مدیریت داده‌ها در فضای مجازی

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری آنا، داده‌ها، به عنوان هسته اصلی تمامی فناوری‌های دیجیتال و خدمات مرتبط با آنها محسوب می‌شوند. بررسی نشان می‌دهد که ترافیک داده‌ها هم در کشور و هم در جهان به صورت تصاعدی در حال رشد است. از نظر ظرفیت و بهره مندی از اقتصاد دیجیتال مبتنی بر داده، دو کشور ایالات متحده و چین برجسته هستند و با هم نیمی از مراکز داده، بالاترین ضریب نفوذ G ۵ جهان، ۹۴ درصد از کل بودجه استارتاپ‌های هوش مصنوعی در پنج سال اخیر، ۷۰ درصد از محققان برتر هوش مصنوعی جهان و تقریباً ۹۰ درصد از ارزش بازار بزرگ‌ترین پلتفرم‌های دیجیتال جهان را در اختیار دارند. داده‌ها ماهیت چندبُعدی دارند و می‌توانند ارزش اقتصادی و اجتماعی ایجاد کنند. با توجه به این واقعیت، کشور ما در دهه اخیر، سیاستگذاری‌های مناسبی در حوزه حکمرانی داده‌ها انجام داده است.

در این راستا، مرکز پژوهش‌های مجلس در پژوهشی عنوان «پویایی‌شناسی مدیریت داده‌ها در فضای مجازی» آورده است که در عصر حاضر، داده‌ها به دارایی گران‌بها تبدیل‌شده‌اند که کمک بزرگی برای ارتقای نوآوری، افزایش دقت در تصمیم‌گیری، پیشرفت در همه بخش‌های صنعتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. فناوری‌هایی مانند تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، هوش‌مصنوعی، بلاکچین، اینترنت اشیا، رایانش ابری و سایر خدمات مبتنی‌بر اینترنت همگی داده‌محور هستند.

این گزارش بیان می‌کند که داده‌ها، ماهیت چندبُعدی دارند. داده‌ها هم می‌توانند برای کسانی که داده‌ها را جمع‌آوری و کنترل می‌کنند، ارزش اقتصادی ایجاد کنند و هم می‌توانند برای کل اقتصاد ارزش اجتماعی فراهم کنند. اندازه‌گیری و سنجش جریان داده‌ها در کشور امری دشوار است، اما بررسی روند‌ها نشان‌می‌دهد که ترافیک داده‌ها هم در کشورمان و هم در جهان به‌صورت تصاعدی در حال رشد است. البته بسیاری از جنبه‌های غیراقتصادی داده‌ها، مانند حریم خصوصی، امنیت، ارزش‌ها، هنجار‌ها و سبک زندگی اسلامی– ایرانی نیز حائز اهمیت هستند که ضرورت حکمرانی داده‌ها در کشور را نشان‌می‌دهد. 

این گزارش تلاش می‌کند تا متغیر‌ها و عوامل مختلف دخیل در مدیریت داده‌ها شناسایی شود و یک مدل علّی-معلولی و پویا برای مدیریت داده‌ها در فضای مجازی ارائه شود. این مدل ابزار کمکی برای شناخت و تحلیل عوامل مختلف و تأثیرگذار در سیاست‌های حوزه مدیریت داده‌ها فراهم می‌کند. همچنین مدل پویای ارائه شده در این گزارش، امکان شناخت جامع‌الاطراف از موضوعات سیاستگذاری حوزه داده‌های فضای مجازی را خواهد داد. 

در این گزارش مطرح می‌شود که در سال ۲۰۲۴، حجم ترافیک ماهیانه اینترنت در جهان به ۴۵۶ اگزابایت رسیده است. گزارش آنکتاد نشان‌می‌دهد ترافیک داده‌های اینترنتی جهان در دوره یک‌ساله ۲۰۲۲ بیش از مجموع ترافیک اینترنت جهان در همه سال‌های قبل از ۲۰۱۶ است. از نظر ظرفیت و بهره‌مندی از اقتصاد دیجیتال مبتنی‌بر داده، دو کشور ایالات متحده و چین برجسته هستند. این دو کشور با هم نیمی از مراکز داده، بالاترین ضریب نفوذ ۵ G جهان، ۹۴ درصد از کل بودجه استارتاپ‌های هوش‌مصنوعی در پنج سال اخیر، ۷۰ درصد از محققان برتر هوش‌مصنوعی جهان و تقریباً ۹۰ درصد از ارزش بازار بزرگ‌ترین سکو‌های (پلتفرم‌های) دیجیتال جهان (همچون اپل، مایکروسافت، آمازون، آلفابت -گوگل، فیس‌بوک، تنسنت و علی‌بابا) را در اختیار خود دارند. 

این گزارش توضیح می‌دهد که محلی‌سازی داده‌ها به‌طور فزاینده‌ای منجر به افزایش ارزش‌افزوده داده داخلی در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و امنیتی می‌شود. نگاهی فراتر و جامع‌تر از تجارت مرتبط با داده‌ها مورد نظر است. پیامد‌های مهمی مانند امنیت‌ملی، حفظ حریم خصوصی اشخاص، حفاظت از داده‌ها، تجارت، رقابت، مالیات، حکمرانی کلی اینترنت و حکمرانی فضای مجازی در این رابطه مورد توجه هستند. تحقق استقلال کشور، کاهش وابستگی و جلوگیری از دست‌اندازی بیگانگان در فضای مجازی، تأمین نیاز‌های عمومی مردم و ایجاد زیست‌بوم متناسب با فرهنگ اسلامی-ایرانی رویکرد کشورمان در حکمرانی جریان داده‌هاست. 

این گزارش ادامه می‌دهد که متغیر‌ها و روابط موجود در مدل پویایی‌شناسی مدیریت داده‌های کشور مشخص‌شده‌اند. سهم گردش داده در داخل، توان تولید نرم‌افزار، تقاضای اجتماعی در داخل، اعتماد اجتماعی، دسترسی به داده‌های باز، اشتراک‌گذاری داده و امنیت داده از جمله متغیر‌هایی هستند که در این مدل مورد توجه قرار گرفته‌اند. سایر متغیر‌ها و ارتباطات آنها در مدل پویا نشان داده‌شده‌اند.

این گزارش خاطرنشان می‌کند که ارائه مدل پویایی‌شناسی مدیریت داده‌های کشور می‌تواند به‌عنوان مدل اولیه در جهت تهیه برنامه شبیه‌سازی رایانه‌ای مورد استفاده قرار گیرد. گزارش حاضر نیز برای تحقق این هدف تنظیم شده‌است. یکی از کاربر‌های مهم مدل ارائه شده این است در مراحل تدوین و بررسی سیاست‌های مختلف حوزه فضای مجازی، امکان ارزیابی میزان تأثیرات آنها بر عوامل مختلف فراهم می‌شود. این امکان برای سیاست‌گذاران حوزه فضای مجازی فراهم می‌شود که به‌طور دقیق‌تر آثار سیاست‌های پیشنهادی را بررسی و تصمیمات مناسب را استخراج و انتخاب کنند.