رهیافت‌های فناوری‌های نوین در علوم پزشکی

گروه سلامت خبرگزاری آنا، فرشته عتابی، رئیس شورای دانشی نانوتکنولوژی پزشکی، علوم پزشکی تهران، دانشگاه آزاد اسلامی،علوم نوین همگرای پزشکی، با بهره‌گیری از فناوری نوین در تکنولوژی پزشکی، برای بهبود و ارتقای خدمات نوین در پزشکی تلاش می‌کند. افزایش دقت در تشخیص بیماری‌ها و بهبود عملکرد درمانی از طریق استفاده از فناوری‌های نوین در علوم پزشکی به‌منظور تهیۀ دارو‌های مؤثر و کارآمد، تهیۀ واکسن و تجهیزات نوین هدف این تحقیق است. از زمان اختراع چرخ‌دنده و ابزار‌های سنتی پزشکی، تکنولوژی‌های نوین از جمله هوش مصنوعی، بیوتکنولوژی، رباتیک، سنسور‌ها و تله‌مدیسین، تغییرات زیادی در صنعت پزشکی به وجود آورده‌اند. این پیشرفت‌ها نه تنها در تشخیص و درمان بیماری‌ها بلکه در پیشگیری، مراقبت و بهبودی عمومی جامعه نقش مهمی ایفا می‌کنند.

 
علوم نوین همگرای پزشکی که بر علوم NBICs استوار است، علاوه بر یکپارچه‌سازی علوم نوین، بستری مناسب برای توسعه و رشد پزشکی نوین و خلق رشته‌های جدید فراهم کرده است. فناوری‌هایی مانند نانوتکنولوژی، تحقیقات سلولی و مولکولی، و تکنولوژی‌های پیشرفته تصویربرداری دقیق‌تر و برتری در تشخیص و درمان بیماری‌ها را به ارمغان بیاورند. استفاده از فناوری‌های نوین در پزشکی یکی از بزرگ‌ترین پیشرفت‌های عصر ماست و باعث دست‌یابی به طراحی روش‌های درمانی بیشتر و انجام عملیات پزشکی دقیق‌تر می‌گردند.

نانوتکنولوژی پزشکی:

بیوتکنولوژی شامل استفاده از سلول‌ها و مولکول‌های زیستی برای تولید دارو، درمان بیماری‌های ژنتیکی مثل هموفیلی و دیابت و ساخت اندام‌های بدنی است. به‌طورکلی، فناوری نانوتکنولوژی به مطالعه و کاربرد‌های مواد و دستگاه‌های بسیار کوچک در مقیاس نانومتر می‌پردازد و امکان تولید انواع نانوذرات بیولوژیک، نانوفیبرها، نانولیپوزوم‌ها، نانومسیل‌ها، نانوکپسول‌های پلیمری و نانوکامپوزیت و نانودارو‌هایی را فراهم می‌کند که به‌طور هدفمند با دقت بالا به سلول‌های بیماری‌زا متمایل شده و اثرات درمانی خود را اعمال می‌کنند. بدین ترتیب نانوذرات دارویی می‌توانند به‌طور دقیق برای اثربخشی بر ناحیه‌های خاصی از بدن هدف‌گذاری شوند و مقدار مورد نیاز برای دارو و بروز عوارض جانبی را کاهش دهند که موجب صرفه‌جویی در هزینه و منابع می‌گردد.

تجهیزات نوین در فناوری نانوتکنولوژی

با استفاده از نانوذرات در تصویربرداری پزشکی می‌توان تصاویر دقیق‌تری از بافت‌های بدن به دست آورد. بدین ترتیب پزشکان امکان بررسی دقیق‌تری از بیماری‌ها خواهند داشت و برنامه‌های درمانی بهینه‌تری برای بیماران طراحی می‌کنند.

سنسور‌ها و دستگاه‌های پوشیدنی:

سنسور‌ها و دستگاه‌های پوشیدنی به مراقبت سلامت فردی کمک می‌کنند. این دستگاه‌ها می‌توانند اطلاعاتی مانند ضربان قلب، فشارخون، فعالیت فیزیکی و حتی سطح قند خون را ثبت کنند و تغییرات در سلامت را به صورت زمان‌دار تحلیل کنند و به کاربر اطلاعات مفیدی دربارۀ وضعیت سلامت خود ارائه دهند.

