سنجش فضایی اقتصاد دانش‌بنیان در استان‌های مختلف ایران
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، اقتصاد دانش‌بنیان، اقتصادی است که بر مبنای تولید، توزیع و کاربرد دانش پایه‌گذاری شده است و سرمایه‌گذاری دانش‌محور در آن اهمیتی کلیدی دارد. دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان مستلزم سرمایه‌گذاری در حوزه نیروی انسانی و تدوین سیاست‌های متمرکز بر تحقیق و نوآوری است تا در نهایت بتوان از طریق کارآفرینی و ایجاد صنایع کوچک، متوسط و بزرگ دانش‌بنیان به اهداف کلان اقتصادی و اجتماعی در مناطق دست یافت.
پژوهشگران در مقاله‌ای با عنوان «سنجش فضایی اقتصاد دانش‌بنیان در استان‌های مختلف ایران (رویکرد شاخص ترکیبی)» به این موضوع پرداخته‌اند که اقتصادی که در آن دانش، محور اصلی تسـریع‌کننده رشد و توسعه اقتصادی باشد، اقتصاد دانش‌بنیان را توصیف می‌کند. در اقتصاد دانش‌بنیان، دانش کسب، تولید و انتشار می‌یابد و به صورت کارا و مؤثر در زمینه توسعه و رونق اقتصادی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
* اقتصاد دانش‌بنیان
به زعم این پژوهش ریشه‌های اقتصاد دانش‌بنیان به رکود اقتصادی دهه ۱۹۸۰ میلادی برمی‌گردد. درآن زمان قرائن معدودی وجود داشت که نشان دهد فناوری‌های جدید به رشد اقتصادی بیشتر منجر می‌شوند. در گذر زمان با به کارگیری این فناوری‌ها و آثار سازنده آن در اقتصاد، ریشه‌های اقتصاد دانش‌بنیان نضج گرفت.
{$sepehr_key_870}
این پژوهش مطر می‌کند که واژه اقتصاد دانش‌بنیان در دهه ۱۹۶۰ میلادی وارد ادبیات اقتصادی امریکا شد، اما تحولات پس از جنگ سرد این مفهوم را تجدید و احیا کرد به طوری که در این اواخر به موضوعی بسیار متداول در توسعه اقتصادی تبدیل شده است.
در این پژوهش آمده است که هرچند تلاش‌های زیادی سازمان همکاری و توسعه اقتصادی برای شاخص‌سازی در زمینه اقتصاد دانش‌بنیان انجام داد ولی تا سال ۱۹۹۵ میلادی به جمع‌بندی جامعی نرسید تا اینکه در همین سال برای اولین بار چارچوب مدونی از واژه اقتصاد دانش‌بنیان در قالب سند وزارتی کمیته سیاست‌گذاری علم و فناوری کانادا منتشر شد. این سند تعیین‌کننده جایگاه الگوی‌های نوین رشد و عملکرد ابداع‌ها در اقتصاد بوده است.
{$sepehr_key_871}
به گفته این پژوهش در اقتصاد جهان معاصر که رقابت بسیار شدید جریان دارد و عدم قطعیت همراه هر پدید‌های درهم آمیخته شده، خلق و انتشار دانش، نیاز مبرم همه بخش‌ها در جوامع است. از زمانی که سیاست‌گذاران اقتصادی به نقش محوری دانش و فناوری در رشد و توسعه اقتصاد پی بردند.
این نوشته بیان می‌کند که واژه اقتصاد دانش‌بنیان به عنوان یکی از ابزارهای اساسی در رشد اقتصادی مطرح شده است. در اقتصاد دانش‌بنیان رقابت بر سر نوآوری و در حالی که در اقتصاد کلاسیک رقابت سر کاهش قیمت در بازار است.
اقتصاد‌هایی که از نوآوری به عنوان ابزار کلیدی موفقیت استفاده می‌کنند، سریعتر به رشد و توسعه می‌رسند و نیز شرکت‌هایی که عملکرد مالی قابل توجهی نسبت به رقبا داشته‌اند، شرکت‌های‌اند که نوآوری را در تمام عرصه‌ها در دستور کار خویش قرار داده‌اند. با توجه به مزایای حیاتی اقتصاد دانش‌بنیان در جهان معاصر برای نیل به رشد و توسعه اقتصادی، سیاست‌گذاران عرصه اقتصادی باید شناخت درست از میزان دانش‌بنیانی اقتصادی داشته باشند.
