نگاهی به پدیده مصرف دیجیتال در فضای مجازی

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری آنا، فناوری از نخستین روز‌های زندگی انسان برای تداوم حیات او ابداع شد و با پیش آمدن قافله تمدن بشری مدام نقش‌های گوناگونی یافت. میل به نظم دادن به طبیعت، کشف و خودشکوفایی، تسخیر و غلبه، و رفاه و تن‌آسانی همگی امیالی بودند که آدمی برای ارضای آنها دست به دامن فناوری‌های مختلف شد و تحولات فناورانه الگوی زیست بشر را دگرگون کرد.

مسلم ناظمی (دکترای آینده‌پژوهی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور) در مقاله‌ای با عنوان «نگاهی به پدیده مصرف دیجیتال در فضای مجازی» به این موضوع پرداخته‌اند که امروزه رابطه‌ای متقابل میان انسان و ابزار شکل گرفته است که هر دو از یکدیگر تأثیر پذیرفتند و دیگری را تغییر دادند.

* تاریخ بشر با نگاهی به تحولات فناورانه

در این پژوهش آمده است که تاریخ بشر با نگاهی به تحولات فناورانه به سه دوران عمده تقسیم کرد. دوران کشاورزی که تلاش انسان در آن مبتنی بر تأمین غذا برای بقای خود است و بر اساس آن نظام فئودالی بر مبنای تسلط بر ابزار کشت و زرع شکل می‌گیرد.

در ادامه این پژوهش آمده است که دوران صنعتی پس از انقلاب صنعتی اتفاق می‌افتد و تولید انبوه کالا در آن حرف اول را میزند. لازمه مناسبات این دوران جدید، کشاکش میان کار و سرمایه است. در این دوران همه امکانات در راستای صنعتی شدن و به رهبری سرمایه‌داری جمع می‌شود و حتی آموزش و تحصیلات نیز در راستای کمک به ماشینی شدن به کار می‌رود.

{$sepehr_key_2218}

این پژوهش مطرح می‌کند که سرانجام دوران پساصنعتی که در نیمه دوم قرن بیستم به ظهور می‌رسد. در این دوران هسته اصلی تولید حول خدمات شکل می‌گیرد و آنچه در مناسبات اقتصادی بیشترین اهمیت را دارد، عرضه و تقاضا است. در این میانه با توجه به محدودیت بازارها، رقابت برای جذب مشتری به میان می‌آید و بازاریابی پیشران اصلی تولید می‌شود.

* تغییر پارادایم‌های حاکم بر نظام فناوری

به تبع وقوع انقلاب‌های تاریخی در فناوری و تغییر پارادایم‌های حاکم بر نظام فناوری، مفاهیمی مانند تولید، مصرف، بازار، ارزش و... متحول می‌شوند

به زعم این پژوهش عصر جدید را عصر اطلاعات است و دورانی به‌طور کامل متفاوت از اعصار گذشته که محور نوآوری و پیشرفت در آن از تولید مصنوعات و کالاها به خدمات و ایده‌ها تغییر یافته است. اطلاعات در حجمی وسیع تولید و توزیع می‌شود و با سرعتی باورنکردنی و شتابنده در میان انسان‌ها به گردش در می‌آید.

{$sepehr_key_2219}

این پژوهش توضیح می‌دهد که این اطلاعات منبع برتری در تولید ثروت و استیلا در میدان رقابت هستند و البته که این جامعه جدید، رنگ و بوی اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی دیگرگون‌های دارد.

به گفته این پژوهش به تبع وقوع انقلاب‌های تاریخی در فناوری و تغییر پارادایم‌های حاکم بر نظام فناوری، مفاهیمی مانند تولید، مصرف، بازار، ارزش و... نیز متحول می‌شوند. نیروی کار کشاورزی در دروان فئودالیته، جای خود را به نیروی کار صنعتی مبتنی بر تقسیم کار و تیلوریسم نوین در عصر صنعتی داد. 

* مصرف مجازی دیجیتال

این پژوهش بیان می‌کند که مصرف مجازی دیجیتال یا به عبارتی مصرف مجازی در فضای دیجیتال در عین آنکه از جهات بسیار قابل تبیین با نظریه‌های کلاسیک در مورد فناوری و مصرف آن است، امری جدید و واجد نظریات و تعمیم‌های نظری خاص خود هم هست. همه چیز‌هایی که پیشتر در مورد فناوری به صورت اعم گفته شده به شکلی دیگر در مورد فناوری‌های ارتباطی و نحوه مصرف آن به طور اخص قابل بحث و تعمیم است.  

{$sepehr_key_2220}

در پایان این پژوهش در ادامه به این موضوع اشاره می‌کند که امروزه باید نظریه‌های مصرف را در کنار ویژگی‌هایی که استفاده رو به گسترش اینترنت بر آنها بار می‌کند، بازخوانی کرد و اثرات هر پدیده اجتماعی را در کنار ابعاد مجازی آن چه به عنوان منشاء و علت و چه به عنوان پیامد و معلول در فضای مجازی فهمید.

 در این پژوهش به‌عنوان جمع‌بندی می‌توان گفت این امر چالشی اساسی را پیشروی علوم انسانی و مطلاعات فناوری می‌نهد که در آینده خواهد توانست راهی میانه و مطالع‌های میان‌رشته‌ای را در درون علوم مربوط به اقتصاد، جامعه‌شناسی، سیاست‌گذاری و آینده‌پژوهی بگشاید.