فضای مجازی ترسناک نیست، اگر کنترل شود/ لینک‌های آلوده، اصلی‌ترین نقشه کلاهبرداران سایبری

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، در میان پلیس‌های تخصصی فراجا، پلیس فتا از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، پلیسی که از زمان تاسیس خیلی زود رد پای آن در فضای مجازی پیدا شد و حالا که استفاده از تکنولوژی، گوشی‌های هوشمند و فضای مجازی به جزئی جدایی ناپذیر از زندگی همه ما تبدیل شده است، پلیس فتا نیز در این شرایط همراه کاربران اینترنت است.

در طول سال‌های اخیر اتفاقات ریز و درشتی به واسطه گسترش استفاده از اینترنت در میان مردم رخ داده، اتفاقاتی همچون کلاهبرداری‌های مالی، باج‌گیری‌های اینترنتی، نقض حریم خصوصی، شرط‌بندی، کلاهبرداری از طریق رمزارز‌ها و... که هر وقت کاربری به دام یکی از آنها گرفتار شد، چشم امید به سمت پلیس فتا دوخته است. پلیسی که به طور تخصصی فضای مجازی را رصد می‌کند و همپای پیشرفت تکنولوژی خود را به روز نگه می‌دارد.

همزمان با هفته نیروی انتظامی ما در خبرگزاری آنا، میزبان سرهنگ داود معظمی گودرزی رئیس پلیس فتای تهران بزرگ بودیم و با ایشان درخصوص تمام حواشی و جرایم موجود در فضای سایبری گفتگو کردیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

سرهنگ گودرزی در ابتدای سخنانش با اعلام این مسئله که بسیاری از کاربران فضای مجازی به دلیل عدم اطلاعات کافی در دام مجرمین سایبری گرفتار می‌شوند، درخصوص گستردگی و انواع جرایم اینترنتی گفت: در حوزه فضای مجازی باتوجه به گستردگی موقعیت، خدماتی که از طرف پلیس ارائه می‌شود نیز متفاوت و گسترده است. در حال حاضر کمتر افرادی را می‌بینید (از کودک تا بزرگسال) که به تلفن هوشمند دسترسی نداشته باشد، تکنولوژی به همه شئونات زندگی ما رسوخ کرده و همه از آن استفاده می‌کنند. قطعا در راه بهره برداری از این خدمات در مورد مسائل مختلف مالی، شبکه‌های اجتماعی، نرم‌افزار‌های ارتباطی و... ممکن است اتفاقاتی رخ دهد. از طرف دیگر عدم رشد سواد رسانه‌ای و سواد فنی باعث ایجاد خلا‌هایی در استفاده از فضای مجازی می‌شود که همین موارد زمینه‌ساز جرایم سایبری است.

وی افزود: این اضطرابی که نسبت به شیوه و شگرد‌های پیچیده در جرایم سایبری وجود داره باعث سوالات زیادی از جانب مردم است. به همین دلیل هم مرکز فوریت‌های سایبری پلیس فتا، ۲۴ ساعته و برخط هم به صورت تلفنی هم به صورت حضوری پاسخگوی مردم است. فراوانی تماس‌ها در تهران بزرگ هم بیشتر مرتبط با ابهاماتی است که موضوعات مالی و پیام‌ها و بدافزار‌هایی است که لینک‌هایی را برای مردم ارسال می‌کنند و با استفاده از آن لینک‌ها کاربران را به دردسر می‌اندازند.

لطفا روی هر لینکی کلیک نکنید

رئیس پلیس فتای پایتخت اضافه کرد: در بحث لینک‌های آلوده اطلاع‌رسانی زیاد شده. در وهله اول باید این فرهنگ برای ما نهادینه شود که روی هر لینکی کلیک نکنیم. این روز‌ها شرایط به شکلی است که وقتی در فضای مجازی فعالیت می‌کنید، ممکن است در همین گروه‌های خانوادگی یا جا‌های مختلف (حتی پلتفرم‌های داخلی) لینک‌هایی دست به دست شود. این را باید برای خود جا بیاندازیم که روی لینک‌هایی که برای ما ارسال شده کلیک نکنیم. اگر در این پیامک موضوعی از ما درخواست شده یا ما را به طریقی تهدید، ترغیب یا تطمیع کرده است، نباید به هیچ وجه روی آنها کلیک کنیم. مردم باید درخصوص مواردی مثل اخذ یارانه معیشتی، سامانه ثنا، احکام قضایی و پیام‌هایی که منتسب به موضوعات حاکمیتی است توجه لازم را داشته باشند و به این موضع دقت کنند که هیچ سازمان رسمی و حاکمیتی با شماره شخصی برای مردم پیامک ارسال نمی‌کند و فرستنده پیام از جانب همه این سازمان‌ها مشخص است. مثلا اگر در مورد قوه قضائیه باشد از طریق عدل ایران (ADLIRAN) پیام برای همه ارسال می‌شود و اگر دیدید شماره شخصی است اصلا روی لینک کلیک نکنید، حتی اگر این پیام از طریق یکی از دوستان یا آشنایان برای شما ارسال شد.