تأثیرات اجتماعی و اقتصادی:

استفاده از فناوری‌های نوین در پزشکی تأثیرات گسترده‌ای بر جوامع دارد. از یک سو، می‌توانند به بهبود سطح سلامت و افزایش بهره‌وری در جامعه منجر شوند و از سوی دیگر، می‌توانند باعث ایجاد تفاوت‌های نامتناسب در دسترسی به مراقبت‌های پزشکی و افزایش اختلافات اجتماعی شوند.

انتقال فناوری به کشور‌های درحال‌توسعه:

انتقال فناوری‌های نوین در حوزۀ پزشکی به کشور‌ها و جوامع درحال‌توسعه نه‌تن‌ها نیازمند سرمایه‌گذاری مالی است بلکه نیازمند آموزش کارکنان به مهارت‌های لازم برای استفاده از این فناوری‌ها و تأمین زیرساخت‌های لازم در کشور‌های هدف نیز هست.

بیوانفورماتیک:

به‌طورکلی نقش بیوانفورماتیک، به‌عنوان ابزار و تکنیک‌های محاسباتی برای تحلیل و تفسیر داده‌های زیستی، در زمینۀ نانوبیوتکنولوژی، عبارت است از: پیش‌بینی و شبیه‌سازی ساختار نانوذرات، تحلیل داده‌های بیولوژیکی در نانومواد با استفاده از تحلیل‌های ژنومیک و پروتئومیک، طراحی دارو‌های نانوپزشکی، تحلیل داده‌های حاصل از سنسور‌ها و دستگاه‌های نانو.

هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشینی:

هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی در پزشکی به‌عنوان ابزار‌هایی برای تشخیص بیماری، پیش‌بینی عوارض، انجام جراحی‌های دقیق‌تر و ارائه درمان‌های شخصی‌سازی‌شده مورد استفاده قرار می‌گیرند. مثلاً، الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توانند از تصاویر پرتودرمانی و ام‌آرآی (MRI) برای تشخیص سرطان استفاده شوند و به پزشکان در تصمیم‌گیری‌های درمانی کمک کنند.

رباتیک:

رباتیک در پزشکی استفاده می‌شود تا جراحی‌های دقیق‌تر و کم‌خطرتر و همچنین ارائه خدمات مراقبتی بهتری انجام شود. ربات‌ها می‌توانند در جراحی‌های داخل بدن و انجام عملیات‌های پیچیده با دقت بالا و کاهش خطرات مرتبط با جراحی مفید باشند.

تله‌مدیسین:

تله‌مدیسین به پزشکان اجازه می‌دهد تا از راه دور بیماران را مراقبت کنند و به آنها راهنمایی‌های درمانی ارائه دهند. این فناوری‌ها می‌توانند در مدیریت بیماری‌های مزمن مانند دیابت و فشار خون مفید باشند و به افراد اجازه دهند تا بهبود خود را در خانه بررسی کنند.

امنیت داده‌های پزشکی:

با توجه به حساسیت بالای اطلاعات پزشکی افراد، اهمیت حفاظت از این داده‌ها از دسترسی غیرمجاز بسیار زیاد است. با استفاده از رمزنگاری داده‌ها، استفاده از سیستم‌های شناسایی دوعاملی، اعمال استاندارد‌های امنیتی و ... می‌توان به اطمینان از حفظ حریم خصوصی بیماران و افزایش اعتماد افراد به فناوری‌های پزشکی کمک کرد.

تحولات در چاپ سه‌بعدی:

چاپ سه‌بعدی یکی از فناوری‌های پیشرفته‌ای است که در زمینۀ تولید اندام‌ها و اعضای بدنی مصنوعی، تولید دارو‌های سفارشی، و حتی تولید مدل‌های سه‌بعدی از بافت‌ها و اعضای بدن برای تحقیقات پزشکی استفاده می‌شود و به پزشکان امکان بهبود روش‌های درمانی و به بیماران امکاناتی شگفت‌انگیز برای بهبود سلامتی‌شان ارائه می‌دهد.

بحث و نتیجه‌گیری:

استفاده از فناوری‌های نوین در علوم پزشکی به ما امکان می‌دهد تا به روش‌های بهتری برای تشخیص، درمان و پیشگیری از بیماری‌ها دست‌یابیم. استفادۀ هوشمندانه و اخلاقی از فناوری‌های نانوتکنولوژی، تحقیقات سلولی و مولکولی، و تکنولوژی‌های پیشرفته، تصویر دقیق‌تر و برتری در تشخیص و درمان بیماری‌ها و تضمین حقوق و حفظ حریم خصوصی همگان ارائه می‌دهد که موجب تضمین بهبود سلامتی جامعه می‌شود.