برای مقابله با آلاینده‌های نوظهور در محیط‌زیست چه باید کرد؟
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، آلایند‌های موجود در محیط را می‌توان به دو دسته متعارف و نوظهور دسته بندی کرد. آلاینده‌هایی که دستورالعملی برای شناسایی و پایش آنها موجود است و میزان حدود مجاز آنها در محیط تعیین شده، متعارف نامیده می‌شوند. از طرف دیگر اصطلاح «آلاینده نوظهور» به هر ماده شیمیایی طبیعی و انسان ساخت و یا میکرو ارگانیسمی اطلاق می‌گردد که معمولاً در محیط زیست پایش نمی‌شود، اما پتانسیل ورود به محیط و ایجاد اثرات سوء مشخص یا مشکوک بر محیط زیست و یا سلامت انسان را دارد. بررسی قوانین موجود در کشور گویای این واقعیت است که به رغم اشاره کلی به آلاینده‌های هوا، آب و خاک، آلاینده‌های نوظهور مورد توجه کافی قرار نگرفته است. این عدم توجه در سیاستگذاری برای این دسته از آلاینده‌ها زمینه ساز بروز اثرات بهداشتی، محیط زیستی و حتی اقتصادی برای کشور شده است.
در این راستا، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی با عنوان «ضرورت پایش و انجام اقدامات تقنینی جهت مقابله با آلاینده‌های نوظهور در محیط‌زیست» مطرح می‌کند که آلایند‌های موجود در محیط را می‌توان به دو دسته متعارف و نوظهور دسته‌بندی کرد. آلاینده‌هایی که دستورالعملی برای شناسایی و پایش آنها موجود است و میزان حدود مجاز آنها در محیط تعیین شده، متعارف نامیده می‌شوند. از طرف دیگر اصطلاح «آلاینده نوظهور» به هر ماده شیمیایی طبیعی و انسان‌ساخت و یا میکرو‌ارگانیسمی اطلاق می‌گردد که معمولاً در محیط‌زیست پایش نمی‌شود، اما پتانسیل ورود به محیط و ایجاد اثرات سوء مشخص یا مشکوک بر محیط‌زیست و یا سلامت انسان را دارد.
این گزارش بیان می‌کند که در طی سالیان اخیر مطالعات گسترده‌ای در‌خصوص اثرات آلاینده‌های نوظهور بر سلامت انسان و محیط‌زیست انجام شده‌است. بر‌اساس این مطالعات مواد شیمیایی مختل‌کننده غدد درون‌ریز، باعث کاهش باروری، اثرات رشدی و سایر مشکلات تولید مثل می‌شوند.
در این گزارش آمده است که همچنین آلودگی خاک توسط مواد نفتی، داروها، محصولات مراقبت شخصی، کشاورزی، پسماندهای خانگی، صنایع تولید رنگ، محصولات صنعتی و میکروپلاستیک‌ها، می‌تواند علاوه‌بر کاهش باروری خاک و آلودگی آب‌های زیرزمینی، با جذب توسط گیاهان وارد چرخه غذایی انسان و دیگر موجودات شوند. در این راستا مطالعات انجام گرفته نشان‌می‌دهد که قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض آلاینده‌های نوظهوری نظیر کربن سیاه، کربن آلی، آئروسل‌های غیر‌آلی ثانویه و ذرات بسیار ریز باعث خطراتی مانند مرگ‌ومیر قبل از تولد، دیابت و بیماری‌ها قلبی می‌شود.
این گزارش ادامه می‌دهد که بررسی مطالعات بین‌المللی نشان‌می‌دهد که می‌توان کلیه آلاینده‌های نوظهور را در چهار دسته ۱. مواد شیمیایی سنتز شده، ۲. میکروپلاستیک‌ها، ۳. موجودات مقاوم در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها ۴. عناصر نادر خاکی طبقه‌بندی کرد. ورود این آلاینده‌ها به چرخه محیط‌زیست سبب ایجاد آلودگی و اثرات مخرب بر سلامت انسان و محیط‌زیست می‌شود. در این راستا بررسی مطالعات داخلی انجام گرفته بر روی آلاینده‌های نوظهور در کشور نشانگر آن است که در طی سال‌های بررسی غلظت این آلاینده‌ها در هوا، آب، خاک، فاضلاب و متعاقب آن بدن انسان مورد توجه قرار گرفته است.
این گزارش توضیح می‌دهد که مطالعات انجام شده از وجود آلاینده‌های نوظهور نظیر میکروپلاستیک‌ها در خاک اطراف مراکز دفن و هوا حکایت دارد. لذا شواهد گویای وجود آنتی‌بیوتیک‌ها در ورودی تصفیه‌خانه‌های فاضلاب کشور است.
این گزارش بیان می‌کند که با وجود آنکه نتایج پژوهش‌های دانشگاهی از اثرات نامطلوب آلاینده‌های نوظهور بر سلامت انسان و محیط‌زیست خبر می‌دهد و همچنین به‌رغم وجود تکالیف قانونی در‌خصوص تدوین استانداردها و حدود مجاز آلاینده‌ها در آب، خاک و هوا توسط دستگاه‌های متولی، کشور با عدم تکافوی امکانات آزمایشگاهی، نبود راهبرد جامع غربالگری، ارزیابی، پایش، ممنوعیت، کاهش و تصفیه آلاینده‌های نوظهور، نبود زمان‌بندی مدون در بازنگری استانداردها، قوانین و مقررات مربوطه، عدم بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت مراکز پژوهشی و اخذ نظرات نخبگانی و تکیه‌بر ترجمه متون علمی خارجی، نبود بانک جامع اطلاعاتی و عدم آگاهی‌رسانی مناسب در‌خصوص آلاینده‌های نوظهور روبه‌رو است.
این گزارش در ادامه راهکارهایی برای رفع موانع چالش‌های انتشار آلاینده‌های نوظهور در محیط‌زیست کشور ارائه داده و مطرح می‌کند که کارگروهی به ریاست سازمان حفاظت محیط‌زیست و با عضویت نمایندگان وزارتخانه‌های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، نفت، نیرو، جهاد کشاورزی، سازمان ملی استاندارد، سازمان غذا و دارو، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، اساتید صاحب‌نظر دانشگاه، مراکز پژوهشی و سایر دستگاه‌های مربوطه به‌منظور تدوین برنامه جامع راهبردی غربالگری، ارزیابی، پایش، ممنوعیت، کاهش و تصفیه آلاینده‌های نوظهور و تصویب آن در هیئت‌وزیران تشکیل شود.
دیگر پیشنهاد مرکز پژوهش‌های مجلس مبنی بر این است که فلو دیاگرام حذف و اضافه کردن نام آلاینده‌های نوظهور با بهره گیری از نظرات خبرگان، مراکز پژوهشی داخلی و ترجمه متون علمی معتبر در استانداردهای ملی ایران در بازه‌های زمانی پنج ساله توسط سازمان ملی استاندارد ایران تهیه و ابلاغ شود. همچنین معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری از ظرفیت‌های شرکت‌های فناوری و دانش‌بنیان در زمینه تجهیز آزمایشگاه‌های معتمد محیط‌زیست و آزمایشگاه‌های مرجع استاندارد استفاده کند.
انتهای پیام/