تاثیر پیاده راه‌ها بر سرزندگی فضاهای شهری
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، در روزگار ما همه امور به‌سرعت به سمت مجازی‌شدن پیش می‌رود و هرآینه، نقش‌آفرینی و حضور افراد در فضاهای عینی و فیزیکی تنزل می‌یابد. این رویه در عین آنکه به‌دلایل زیاد یک فرصت مهم برای شهر‌ها پدید آورده است، به‌لحاظ اجتماعی و روان‌شناختی برای شهروندان وخانواده‌ها عوارض منفی فراوان دارد.
حضور در فضاهای فیزیکی نشاط آور و پرجنب وجوش و تعامل و گپ و گفت چهره‌به‌چهره با هم نوعان، عامل سلامت روانی اجتماع بوده است و در رفع بسیاری از نابهنجاری‌های اجتماعی تأثیر حتمی دارد. شرایط زندگی جدید در شهر‌ها و به‌ویژه کلانشهر‌ها ایجاب می‌کند که آنها از فضاهای عمومی سرزنده و مطلوب که خانوار‌ها را به حضور در خود دعوت و سرزندگی و نشاط را به آنان هدیه کنند، بهره‌مند باشند.
مینا حیدری تمرآبادی (عضو گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه خوارزمی) و همکارانش در مقاله‌ای با عنوان «ارزیابی عناصر سرزندگی فضا در پیاده‌راه جهانشهر کرج» به این موضوع می‌پردازند که کرج چهارمین کلانشهر ایران نیز از این نیاز به دور نیست. یکی از موجبات ایجاد فضاهای سرزنده در این شهر اقدام‌هایی است که در محور جهانشهر کرج صورت پذیرفته و به این محور حالت یک پیاده‌راه را داده است تا با تسهیل و تجهیز فضا امکان حضور فیزیکی شهروندان در آن بیشتر فراهم آید و به‌دنبال آن در ارتقا سرزندگی شهر گام برداشته شود. بی‌گمان، این اقدام‌ها و آنچه محقق شده واجد کاستی‌ها و قوت‌هایی است که ارزیابی فضا می‌تواند رهنمودی در اقدام‌های آتی برای ارتقا کیفیت فضا و سرزندگی بیشتر آن فراهم آورد.
{$sepehr_key_680}
این پژوهش با اتکا به مشاهده‌ها و نیز ارزیابی استفاده‌کنندگان از فضا، پیاده‌راه جهانشهر کرج به‌لحاظ شاخص‌های سرزندگی ارزیابی شد. یافته‌های پژوهش نشان داد که یکی از کاستی‌های فضا، دسترسی نامطلوب به بانک است. چنانچه برای رسیدن به یک بانک و استفاده از خدمات حضوری بانکی باید مسیری ۹۰۰ متری را طی کرد. جدایی‌گزینی عملکردی خیابان بهشتی در فاصلة حدود یک کیلومتری پیاده‌راه جهانشهر به‌لحاظ استقرار مراکز پولی و مالی و تمرکز بانک‌ها در این خیابان مانع مکان‌گزینی بانک‌ها در این محور شده است. با عنایت به این نقیصه، گرانی و نبود زمین‌ها و ساختمان‌های مناسب لازم است در طرح‌های شهری برای تخصیص این نوع کاربری‌ها اقدام‌های مقتضی صورت گیرد.
این پژوهش مطرح می‌کند که عرض زیاد جوی‌ها و انهار مسیر یکی از مشکلات کالبدی از‌نظر تردد و نظافت است؛ که به‌دلیل ضخیم‌بودن تنۀ درختان کهنسال فضاهای اختفا را فراهم می‌آورند. در این میان، جوی‌ها و انهار مسیر به محل دفع مدفوع حیوانات خانگی (سگ و گربه) و حتی انسان‌ها تبدیل شده است. وجود انبوهی از این حیوانات خانگی، بسیاری از افراد را از استفاده از مراکز پذیرایی مسیر برحذر می‌دارد. تعبیۀ سرویس بهداشتی‌های پاکیزه در جای‌جای مسیر یک نیاز فوریتی است که می‌تواند حضور سالمندان و خانوار‌های همراه کودکان را در فضا تسهیل و تشویق کند.
