نقاط قوت و ضعف برنامه‌ریزی توسعه پایدار گردشگری در جزیره قشم
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ ایران به عنوان یکی از کشور‌های در حال توسعه که ذخایر نفتی آن به عنوان منبع اصلی کسب درآمد در آینده‌ای نه چندان دور به پایان می‌رسد برای ایجاد یک توسعه همه جانبه و پایدار و همچنین، جایگزینی منابع جدید کسب درآمد به جای منابع نفتی نیازمند استفاده از تمامی امکانات و قابلیت‌های خود است.
در این راستا، صنعت گردشگری که بر اساس آمار و ارقام منتشره از سوی سازمان جهانی گردشگری در هزاره جدید به بزرگترین منبع درآمد جهانی تبدیل شده و اقتصاددانان این فعالیت را سومین پدیده اقتصادی پویا و روبه رشد پس از صنعت نفت و خودروسازی می‌دانند مطرح می‌شود.
گردشگری به ویژه در کشور‌های کمتر توسعه یافته، عامل مؤثری در مقابله با فقر است و موجب افزایش درآمد قشر‌های مختلف، کاهش بیکاری و رونق اقتصادی و درنتیجه، بهبود کیفیت زندگی مردم و افزایش رفاه اجتماعی می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که ارز‌های به دست آمده از فعالیت‌های گردشگری، در تنظیم تراز پرداخت‌های بسیاری از کشورها، به ویژه کشور‌های کمتر توسعه یافته که معمولاً وابسته به یک محصول هستند، مؤثر واقع شده است.
{$sepehr_key_1935}
در حال حاضر صنعت گردشگری جایگاه خاصی در اقتصاد کشورها پیدا کرده و نقش فعال و موثری در ارتقای ساختار اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی بخصوص در کشور‌های روبه توسعه ایفا می‌کند، به طوریکه حجم مبادلات بین‌المللی گویای آن است که بیش از ۲۰ درصد مبادلات با جریان گردشگری آغاز می‌شود و در برخی کشورها درآمد‌های ناشی از آن یکی از منابع عمده در جهت تقویت اقتصاد ملی روزافزون آنها می‌شود.
تمامی این بررسی‌ها به اهمیت جزایر به لحاظ منحصر به فرد بودن آنها و محصور بودن توسط آب‌ها جذاب برای توریست است. از آنجا که اکوتوریسم بیان علاقه مندی انسان مظاهر طبیعی و جاذبه‌های ذاتی آن است، که در سال‌های اخیر با صنعتی شدن جوامع، پیشرفت صنعت، حمل و نقل و نیازمندی به گذران اوقات و فراغت برای کاهش فشار روانی، با استقبال چشمگیری روبه رو شده است.
{$sepehr_key_1936}
بهره برداری از این احساس نیاز در مناطق مستعد و دارای جاذبه‌های طبیعی سبب شکل گیری صنعت گردشگری بر پایه طبیعت یا اکوتوریسم شده که در بهبود وضعیت این مناطق سهم قابل توجهی داشته است. ایران سرزمینی با شرایط اقلیمی متنوع و آثار و چشم انداز‌های طبیعی بکر، زیبا و منحصر به فرد است؛ بنابراین ایران از نظر منابع طبیعی جزو ۱۰ کشور برتر دنیاست که می‌تواند از اثرات حاصل از گردشگری در کاهش مشکلات بیکاری و درآمد اقتصادی بهرهمند شود، اما با توجه به آمار‌های موجود ایران از این فرصت بهره کافی را نبرده است. به طوری که تنها در میان کشور‌های اسلامی رتبه دهم را داراست.
جزیره قشم در کنار برخی نارسایی‌ها از فرصت‌ها، امکانات و توانایی‌های بالقوه بسیار قابل توجهای برخوردار است. در این راستا حمید برقی (استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه اصفهان) و همکارانش در مقاله‌ای با عنوان«برنامه‌ریزی توسعه پایدار گردشگری در منطقه خلیج فارس (مطالعه موردی: جزیره قشم)» بیان می‌کنند که جزیره قشم با توجه به دارا بودن مناطق ممتاز طبیعت گردی مانند جنگل‌های حرا و گردشگری منحصر به فرد و کرانه‌های زیبای ساحلی و تاریخ کهن و میراث فرهنگی کم نظیر و همچنین فرهنگ خاص مردم بومی، قابلیت‌های بسیار زیادی برای جذب گردشگر است که در مجموع می‌تواند روی اقتصاد منطقه تاثیر قابل توجهای داشته باشد. اما به علت بی‌توجهی و عدم مدیریت صحیح گردشگری در پایین‌ترین رده‌های جذب گردشگر با هدف طبیعت گردی و تبع آن بی‌رونقی اقتصادی در منطقه است.