در ادامه این پژوهش به این نکته اشاره شده است که در بسیاری از تحقیقات از شاخص‌های تک متغیره برای سنجش دانش‌بنیانی اقتصاد استفاده شده است و شناسایی و درک درست از میزان اقتصاد دانش‌بنیان با استفاده از زیرشاخه‌های آن در ادبیات اقتصادی بسیار مهم است تا بر اساس آن سیاست‌گذاران عرصه علم و فناوری در راستای ارتقای زیرشاخه‌ها و مؤلفه‌های شاخص ترکیبی اقتصاد دانش‌بنیان در استان‌هایی که در رتبه پایین قرار دارند، اقدام کنند.
{$sepehr_key_872}
بنابراین در این پژوهش به مقوله میزان دانش‌بنیان بودن اقتصاد استان‌های ایران پرداخته شده است، تا مشخص شود که بر اساس سند ملی آمایش آموزش عالی کشور چه راهبرد‌ها و اقدام‌هایی در پهنه سرزمین صورت پذیرد تا استان‌های کمتر توسعه‌یافته برای تحقق عدالت سرزمینی در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان شناسایی و اقدام‌های مناسب و راهبردی در چارچوب سند ملی آمایش آموزش عالی کشور در این استانها معرفی و پیشنهاد شوند.
* میزان دانش‌بنیانی اقتصاد استان‌های جمهوری اسلامی ایران
هدف از این پژوهش درک درست و روشن از میزان دانش‌بنیانی اقتصاد استان‌های جمهوری اسلامی ایران است. این پژوهش، تحقیقی تحلیلی، توصیفی و کاربردی است که با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و میدانی انجام شده است.
با توجه به نتایج به دست آمده در این پژوهش و با توجه به سند ملی آمایش سـرزمین برای ارتقای شاخص‌های اقتصاد دانش‌بنیان در استان‌هایی که در مراتب آخر قرار دارند، توصیه‌های سیاستی به شرح زیر پیشنهاد می‌شود:
- ۱. برای بهبود شـاخص‌های دانش‌بنیان در استان‌های محروم، سیاست‌گذاران آموزشی کشور باید برای ایجاد رشته‌های کاربردی و بـین‌رشته‌ای به ویژه در مقطع تحصیلات تکمیلی دکترا بر اساس سند آمایش آموزش عالی کشور اقدام کنند؛
- ۲. سیاست‌گذاران اقتصادی به منظور رفع کمبودهای آموزشی باید ملاک توزیع در بودجه آموزشی عالی کشور را برای بهبود شاخص‌های مرتبط با آموزش اقتصاد دانش‌محور در این استانها مدنظر قرار دهند؛
- ۳. توسعه و ارتقای مراکز تحقیقاتی، پارک‌های فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان در استان‌های محروم کشور با استفاده از تسهیلات بانکی، بودجه‌ای و ارزی کشور؛
- ۴. تشویق خانوارها برای ثبت‌نام و تکمیل دوره‌های آموزشی به ویژه در مناطق روستایی، عشایری و مرزی استان‌های محروم کشور؛
- ۵. ایجاد و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان در استان‌های محروم کشور و افزایش همکاری با مراکز مختلف صنعتی، کشاورزی و خدماتی در این استانها؛
- ۶. مقررات‌زدایی در قوانین، مصوبه‌ها و آیین‌نامه‌هایی که روند توسعه اقتصاد دانش‌بنیان را در کل کشور کند می‌کنند؛
- ۷. تسریع در توسعه زیرساخت‌های اطلاعاتی و فناوری کشور در پهنه سرزمین ایران؛
- ۸. اختصاص بخش از منابع صندوق توسعه ملی برای تسریع در تجاری‌سازی تحقیقات مراکز علم و فناوری در استان‌های کمتر توسعه‌یافته.
این پژوهش به کوشش محمد غفاری فرد (استادیار علوم اقتصادی دانشکده علوم اجتماعی و رفتاری تهران) و هاشم ملکی نصر (دانشجوی کارشناسی ارشدعلوم اقتصادی دانشگاه بین‌المللی اهل بیت تهران) انجام شده است.
انتهای پیام/