{$sepehr_key_681}
این پژوهش توضیح می‌دهد نفوذ‌ناپذیر کردن یکپارچۀ مسیر با پوشش سنگ و آسفالت، رشد مطلوب و طبیعی بسیاری از درختان را با اشکال روبه‌رو کرده است و به این دلیل، فضای سبز مسیر در جا‌ها سلامت و طراوت مطلوب را ندارد. با عنایت به نقش مهم فضای سبز در ایجاد سرزندگی فضا، بی‌توجهی به این کاستی‌ها که عامل تخریب فضای سبز هستند، می‌تواند بر کارکرد‌های پیاده‌راه تأثیر منفی برجا گذارد.
یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در طراحی و تجهیز مسیر به نیاز‌های کودکان توجه نشده است. قابلیت‌های زیادی در فضا برای نیل به هدف تسهیل حضور کودکان و افراد ناتوان و کم‌توان وجود دارد که نیازمند توجه، سرمایه‌گذاری و اقدام است. همچنین، کم‌رنگ‌بودن نماد‌ها و عناصر هویتی و فرهنگی کاستی چشمگیر دیگری از این مجموعه است. این در‌حالی است که باغ‌موزۀ ایران کوچک ظرفیت نهفتة فراوانی از این نظر دارد که باید شکوفا شود.
در این پژوهش با‌توجه به اطلاعات استخراج شده شاخص‌های بُعد اقتصادی از‌نظر تأثیرگذاری بر سرزندگی فضای مطالعه‌شده رقم 233/4 را دارند. پس از آن شاخص‌های بُعد کالبدی-محیطی با میانگین رقم 227/4 و شاخص‌های بُعد اجتماعی-فرهنگی با رقم 310/3 قرار می‌گیرند. تمرکز انواع مختلف کاربری‌ها در نزدیکی پیاده‌راه مانند کلینک‌های تخصصی-درمانی و زیبایی باعث شده است که تعداد فراوانی از افراد و خانواده‌های حتی از شهرستان‌های دور به این پیاده‌راه عزیمت کنند.
{$sepehr_key_682}
به زعم این پژوهش مراکز تجاری و خرید مجللی چون آراکس، کوروش، یادمان، کافی‌شاپ‌ها، غذاخوری‌ها و مراکز پذیرایی مجلل مدرن یا سبک سنتی انطباق‌یافته بر ویژگی‌های فرهنگی اقوام مختلف، انواع زمین‌های ورزشی مجهز و بین‌المللی، تعداد زیاد بوستان‌های باشکوه که برخوردار از مراکز پذیرایی_ فراغتی جذاب هستند در داخل محور یا مجاور آن، رقم ارزیابی بُعد اقتصادی را در تأثیرگذاری بر سرزندگی فضاهای عمومی بیشتر از ابعاد دیگر کرده است. در‌مقابل، رقم ارزیابی بُعد اجتماعی_فرهنگی با فاصلۀ چشمگیر از بُعد اقتصادی در پایین‌ترین سطح قرار دارد. دلیل این موضوع، سودانگاری صرف کسبه، بی‌توجهی و مشارکت‌نکردن آنها در نمادسازی فرهنگی فضا، غفلت از تسهیل فضا برای حضور کودکان و سالمندان، بی‌توجهی به برپایی غرفه‌های فرهنگی و فصلی‌بودن این فعالیت‌هاست.
در نهایت اینکه نتایج پژوهش بیان می‌کند که با‌وجود این کاستی‌ها، پیاده‌راه جهانشهر به‌دلیل تنوع و تلفیق مصالح مدرن و سنتی در طراحی غرفه‌ها و قسمت‌های مختلف، تنوع مصالح کف‌سازی، طراحی متناسب با طبیعت محله و دست‌نخورده (پوشش‌گیاهی طبیعی، توجه همه‌جانبه به نماسازی و زیباسازی بصری، پاکیزه‌بودن پیاده‌راه و خیابان در کل محلۀ جهانشهر، خیابان‌های پهن و مسطح با پوشش غنی گیاهی، تمرکز مراکز درمانی برای بیماری‌های ویژه و تنوع و تعداد مناسب مبلمان) کارکرد به نسبت مناسبی دارد؛ اما در این زمینه‌ها نیز واجد ظرفیت برای توسعة بیشتر است.
گفتنی است نتایج و یافته‌های این پژوهش در مجله علمی «برنامه ریزی فضایی» منتشر شده است.
انتهای پیام/