هزینه سنگین واکسن «گارداسیل» و مخدوش‌شدن عدالت در سلامت

گروه سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا، یاسر مختاری؛ سرطان‌ها با وجود پیشرفت‌های مختلف پزشکی همچنان یکی از مهمترین عوامل مرگ و میر زودرس در میان افراد است. بر اساس گزارش‌های رسمی بین‌المللی میزان بروز سرطان در جهان در حال افزایش است؛ بر اساس مطالعه‌ای در سال 2020 حدود 19.3 میلیون مورد جدید سرطان در سراسر جهان گزارش شد. یک سال قبل از آن یعنی سال 2018 سازمان جهانی بهداشت اعلام کرد سرطان دومین علت اصلی مرگ و میر در سطح جهان بوده و تخمین زده شد که حدود 9.6 میلیون نفر بر اثر آن جان خود را از دست باشند، که این رقم معادل 1 از هر 6 مرگ است.

بر اساس آنچه سازمان جهانی بهداشت اعلام کرد سرطان‌های ریه، پروستات، روده بزرگ، معده و کبد شایع‌ترین انواع سرطان در مردان و سرطان‌های پستان، روده بزرگ، ریه، دهانه رحم و تیروئید شایع‌ترین انواع سرطان در زنان به شمار می‌روند.

سرطان دهانه رحم یکی از سرطان‌هایی است که در بافت دهانه رحم پدیدار می‌شود. یکی از عوامل اصلی سرطان رحم  عفونت‌های مکرر به وسیله گونه‌های شماره 16 و 18 ویروس HPV است. در واقع سرطان دهانه رحم عمدتاً ناشی از عفونت با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) است. این ویروس به عنوان یکی از شایع‌ترین عوامل عفونت‌های مقاربتی شناخته می‌شود و برخی از انواع آن می‌توانند باعث تغییرات سلولی در بافت دهانه رحم شوند که ممکن است به سرطان منجر شود. از سوی دیگر این دو گونه از ویروس HPV علاوه بر سرطان رحم می‌تواند به سرطان آلت تناسلی، سرطان مقعد و نیز سرطان حلق و گلو در میان مردان منجر شود.

سرطان دهانه رحم از جمله سرطان‌های قابل پیشگیری است به این دلیل که عامل آن شناسایی شده و برای آن واکسن وجود دارد. این بدین معنی است که واکسنی برای پیشگیری از ابتلا ویروس و عفونت HPV وجود دارد که می‌تواند از ابتلا به سرطان رحم جلوگیری کند.

نقش ویروس HPV در بروز این سرطان‌ها در میان زنان و مردان، تزریق واکسن بیش از پیش واجد اهمیت می‌شود. در حال حاضر سه نوع واکسن برای مقابله با این ویروس در دسترس است که شامل واکسن‌های؛ گارداسیل 4 ظرفیتی که برای پیشگیری از انواع ویروس‌ها HPV6، 11، 16 و 18 طراحی شده، واکسن دیگر گارداسیل 9 ظرفیتی که ارتقایافته واکسن گارداسیل 4 ظرفیتی است و از 9 نوع ویروس HPV شامل گونه‌های 6، 11، 16، 18، 31، 33، 45، 52 و 58 محافظت می‌کند.

Cervarix نیز دیگر واکسنی است که برای پیشگیری از انواع ویروس‌های HPV 16 و HPV18 که نقش مهمی در بروزسرطان دهانه رحم دارد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

لزوم دریافت واکسن HPV

بسیاری از پزشکان و متخصصان توصیه می‌کنند افراد داری روابط پرخطر جنسی و همچنین دیگر افراد پیش از ازدواج و آغاز فعالیت‌های جنسی این واکسن را تزریق کنند. از سوی دیگر سازمان جهانی بهداشت علاوه بر افراد دارای رفتار پرخطر توصیه می‌کند که زنان و دختران در سنین 9 تا 14 سالگی واکسن HPV را دریافت کنند؛ چراکه این سن معمولاً قبل از شروع فعالیت جنسی بوده و بهترین زمان برای ایجاد ایمنی در برابر عفونت با HPV  است. این سازمان برای پسران و مردان نیز توصیه می‌کند این افراد در سنین 9 تا 26 سالگی این واکسن را تزریق کنند. علاوه بر اینها افرادی که از سیستم ایمنی ضعیفی برخوددار هستند نیز باید این واکسن را تزریق کنند.