وی با اشاره به شگرد‌های جدید کلاهبرداران اینترنتی گفت: در گذشته خیلی از پیام‌ها از طریق افراد ناشناس بود، اما در حال حاضر بدافزار‌ها شرایط پیچیده‌تری ایجاد کرده است. به این ترتیب که وقتی به تلفن شما دسترسی پیدا می‌کنند، از دفترچه تلفن استفاده می‌کنند و با شماره شما برای دیگران پیام ارسال می‌کنند. یعنی افراد حس می‌کنند از طرف دوستشان یا افراد خانواده‌شان پیامی آمده که مثلاً من یارانه معیشتی گرفتم، شما هم روی این لینک کلیک کن و بگیر، همین امر باعث فریب دادن می‌شود.

راه‌های خنثی‌سازی لینک‌های آلوده

سرهنگ معظمی گودرزی راهکار‌هایی برای پس از کلیک روی لینک بدافزار‌ها هم ارائه داد و در این خصوص گفت: اگر به هر دلیلی روی این لینک‌ها کلیک کردید و متوجه شدید یک بدافزار روی گوشی نصب شده و در دام یک مجرم سایبری گرفتار شدید، در گام نخست باید گوشی را در حالت پرواز قرار دهید تا ارتباط بدافزار را با دنیای بیرون قطع کنید. در مرحله بعدی از قسمت نرم‌افزار‌های اخیر که دانلود شدند، این بدافزار که در قالب یک نرم افزار دانلود شده در گوشی ذخیره شده را حذف کنید. هرکسی می‌داند که چه برنامه‌هایی در تلفن خود دارد و با یک بررسی متوجه می‌شویم نرم‌افزار جدیدی در گوشی نصب شده و پس از شناسایی باید آن را حذف کرد. در گام بعدی حافظه پنهان گوشی را هم بررسی کنید، این کار‌های اولیه باعث قطع شدن ارتباط بدافزار می‌شود. همچنین اگر برای مخاطبین پیام ارسال شد هم باید یک پیامک اصلاحی برای همه مخاطبان ارسال شود با این مضمون که «تلفن همراه من هک شده، شما روی لینک پیام قبلی کلیک نکنید.» باز هم تاکید می‌کنم که راحت‌ترین و کم هزینه‌ترین راه نقض حریم خصوصی هر شهروندی از طریق دسترسی به اطلاعات تلفن هوشمند، همین لینک‌هایی هستند که خود کاربران روی آنها کلیک می‌کنند، اگر دقت نکنیم در یک لحظه همه اطلاعات ما در اختیار مجرمین سایبری قرار می‌گیرد.

پیشرفت تکنولوژی و پیشرفت پلیس

رئیس پلیس فتای تهران بزرگ در رابطه با پیشرفت‌ها روزانه تکنولوژی و سخت‌تر شدن کنترل فضای مجازی هم گفت: سیاست کلان فراجا و همچنین سیاست پلیس فتا مشخص است. جا‌هایی که ما با آنها کار می‌کنیم به عنوان لبه تکنولوژی شناخته می‌شوند. از این تکنولوژی همانطور که برای خدمات عامه مردم استفاده می‌شود، مجرمین هم استفاده می‌کنند و اتفاقاً از جدیدترین فناوری‌ها برای اعمال مجرمانه خود بهره می‌برند. ما برای کنترل این شرایط چند کار انجام می‌دهیم، اولین کار این است که افسران ما همیشه به روز هستند و با برگزاری دوره‌های خاص اشتراک دانش، با جدیدترین شیوه‌های مجرمین سایبری آشنا می‌شوند. همچنین از توان شرکت‌های دانش بنیان و متخصصین سایبری استفاده می‌کنیم، چون درحوزه‌های فناوری به قدری پراکندگی علم زیاد است که یک ارگان یا نهاد نمی‌تواند به تنهایی همه علوم را یک جا جمع کند ولی وقتی از متخصصین حوزه فناوری استفاده می‌کنیم، این هم‌افزایی صورت می‌گیرد و جرایم بیشتر کنترل می‌شود و در نتیجه خوشبختانه توفیقات خوبی هم به دست آوردیم. گواه صحبت من این است که ما در بیش از ۹۰ درصد جرایم سایبری به نتیجه می‌رسیم که آمار قابل قبولی است. هرچند ما تلاش می‌کنیم به روزتر باشیم و آمار کیفی‌تری داشته باشیم.