این پژوهش بیان می‌کند که عدم آگاهی عمومی مردم و نبودن تشکل‌های مردمی در زمینه‌های گردشگری و محیط زیست کم بود تسهیلات برای معرفی جاذبه‌های جزیره هر کدام می‌توانند عاملی بر کم رونقی گردشگری در جزیره قشم باشد. با توجه به مطالب فوق به منظور بهبود عملکرده گردشگری در منطقه بویژه در جزیره قشم، لزوم بهره گیری از راهبرد‌ها و راهکار‌های مناسب توسعه گردشگری بویژه طبیعت گردی با توجه به شرایط و ویژگی‌های طبیعی جزیره و جاذبه‌های آن به طور فزاینده‌ای احساس می‌شود.
گردشگری به عنوان ابزاری توانمند امروزه نقش غیر قابل انکاری در تغییر و شکل دهی محیط پیرامون دارد و می‌تواند جریان کار و فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی را هدایت و در این اثنا، با برنامه‌ریزی و مدیریت طلایی، سود سرشاری را عاید مناطق (اعم از شهر‌ها و روستاها) و دولت نماید.
این پژوهش توضیح می‌دهد که جزیره قشم از مناطق مستعد و مناسب جهت بهره برداری در زمینه‌های مختلف سیاحتی، گردشگری و تفرج به شمار می‌آید. علیرغم این توانمندی‌های بالقوه، منطقه مورد مطالعه به تنهایی نمی‌تواند به عنوان کانون گردشگری قابل توجهی در گستره استان مطرح گردد. هرچند در حال حاضر، با توجه به وجود جاذبه‌های منحصر به فرد، چون جاذبه‌های چشم انداز طبیعی، معماری ویژه، صنایع دستی و سایر جاذبه‌های موجود در منطقه، مورد توجه گردشگران علاقمند است، اما در راستای توسعه پایدار و واقعی جزیره قشم و محرومیت زدایی توجه به موارد مطرح شده در برنامه ریزی و مدیریت آینده گردشگری قشم قابل تامل است. نتایج حاصل از تحقیق موید چند نکته اساسی است که در زیر به آنها اشاره می‌شود.
- ظرفیت‌های گردشگری منطقه نمونه قشم، واجد ارزش گذاری اقتصادی – اجتماعی، فرهنگی و محیطی ویژه در راستای محرومیت زدایی است؛
- جزیره قشم دارای نقاط قوت بسیار چشم گیری است که می‌تواند با کاهش نقاط ضعف در سایه مدیریت صحیح به جایگاه واقعی خود دست پیدا کند؛
- تهدیدات منطقه باید در اعمال مدیریت به طور جدی لحاظ گردد؛
این پژوهش با اشاره به این موضوع که جزیره قشم گزینه‌های بسیاری را در جهت جذب طبیعت گردی دارد قابلیت‌های آن را متمرکز بر نقاط قوت آن صورتبندی می‌کند: عوامل طبیعی، میراث فرهنگی و توجه ویژه منطقه آزاد به گردشگری، مهمترین ضعف‌ها را به عدم تبلیغات صحیح و بدی آب و هوا در نیمه‌ای از سال، مهمترین تهدید را کمبود بودجه تخصیصی دولت به امر تحقیق و توسعه گردشگری و بهترین فرصت را اشتغال زایی نیرو‌های بومی و توسعه گردشگری در سایه توسعهی روابط با سایر کشورها معرفی می‌نماید؛ بنابراین جزیره قشم در صورت مدیریت صحیح می‌تواند به عنوان یکی از قطب‌های شاخص گردشگری به جهان معرفی گردد و در عین حال سود سرشاری از این صنعت عاید کشور گردد.
در نهایت اینکه این پژوهش پشنهادات و راهکار‌های زیر را در جهت ایجاد گردشگری و توسعه پایدار آن در جزیره قشم توصیه می‌کند.
- پذیرش گردشگری و جهانگردی به مثابه صنعت توسعه‌ای
- تدوین برنامه جامع توسعه صنعت گردشگری در جزیره
- توجه اصولی به زیر ساخت‌ها و امکانات لازم برای توسعه گردشگری در جزیره
- حذف نهاد‌های موازی و متمرکز نمودن نظام تصمیم گیری کلان در سازمان تخصصی خاص
- اصلاح تصورات و برداشت‌های نادرست و منفی از گردشگری و توریسم با ارائه آگاهی، تحلیل و بیان واقعیت
- حذف تشریفات زاید و مقررات دست و پا گیر
- سرمایه گذاری فزاینده خصوصی و خارجی در بخش گردشگری (با نظارت دولت)
- تبلیغ جاذبه‌های گردشگری جزیره
- تربیت کادر تخصصی و ارائه آموزش‌های لازم به نیرو‌های مربوطه
- توسعه مراکز گردشگری در ساحل جزیره
- استفاده از بافت‌های قدیمی و باستانی جزیره به فعالیت‌های گردشگری
- ایجاد دهکده‌های توریستی
- ایجاد نمایشگاه‌ها جهت معرفی توانمندی‌ها، پتانسیل و منابع گردشگری
- بهبود خدمات رسانی بین راهی
- ایجاد واحد‌های اطلاع رسانی نقاط گردشگری در جزیره.
انتهای پیام/