راهکارهای کاهش مخاطرات فضای مجازی برای کودکان/ از تصویب قانون تا نظارت فعال والدین

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، در عصر دیجیتال، دنیای اینترنت به بخشی جدانشدنی از زندگی همه ما تبدیل شده است، به‌ویژه برای کودکان که از سنین بسیار پایین با گوشی‌های هوشمند، تبلت‌ها و کامپیوتر‌ها آشنا می‌شوند. فضای مجازی دریچه‌ای است که دنیای گسترده‌ای از اطلاعات، سرگرمی و ارتباطات را پیش‌روی کودکان می‌گذارد؛ اما همان‌طور که این فضا سرشار از فرصت‌های یادگیری و خلاقیت است، سایه تهدیدات پنهانی نیز بر آن سنگینی می‌کند. کودکان که با کنجکاوی بی‌پایان خود در این محیط پرسه می‌زنند، با چالش‌هایی مواجه هستند که ممکن است نه تنها برای آنها ناشناخته باشد، بلکه آسیب‌های جدی روانی، اجتماعی و حتی امنیتی به دنبال داشته باشد.

از محتوای نامناسب که ممکن است ناخواسته در برابر چشمان کودک ظاهر شود تا تعاملات خطرناک با افراد ناشناس که از نیات سوء استفاده می‌کنند، همگی نشان‌دهنده این هستند که جهان آنلاین هرچند پر از هیجان و جاذبه است، اما بی‌خطر نیست. کودکان که هنوز درک کاملی از مرز‌های امنیت و حریم خصوصی ندارند، به راحتی می‌توانند قربانی کلاهبرداری‌های اینترنتی، تهدیدات امنیتی و یا حتی آزار‌های آنلاین شوند. بنابراین، وظیفه والدین، مربیان و جامعه این است که به‌طور فعال به فکر ایجاد محیطی امن و سازگار با سن کودکان در این فضا باشند.  

حتما یکی از مهمترین سوالاتی که این روز‌ها والدین به دنبال یافتن پاسخ آن هستند این است که چگونه می‌توان کودکان را در برابر این مخاطرات پنهان محافظت کرد، بدون اینکه آنها را از فرصت‌های یادگیری و رشد دیجیتال محروم سازیم؟ برای یافتن پاسخ این سوال به سراغ محمود فرامرزی کارشناس امور کودک و نوجوان در فضای مجازی رفتیم و درباره روش‌های کاهش مخاطرات فضای مجازی برای کودکان با او گفتگو کردیم. در ادامه متن کامل این گفتگو را می‌خوانید:

نظارت فعالانه والدین بر رفتار آنلاین فرزندان

آنا: با توجه به رشد روزافزون استفاده از اینترنت در میان کودکان، چه روش‌هایی برای کاهش خطرات و تهدید‌های آنلاین وجود دارد؟

فرامرزی: یکی از مهم‌ترین روش‌ها، آموزش سواد دیجیتال به کودکان و والدین است. این سواد نه تنها شامل یادگیری نحوه استفاده از ابزار‌های آنلاین می‌شود، بلکه باید به کودکان مهارت‌های تفکر انتقادی و تشخیص محتوای نامناسب را نیز بیاموزیم. کودکان باید بتوانند خطرات فضای مجازی مانند اطلاعات نادرست، کلاهبرداری‌های آنلاین و محتوای نامناسب را تشخیص دهند. در کنار آن، والدین هم باید به طور فعال بر رفتار آنلاین فرزندانشان نظارت داشته باشند و با آنها درباره تجربیات آنلاین‌شان گفتگو کنند.

آنا: نظارت والدین بر فعالیت آنلاین کودکان باید چگونه  باشد که هم مؤثر باشد و هم حریم خصوصی آنها را رعایت کند؟

فرامرزی: یکی از اصول مهم در این زمینه ایجاد تعادل بین نظارت و احترام به حریم خصوصی کودکان است. والدین نباید نقش پلیس را ایفا کنند، بلکه باید مربی و راهنما باشند. استفاده از ابزار‌های نظارتی مثل فیلتر‌های محتوایی یا محدودیت‌های زمانی می‌تواند مفید باشد، اما مهم‌تر از آن، ایجاد اعتماد بین کودک و والدین است. والدین باید فضایی فراهم کنند که کودک احساس کند می‌تواند درباره مسائل آنلاین خود با آنها صحبت کند بدون ترس از سرزنش.