وی با اشاره به جرایم مختلف موجود در این فضا گفت: ما بالغ بر ۲۲ کد جرایم را رسیدگی می‌کنیم. در این میان برخی جرایم فراز و فرود‌هایی داشتند. مثلا در بحث فیشینگ تا سال ۹۸ سیر صعودی بسیار زیادی داشتیم تا اینکه با همکاری بانک مرکزی و قوه قضائیه مسئله رمز یکبار مصرف را نهادینه کردیم که بلافاصله اثرات این طرح در ورودی پرونده‌های ما بروز و ظهور پیدا کرد. البته که همان موقع نیز مجرمین تلاش کردند این شرایط را دور بزنند و بدافزار‌هایی در این خصوص طراحی کردند. در کل بیش از نیمی از جرایم ما در حوزه مسائل اقتصادی است که این مسئله نیز زیرمجموعه‌های فراوانی دارد. مثلاً شرط بندی یکی از مواردی است که آمار آن امسال نزولی بود. یکی از دلایل آن این است که با بانک مرکزی تعاملی داشتیم و تراکنش‌های مشکوک را رسیدگی کردیم و از ریشه این مسئله را مورد بررسی قرار دادیم. مسئله دوم تشدید مقابله و پیگیری‌های مکرر پلیس فتا بود که با همکاری قوه قضائیه انجام گرفت و مورد سوم این بود که فرهنگسازی خوبی انجام شد.

سرهنگ گودرزی در رابطه با رمزارز‌ها نیز عنوان کرد: در این خصوص طی چند سال اخیر سیر پرونده‌ها صعودی بود ولی امسال در پلیس فتای تهران بزرگ جرایم خاص رمز ارز‌ها مقداری کاهش پیدا کرده است. هرچند اخیراً از رمزارز‌ها بیشتر استفاده ابزاری برای سایر جرایم می‌کنند و ما باجگیری‌های مجازی را داریم که طی آن افراد به جای درخواست پول از رمز ارز‌ها استفاده می‌کنند. به این ترتیب که مجرمین تصاویر خصوصی، اطلاعات محرمانه مرتبط با اشخاص یا موارد مربوط به حریم خصوصی کاربران را به طرق مختلف اخذ می‌کنند و در قبال عدم انتشار آنها، برای باجگیری آدرس کیف پول اینترنتی ارسال می‌کنند و از قربانیان رمزارز می‌خواهند.

سواد رسانه‌ای و نظارت والدین، بزرگترین عامل بازدارنده

وی با اشاره به این مسئله که روی پرونده‌های موجود در فضای مجازی آسیب‌شناسی و تحلیل‌های زیادی انجام می‌شود، اظهار کرد: این را می‌دانیم که مجرمین حوزه فضای مجازی از سایر مجرمین باهوش‌تر هستند، چون باید از بستر فناوری استفاده مجرمانه کنند، ولی بخش اعظمی از پرونده‌های ما به دلیل ناآگاهی کاربران است. باز هم تاکید می‌کنم که برای استفاده از فضای مجازی، شبکه‌های اجتماعی و گوشی‌های هوشمند که جزو لاینفک زندگی روزمره ما شده، باید حتما سواد فنی و رسانه‌ای خود را افزایش دهیم. اصلاً نیاز به دوره‌های خاص آموزشی نیست. همه موارد در سایت ما و در فضای مجازی وجود دارد. والدین عزیزی که می‌خواهند بر رفتار فرزندان نظارت کنند باید خودشان این سواد را داشته باشند.

رئیس پلیس فتای پایتخت با اشاره به برنامه‌های آموزشی پلیس درخصوص فضای مجازی گفت: یکی از کار‌های ما این است که در مدارس به والدین آموزش می‌دهیم. اما یکی از همکاران که تجربه حضور در این دوره‌ها را داشت عنوان کرد که اکثر افرادی که در جلسه حضور داشتند و قرار بود بر رفتار فرزندان نظارت کنند، تنظیمات گوشی و اداره اکانت‌های خود در فضای مجازی را به فرزندان‌شان می‌سپارند، در چنین شرایطی نمی‌توان از والدین توقع داشت که بچه‌ها را کنترل کنند.

سرهنگ گودرزی در پایان سخنانش با توصیه به مردم گفت: ما نمی‌خواهیم کسی را از فناوری و فضای مجازی بترسانیم، چون این فناوری در لایه لایه زندگی ما نفوذ کرده است. اما اگر فرزندان ما در حال استفاده از این ویژگی هستند باید کنترل شده این کار را انجام دهند. در حال حاضر بازی‌های رایانه‌ای وجود دارد که ماهیت آن این است که بیشتر شما را وابسته کند و کاری می‌کند فرزند ما پس از ورود ۴-۵ ساعت مداوم پای بازی باشد. ما معتقدیم همه چیز باید با نظارت والدین باشد و مثلا برای همین بازی یک زمان خاصی مشخص باشد به نحوی که به سایر مسائل زندگی فرزندان لطمه‌ای وارد نشود. این توصیه‌ها شعار نیست و ما در قبال فرزندان خودمان نیز این کار‌ها را انجام می‌دهیم.