رمز و راز تاب‌آوری شعر حافظ در روزگاران دراز
خبرگزاری آنا؛ در اینکه رمز و راز ماندگاری حافظ و تاب‌آوری شعر او در روزگاران دراز پس از او چیست، دیدگاه‌ها و سخنانی گفته‌شده که شایان خوانش و درنگ است. اکنون برای مساهمت در ارجداشت تقویمی او جا دارد که چند نکته‌ای به دوستداران خواجه پیشکش شود.
یک نکته این است که خواجه (که، چون هر کسی هنگام زادن خویش را به دست ندارد) توانست هنگامه زندگی هنری خود را مدیریت کند از این‌رو دیوان‌های شعر پیش از خود از رودکی تا خواجو را خواند و پس از ارزیابی دقیق، کار خود را عرضه کرد. یکی از دلایل کم بودن شماره غزل‌های حافظ (به نسبت دیگران) نتیجه‌ای بوده که او از مرور شعر پیش از خود داشته است.
نکته دیگر این است که شوربختانه آنچه از ناراستی و کاستی‌های فردی و اجتماعی در دیوان خواجه فهرست شده در سده‌های پس از او نه تنها از میان نرفته که بر آن افزوده؛ پس مردمان نگرانِ چنین رفتار و ساختار‌هایی هرجا مجال آه نداشته‌اند، به خواجه پناه برده‌اند.
نکته دیگر این است که شاعران پس از خواجه با وجود پرشمار بودن (به نسبت سده‌های پیش از حافظ) آن‌گونه که باید از عطش خواستاران اثر ناب هنری رفع نیاز نکرده‌اند و با رفتن دنبال تفنن‌های ادبی بخشی از سرمایه گران‌بهای هنر خویش را اگر نه هدر دادند، کم بازده ساختند. دیگر اینکه بهره‌وری حافظ از قرآن و موسیقی و دیگر شگرد‌های ادبی و هنری، سخن او را همه‌پسند و دوست‌داشتنی ساخته است.
این سخن بدان معنی نیست که دیگر شاعران؛ چنین رویکردی به قرآن و موسیقی ندارند؛ بلکه منظور آن است که حسن ترکیب این عناصر در شعر خواجه آن‌گونه بوده که ذوق و طبع سلیم و پسند همگانی برآمده از پشتوانه تاریخی مردم ایران بیشتر سمت حافظ رفته است تا دیگر شاعران.
با این همه روشن است که وجود پاره‌ای دیگر از عناصر مانند راستی و پاکی نیت و گفتار و... که بی آنها هنر رنگ اصالت و ماندگاری نمی‌گیرد در شعر حافظ کار او را دگرگون ساخته چیز‌هایی که بسیار کسان به صرف غوطه‌ورشدن در وادی وزن و قافیه کمتر به آن اندیشیده‌اند.
عبدالرضا مدرس‌زاده عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی کاشان
انتهای پیام/