نباید از کاغذ با کیفیت، کتاب درسی تولید شود/ دخالت یک بانک خصوصی در واردات کاغذ

گفته می شود کاغذ یکی از پیچیده ترین مافیای اقتصادی را در جهان دارد. این را قبول را دارید؟

مافیا گروهی بود که نخستین بار در ایتالیا شکل گرفت و می خواست به مردم فقیر کمک کنند. این گروه در واقع از اغنیا می گرفت و به فقرا می داد. با این حال ممکن است اسم مافیا بد در رفته باشد، ولی اگر این مفهوم را درست تعبیر کنیم، کاغذ یکی از کالاهایی است که مافیا دارد.

پس معتقدید که مافیا و به ویژه مافیای کاغذ در خدمت جامعه است؟

در خدمت جامعه بودن شاخص‌هایی دارد که باید به آنها توجه شود. برخی چون فکر می کنند کار تولید و فروش کاغذ بسیار ساده است، از این رو وارد بازار این کالا می‌شوند و به همین دلیل ما امروز شاهد ورود افراد غیر مسئول و نیز سازمانهایی به بازار کاغذ هستیم که تخصصی در زمینه تولید و تجارت آن ندارند. همین هم زمینه ساز به هم‌ ریختگی این بازار شده است. به طور نمونه یکی از بانکهای خصوصی کشور با توجه به پول زیادی که در اختیار دارد، اقدام به واردات کاغذ می‌کند.

ارگانهای دولتی در مافیای بازار کاغذ حضور دارند؟

اصولا یکی از دلایل وجود مافیای کاغذ در ایران، حضور جدی منابع نفتی و درآمدهای ناشی از آن است. از سوی دیگر چون چند سالی است که در شرایط تحریم به سر می بریم، فرصتی برای وارد کننده و صادرکننده غیر مسئول ایجاد شده تا پس از صادرات، اگر نتوانست پول خود را به کشور برگرداند، به جای آن کاغذ وارد کند.

پس تهاتر کالا به نوعی منجر به واردات بی‌رویه کاغذ شده است؟

بله! تهاتر کالا عمدتا در سالهای تحریم با واردات گسترده کالا به کشور انجام شده است. بنابر آمار رسمی در 11 ماه نخست سال گذشته بیش از یک میلیارد و 400 میلیون دلار کاغذ وارد کشور شده که در واقع معادل میزان مصرف 2 تا 3 سال ایران است.

میزان مصرف سالیانه کاغذ در کشور چقدر است؟

ما در کشور سالیانه 2 میلیون تن مصرف کاغذ داریم که از این رقم یک میلیون و 300 هزار تن وارد می شود و تنها 700 هزار تن در کشور تولید می شود. این در حالی است که ظرفیت اسمی تولید کارخانجات داخلی بر اساس مجوزهای داده شده، یک میلیون تن است.

این میزان واردات ممکن است در اثر ماندن در انبارها غیرقابل مصرف شود.

بله! کاغذ مانند سایر محصولات زمان مصرف دارد و چنانچه این تاریخ تمام شود، رطوبت خود را از دست می‌دهد و عملا غیر قابل مصرف می‌شود. از سوی دیگر در سال گذشته تولیدکنندگان کاغذ به خاطر واردات بی‌رویه با مشکل جدی در تولید و فروش روبه رو بودند، چرا که انبارهای کشور از واردات پر است و دیگر کسی از تولیدکننده داخلی کاغذ نمی‌خرد.

آیا این امکان وجود دارد که کاغذ تحریر و روزنامه وارد شده برای مصارف دیگری مانند بسته بندی استفاده شود؟

خیر. هر کالایی برای مصرف خود ساخته شده است و کاغذ نیز از این قاعده مستثنی نیست. به طور نمونه کاغذ تحریر 70 گرمی فقط باید در مجلات مورد استفاده قرار گیرد و از آن نمی‌توان استفاده دیگری کرد.

شما می گوئید برخی کشورها در مقابل پول نفت به ما کالاهایی می‌فروختند که در موردشان چندان قدرت انتخاب نداشتیم، پس دیگر گله و انتقادی به عملکرد نهادهای مسئول وارد نیست.

درست است که ما نمی توانستیم کالاهای مورد تهاتر را انتخاب کنیم، ولی می توانستیم برای واردات کاغذ به سراغ نوعی از آن برویم که یا در کشور تولید نمی‌شود و یا تولیدی آن جوابگوی بازار داخلی نیست.

