادگیری بلوم در سال 1956 توسط بنجامین بلوم و همکارانش تدوین و توسعه داده شد و هدف اصلی بلوم در تدوین این مدل این است که دانش آموزان و معلمان سطوح یادگیری را از ساده تا عمیق بفهمند و بتوانند اهداف و فرایند آموزشی را متناسب با این امر برنامه ریزی کنند.

نمودار یادگیری بلوم دارای شش سطح است که به ترتیب عبارت است از: شناخت ، فهمیدن ، بکاربستن ، تحلیل ، ترکیب ، ابداع(ارزشیابی)

در نمودار یادگیری بلوم هرچه از سطح هرم به بالای هرم حرکت میکنیم یادگیری عمیق‌تر می‌شود و فرایند یادگیری بصورت بنیادی‌تر و عمیق‌تر انجام میشود. همچنین حرکت کردن از سطح هرم به راس آن ملزم به یادگیری کامل سطح قبل است و هر یک از سطوح پایین تر باید طی شود تا به سطوح بالاتر و در نتیجه آموزش عمیق تر برسیم. در آموزش سنتی که در اکثر مدارس دولتی رایج است، دو سطح اول در مدارس انجام میشود و چهار سطح بالاتر که سطوح عمیق تر آموزش هستند به عهده خود دانش آموز یا خانواده های آنان است. بعنوان مثال، معلم با توجه به زمانی که دارد و تعداد بالای دانش آموزان در کلاس تنها میتواند مبحث مورد نظر را به دانش آموزان توضیح دهد و تبیین کند تا همه دانش آموزان بتوانند مطالب را بفهمند (دو سطح ابتدایی هرم یادگیری بلوم).  سپس دانش آموزان برای حل مسئله و تمرین باید بصورت فردی در خانه دانشی که در مدرسه آموختن را بکار بگیرند تا بتوانند مسائل را حل کنند(سطوح بالاتر هرم بلوم).

یکی از راه حل هایی که مدارس و معلمان پیش رو دارند که در نظام آموزشی بسیاری از مدارس دنیا رایج است، مدل آموزش معکوس است. کلاس درس معکوس یک مدل آموزشی فعال و پویا است که دانش آموزان محتوای درسی را در خانه از طریق آنلاین یا آفلاین بصورت محتواهای ویدیویی یا متنی از طریق مدرسه دریافت کرده و مشاهده میکنند و هنگامیکه به کلاس درس می آیند به رفع ایرادات و حل مسائل بصورت گروهی و توسط معلم میپردازند. مدل یادگیری معکوس محیط کلاس را به محیطی پویا و تعاملی برای حل مسئله تبدیل میکند و باعث میشود دانش آموزان در کنار معلم به حل مسائل و رفع ایرادات خود بپردازند؛ همچنین باعث میشود یادگیری هر دانش آموز با سرعت فردی خود اتفاق بیفتد و دانش آموزان به هر میزان که خواستند مباحث درسی را مشاهده کنند.

باید فرهنگ یادگیری تغییر کند

همچنین بیژن عبداللهی و آرزو احمدآبادی در مقاله «ایجاد یادگیری به روش معکوس در کلاس درس» عنوان کرده‌اند: از آنجا که فرهنگ یادگیری در ایران غالبا معلم محور است تا دانش آموز محور، و همچنین محتوا محور است تا فعالیت محور، از این رو تغییرات فرهنگی در این زمینه نیازمند تلاش و برنامه نظام مند و گسترده ای است.

این محققان بر این باورند: برای تغییرات فرهنگی در این زمینه بهترین کار ایجاد آگاهی در باور مسئولین نظام تربیتی خانواده‌ها و به خصوص معلم است تا این باور نهفته که معلم در مرکز امور است، کم کم به سمت این باور جهت داده شود که دانش آموز مرکز ثقل امور تعلیم و تربیت است  خودش باید به دنبال علم برود و راه‌های مختلف رسیدن به آن را نیز با هدایت و راهنمای معلم پیدا کرده و از طرق مختلف به چسب محتواهای علمی مناسب با درس مورد نظر فائق آید.

این نویسندگان مقاله «ایجاد یادگیری به روش معکوس در کلاس درس» معتقدند که این روش باعث ایجاد انگیزه، اعتماد به نفس و خودکارآمدی دانش آموز می‌شود و مهم‌تر اینکه فراگیران می‌توانند از هم اکنون روی پای خود بایستند و حتی خجالتی‌ترین دانش‌آموز در کلاس با مشارکت و تعامل در جمع قرار گیرد و بتواند ابراز وجود کند و دیگر از حالت منزوی بودن رهایی یابد. همچنین این روش به دلایل مختلفی دارای ارزشمندی بسیاری است از جمله فردی کردن یادگیری هر دانش آموز، تعامل بیشتر بین دانش‌آموز و معلم، فرصت بیشتر معلم برای کمک به دانش‌آموزانی که به تلاش بیشتری نیازمندند، مجال بیشتر برای معلم تا دانش آموزان با استعدادتر را به چالش بکشد و...

امروزه با حضور در عصر دیجیتال و گسترش فناوری های نوین باید پذیرفت که روش های قدیمی و آموزش معلم محور باید تغییر کند و زمان آن گذشته تا دانش آموز از معلم یاد بگیرد بلکه دانش آموزان امروز با گستردگی عظیمی از حجم انبوه اطلاعات مجازی و شبکه جهانی وب سروکار دارند و خود میتوانند راه آموزش خود باشند؛ البته نباید از این نکته غافل شد که مدارس و خانواده ها باید شرایط این امر را مهیا کنند و امکانات و محیط لازم برای این فرهنگ را فراهم کنند. کلاس درس معکوس یکی از روش های نوینی است که علاوه بر پیشرفت در فرایند آموزشی و موثرتر ساختن یادگیری و آموزش، باعث میشود کلاس درس از حالت منفعلانه، تبدیل به یک محیط پویا شود و نقش اصلی را دانش آموزان ایفا میکنند و معلمان زمان بیشتری برای رسیدگی و نظارت بر کیفیت یادگیری دانش آموزان دارند.