گرانی و محرومیت

لزوم واکسن دریافت واکسن‌ HPV در حالی است که این واکسن با قیمت گزافی در بازار موجود است و فاقد هرگونه پوشش بیمه‌ای است. عمده واکسن‌های موجود در ایران دو واکسن چهار ظرفیتی و 9 ظرفیتی هستند. قیمت هر دوز واکسن چهار ظرفیتی دو میلیون و 200 هزار تومان است و با توجه به اینکه یک فرد باید هر سه دوز این واکسن را در فواصل معینی تزریق کند یک فرد باید شش میلیون و 600 هزار تومان را بابت این واکسن هزینه کند.

واکسن 9 ظرفیتی این واکسن نیز در بازار 6 میلیون تومان است که هزینه هر سه دُز آن برای فردی که می‌خواهد این واکسن را تزریق کند 18 میلیون تومان می‌شود.  این هزینه‌ها در حالی است که بسیاری از گروه‌های توصیه شده افرادی هستند که توانایی پرداخت این هزینه‌ها را نداشته و یا اساسا خود استقلالی در پرداخت این هزینه‌ها ندارند. علاوه بر این به دلیل دیدگاه وزارت بهداشت مبنی بر اینکه « علت نگرانی برای hpv عمدتاً مربوط به این است که این بیماری ممکن است به سرطان دهانه رحم بینجامد و سرطان دهانه رحم جزو ده سرطان اول کشور نیست. اینکه چرا واکسن گارداسیل بیمه نمی‌شود به همین دلیل است چون هنوز اولویت‌های دیگری وجود دارند.» این واکسن‌ پوشش بیمه‌ای ندارد و افراد باید تمام و کمال هزینه آن را پرداخت کنند. به همین دلیل بسیاری از افراد پرخطر و افراد دیگر از دریافت این واکسن محروم می‌مانند.

محروم ماندن افرادی که در معرض خطرات ویروس HPV هستند علاوه بر اینکه اصل عدالت همگانی در سلامت را زیر سوال می‌برد موجب می‌شود تا بروز سرطان‌هایی مانند دهانه رحم به ویژه در میان زنان افزایش یافته و این مسأله به نوبه خود علاوه بر تهدید باروری، هزینه‌های اقتصادی ناشی در درمان طولانی مدت، کنار رفتن بخشی از نیروی کار به دلیل ناتوانی در زمان درمان یا مرگ زودرس و هزینه‌های اجتماعی و روانی را تحمیل می‌کند.

در گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت علاوه‌بر هزینه‌های عمومی که سرطان به جامعه تحمیل می‌کند توجه ویژه‌ای به بار مالی ناشی از این پدیده به خانواده‌های آنان شده است.

به‌طور خاص در کشورهای کم‌درآمد یا کشورهایی با درآمد متوسط ابتلای یک فرد به بیماری سرطان به‌سرعت توانگری مالی خانواده را به زیر خط فقر می‌کشد. به همین دلیل می‌توان با کمترین هزینه نسبت به پوشش بیمه‌ای واکسن گارداسیل بسیاری را از ابتلا به سرطان‌های مرتبط با ویروس HPV نجات داد و از هزینه‌های کمرشکن آن بر خانواده‌ها و هزینه‌های کلانتر آن بر جامعه جلوگیری کرد.

10 سال قبل یعنی در سال 1393 انجمن سرطان ایران گزارش داد که سالانه حدود یک هزار نفر مبتلا به سرطان رحم در کشور شناسایی می‌شوند که عمده آنها به دلیل ابتلا به ویروس HPV دچار سرطان شده بودند. در حال حاضر آمار به روزی در دسترس نیست با این حال اگر فرض را همان آمار 10 سال قبل درنظر گرفت می‌توان گفت که سالیانه حداقل یک هزار خانواده دچار هزینه‌های کمرشکن سرطان و علاوه بر آن هزینه‌های انسانی و اجتماعی می‌شوند.