به طور مثال لازم نبود در شرایط فعلی برای انتشار کتب درسی که از عمر حداکثر 10 ماهه برخوردار است، کاغذ گران قیمت از اروپا وارد کنیم.

آیا در حال حاضر بهترین کاغذ برای چاپ کتب درسی و دفتر مشق ها استفاده می شود؟

بله! در حالی که این کار توجیه ندارد. در دنیا بهترین کاغذها برای انتشار کتاب های تاریخی، سندهای ملی و کتاب های مرجع که باید سالها ماندگاری داشته باشند استفاده می‌شود، در حالی که در کشور ما برای چاپ یک رمان نیز از بهترین کاغذ استفاده می‌کنند.

میزان مصرف سالیانه کاغذ در مدارس و دانشگاهها چقدر است؟

ایران تقریبا سالیانه 300 هزار تن مصرف کاغذ تحریر دارد که 45 تا 50 هزار تن آن فقط در آموزش و پرورش استفاده می‌شود. همچنین برای چاپ کتب درسی و نیز دفترچه ‌های مشق هم سالیانه 70 تا 80 هزار تن کاغذ مصرف می شود.

بیشتر کاغدهای وارداتی به ایران در طول سالهای گذشته چه کاغذی بوده است؟

کاغذ تحریر که بسیار زود هم تغییر شکل می‌دهد.

کاغذ تولید داخل به لحاظ قیمت و کیفیت چقدر با نمونه خارجی قدرت رقابت دارد؟

قیمت کاغذ تحریر تولید ایران 20 تا 30 درصد از مشابه اروپایی کمتر است و از نظر کیفیت نیز قابل قبول و مطلوب است.

باوجود اینکه کاغذهای تولید ایران به طور نسبی قدرت رقابت با مشابه خارجی را دارد، چرا اقدام به صادرات نمی‌کنید؟

در حال حاضر چون کشور در تحریم است، امکان صادرات کاغذ فراهم نیست چرا که درصورت صادرات، پول آن به کشور برنمی گردد.

از سوی دیگر زیرساخت‌های صادرات کاغذ نیز فراهم نیست. نکته دیگر این است که به تولیدکنندگان داخلی مجوز صادرات کاغذ تحریر داده نمی‌شود، در حالی که از واردات گسترده آن نیز هیچ ممانعتی نمی شود.

پس در حال حاضر صادرات کاغذ نداریم؟

چرا داریم. در حال حاضر کاغذ صنعتی کارتن سازی به اروپا، ترکیه، امارات، مصر و آسیای میانه صادر می شود.

از اظهارات شما این طور به نظر می رسد که تولید کاغذ در کشور مقرون به صرفه نیست. در چنین شرایطی چطور همچنان تولید می کنید و کارخانجات سرپاست؟

در شرایط فعلی هیچ تولیدی در ایران صرفه اقتصادی ندارد، ولی نمی‌شود تولید را به حال خود رها کرد، چرا که هر واحد تولیدی از چند نفر تا چند صد نفر کارگر و نیروی انسانی دارد. تولیدکنندگان ایرانی هم با وجود کاهش حاشیه سود خود، کارخانه یا کارگاه خود را سرپا نگه می دارند.

البته تولید کاغذ باتوجه به پایین بودن میزان درخت و جنگل در کشور چندان هم نمی تواند برای ایران مزیت رقابتی داشته باشد؟

خیر اینطور نیست. ایران می‌تواند یکی از قطب‌های تولید کاغذ در جهان باشد، به شرط اینکه بتواند صنعت بازیافت کاغذ را به دقت برای تولید کاغذ ایرانی ایجاد کند.

در حال حاضر ایران سبک و سیاق جمع آوری و بازیافت کاغذ به شکل سازماندهی شده‌ ندارد. در تمام کشورهای پیشرفته از جمله ژاپن یک ورق کاغذ 8 بار به چرخه تولید باز می‌گردد، ولی در ایران این رقم تقریبا 1.2 بار است.

یعنی با این کار دیگر مجبور نیستیم درختان را قطع کنیم؟

در حال حاضر هم این گونه نیست که تولید کاغذ به از بین رفتن پوشش گیاهی کشورمان منجر شود، چرا که بر اساس قانون تمامی تولید کنندگان کاغذ موظف هستند به ازای قطع هر 9 درخت، 11 درخت بکارند که حداقل 2 تا 3 سال عمر داشته باشد.

گفت وگو از الهام نرجه پور