آنا: فضای مجازی چه خطرات خاصی برای کودکان دارد و چگونه می‌توان آنها را مدیریت کرد؟

فرامرزی: خطرات اصلی شامل محتوای نامناسب، خطرات امنیتی مثل دزدی اطلاعات و تعاملات ناسالم با افراد غریبه است. برای مدیریت این موارد، باید از چند روش استفاده کرد. آموزش صحیح به کودکان درباره حریم خصوصی، عدم اشتراک‌گذاری اطلاعات شخصی و آگاهی از اینکه چه محتوایی ممکن است مضر باشد، از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین استفاده از نرم‌افزار‌های کنترل والدین و محدود کردن دسترسی کودکان به وب‌سایت‌ها و برنامه‌های خاص می‌تواند از مخاطرات جلوگیری کند.

آنا: از چه ابزار‌ها و پلتفرم‌هایی می‌توان برای محافظت از کودکان در برابر خطرات آنلاین استفاده کرد؟

فرامرزی: ابزار‌های متنوعی وجود دارد که والدین می‌توانند برای مدیریت زمان استفاده کودکان از اینترنت و فیلتر کردن محتوای نامناسب استفاده کنند. برخی از این ابزار‌ها به والدین اجازه می‌دهند که فعالیت‌های آنلاین فرزندانشان را در قالب گزارش‌های هفتگی یا روزانه مشاهده کنند. همچنین، پلتفرم‌های آموزشی که محتوای ایمن و متناسب با سن کودکان ارائه می‌دهند، می‌توانند گزینه‌های خوبی برای سرگرمی و آموزش کودکان باشند.

تصویب قوانین برای حفظ امنیت آنلاین کودکان

آنا: نقش نهاد‌های آموزشی و دولتی در کاهش مخاطرات فضای مجازی برای کودکان چیست؟

فرامرزی: نهاد‌های آموزشی و دولتی می‌توانند نقش مهمی در ایجاد فرهنگ استفاده ایمن از اینترنت داشته باشند. از طریق برنامه‌های آموزشی در مدارس و کمپین‌های آگاهی‌رسانی عمومی، می‌توان به والدین و کودکان اطلاعات لازم را داد. همچنین دولت‌ باید قوانینی برای حفظ امنیت کودکان آنلاین تصویب کنند و با همکاری پلتفرم‌های دیجیتال، از انتشار محتوای مخرب جلوگیری کنند.

آنا: به نظر شما، آینده فضای مجازی برای کودکان چگونه است و چه تغییراتی در این حوزه پیش‌بینی می‌کنید؟

فرامرزی: فضای مجازی هر روز پیچیده‌تر و گسترده‌تر می‌شود، و کودکان در آینده نقش بیشتری در استفاده از فناوری‌های نوین خواهند داشت. بنابراین، تمرکز بر آموزش سواد دیجیتال و تقویت مهارت‌های انتقادی و تفکر مستقل باید از همان دوران کودکی شروع شود. همچنین پیش‌بینی می‌شود که ابزار‌های پیشرفته‌تر نظارتی و آموزشی توسعه یابند که به والدین و نهاد‌های آموزشی کمک می‌کند تا کودکان را در محیط‌های آنلاین ایمن‌تر نگه دارند.

برای کاهش مخاطرات استفاده از فضای مجازی توسط کودکان، ترکیبی از آموزش، نظارت، ابزار‌های فناوری و قوانین حمایتی ضروری است. کودکان به راهنمایی‌های مستمر نیاز دارند و والدین باید به عنوان همکاران و همراهان در کنار آنها حضور داشته باشند. با این رویکرد می‌توان آینده‌ای ایمن‌تر و سالم‌تر برای کودکان در دنیای دیجیتال فراهم کرد.