۳۰ شهریور در دنیای علم چه خبر؟

به گزارش خبرگزاری آنا، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز 30 شهریور برابر 20 سپتامبر را ورق می‌زنیم. 

 ***

آسانسور 

۲۰ سپتامبر ۱۸۵۳ میلادی برابر با ۳۰ شهریور ۱۲۳۲ خورشیدی، الیشا گریوز اوتیس اولین تجهیزات آسانسور ایمن خود را فروخت. او اوایل همان سال کسب‌و‌کار خود را برای فروش سامانه آسانسور ایمنی که سال قبل اختراع کرده بود آغاز کرد. مشتری او بنجامین نیوهاوس در شهر نیویورک بود که از آن برای جابه‌جایی بار استفاده می‌کرد. اندکی پس از آن، در ماه می ۱۸۵۴، در کاخ کریستال در شهر نیویورک، اوتیس با نمایشی متهورانه باعث جلب توجه عمومی شد. او روی سکویی که از تجهیزات ایمنی اختراعی‌اش برخوردار بود، در هوا بلند شد. وقتی اوتیس خواست که طناب را قطع کنند، دستگاه ایمنی از سقوط او جلوگیری کرد. در سال ۱۸۵۷، او اولین آسانسور حمل مشتریان فروشگاه بزرگی را در شهر نیویورک نصب کرد. اوتیس در سال ۱۸۸۹ از موتور الکتریکی برای تامین برق آسانسورها استفاده کرد. 

فُرترَن 

۲۰ سپتامبر ۱۹۵۴ میلادی برابر با ۳۰ شهریور ۱۳۳۳ خورشیدی، هارلان هریک متخصص شرکت ای‌بی‌ام اولین مجموعه آزمایشی و اجرای موفقیت‌آمیز برنامه‌ای رایانه‌ای را بااستفاده از آنچه به فُرترَن شهرت یافت اجرا کرد. اما تا سال ۱۹۵۷ زمان نیاز بود تا این برنامه به محصولی تجاری و کاملاً عملیاتی تبدیل شود. همان‌طور‌که از نام آن (فرترن مخفف FORMula TRANslator به‌معنی مترجم فرمول) مشخص است این برنامه به‌عنوان یک زبان سطح بالا برای کاربردهای فنی و علمی طراحی شده است که در درجه اول به جای کار با کاراکترها به محاسبه نیاز دارند. این زبان برنامه‌نویسی به کاربران اجازه می‌دهد مشکلات خود را در قالب فرمول‌های رایج قابل درک ریاضی بیان کنند. سال ۱۹۵۸ این زبان به فرترن-۲ گسترش یافت که شامل زیر رویه‌ها، توابع و بلوک‌های مشترک بود و در سال ۱۹۶۲، آی‌بی‌ام نسخه توسعه‌یافته فرترن- ۴ را معرفی کرد. تازه‌ترین نسخه این زبان برنامه‌نویسی، فرترن ۲۰۲۳ است که نوامبر ۲۰۲۳ عرضه شد.  

جووانی باتیستا دوناتی 

۲۰ سپتامبر ۱۸۷۳ میلادی برابر با ۳۰ شهریور ۱۲۵۲ خورشیدی، جووانی باتیستا دوناتی، اخترشناس ایتالیایی درگذشت. او در ۵ آگوست ۱۸۶۴ برای اولین‌بار طیف یک دنباله‌دار را که دنباله‌دار Tempel 1864 II نام داشت رصد کرد و دریافت که این طیف نه‌فقط نور خورشید را منعکس می‌کند، که خطوط طیفی از گاز درخشان تشکیل‌دهنده دم دنباله‌دار را در نزدیکی خورشید نشان می‌دهد. پیش از این، او دنباله‌دار معروف به دنباله‌دار دوناتی را در فلورانس در ۲ ژوئن ۱۸۵۸ کشف کرده بود. در آن تاریخ، دنباله‌دار به نزدیک‌ترین فاصله‌اش به زمین رسیده و دم غبار بسیار برجسته این دنباله‌دار با طول ظاهری ۵۰ درجه، بیش‌ از نیمی از فاصله افق تا سمت‌الرأس را گرفته بود. با یک دوره مداری که بیش‌از ۲۰۰۰ سال، تخمین زده می‌شود که دنباله‌دار دوتانی تا حدود سال ۴۰۰۰ باز نخواهد گشت. 

دیوید مارین 

۲۰ سپتامبر ۱۸۸۸ میلادی برابر با ۳۰ شهریور ۱۲۶۷ خورشیدی، دیوید مارین، آسیب‌شناس آمریکایی که تحقیقات اساسی او در مورد درمان گواتر با ید منجر به یددار شدن نمک خوراکی شد، به‌دنیا آمد. مارین طی آزمایشی که بین سال‌های ۱۹۱۷ تا  ۱۹۲۲ روی گروه بزرگی از دختران مدرسه‌ای انجام داد ارزش قابل توجه ید را در کاهش بیماری گواتر نشان داد. مارین بعدها در سازمان جهانی بهداشت روی استفاده از ید در نمک کار کرد و مزایای آن را بیشتر گسترش داد. به‌این‌ترتیب، با اصرار انجمن پزشکی ایالت میشیگان و طرحی که پس‌از نتایج مارین، ازسوی دیوید موری کاوی آغاز و رهبری شد، شرکت نمک مورتون ردی از ترکیب ید را از ماه می سال ۱۹۲۴ به محصولات نمک سفره خودش افزود که ابتدا با بی‌میلی همراه بود اما تا پایان همان‌سال مصرف بازار ملی را تامین کرد.