«مثلث تابستانی» را در این شب‌ها تماشا کنید

خبرگزاری علم و فناوری آنا، مریم فخیمی؛ در حالی به دومین ماه تابستان می‌رسیم که مثلث تابستانی شب‌ها در بالای سر خودنمایی می‌کند. این الگوی آسمانی از درخشان‌ترین ستارگان سه صورت فلکی شلیاق، قو و عقاب تشکیل شده است.این ستارگان به قدری درخشان هستند که مثلث تابستانی را حتی در شب‌های روشن تابستان در نیمکره شمالی می‌توان مشاهده کرد. البته نام این الگو نباید شما را گول زند، چرا که آن را می‌توان تقریبا در تمام طول سال مشاهده کرد. پیدا کردن این الگوی آسمانی چندان سخت نیست، در ادامه درباره این شکل آسمانی و نحوه پیدا کردن آن در آسمان خواهید خواند.

{$sepehr_key_559}

ستاره‌های مثلث تابستانی

مثلث تابستانی الگویی است که تقریبا در تمام طول سال از نیمکره شمالی قابل مشاهده است. بهترین فصل برای مشاهده آن در شب‌های گرم تابستان است که در اوج آسمان و بالای سر قرار دارد. مثلث تابستانی ابعاد بزرگی دارد، بخش زیادی از آسمان را پوشش می‌دهد و تشخیص دادن آن آسان است. مثلث تابستانی از سه ستاره درخشان‌ تشکیل شده. این ستاره ها از پرنورترین تا کم نورترین عبارتند از: وگا یا نسرواقع در صورت فلکی چنگ رومی یا شلیاق،نسرطائر در صورت فلکی عقاب، دنب در صورت فلکی قو.

چگونه مثلث تابستانی را پیدا کنیم؟

ویژگی متمایز مثلث تابستانی اندازه آن است. در شبهای تابستانی در نیمکره شمالی، برای دیدن ستاره سفید-آبی وگا به شرق نگاه کنید. درخشان ترین ستاره صورت فلکی چنگ رومی و سومین ستاره درخشان در نیمکره شمالی است. وگا آنقدر درخشان است که حتی در آلودگی نوری شهرهای بزرگ قابل مشاهده است!

از وگا، به سمت چپ و پایین را نگاه کنید تا ستاره دنب از صورت فلکی قو را ببینید. در سمت راست و پایین وگا، ستاره نسرطائر، درخشان‌ترین ستاره صورت فلکی عقاب قرار دارد. فاصله زاویه‌ای بین وگا و طائر 34 درجه (کمی بیشتر از 3 مشت) است. حالا این سه ستاره را به هم وصل کنید تا مثلث تابستانی را ببینید.
برای اندازه گیری درجه‌ها در آسمان به ابزار خاصی نیاز ندارید. کافی است بازوی خود را کشیده و یک دستتان را مشت کنید. یک مشت گره کرده حدود 10 درجه از آسمان را می‌پوشاند.

آشنایی با صورت‌های فلکی که مثلث تابستانی را تشکیل می‌دهند

شلیاق(چنگ رومی) یكی از صورفلكی كوچك در نیمكره شمالی آسمان است كه در فصل تابستان در بالای سر دیده می‌شود.

شلیاق از چهار ستاره کم نور که یک متوازی الاضلاع کوچک درست زیر نسرواقع تشکیل می دهند ساخته شده. این متوازی‌الاضلاع بدنه چنگ رومی است  و ستاره نسرواقع بالای این ساز قرار دارد.
 شلیاق در میان ایرانیان باستان به یک‌پایه و در میان رومیان به چنگ رومی مشهور بود. همچنین این صورت فلكی به كركسی نشسته كه بال‌هایش را جمع كرده تشبیه می‌شود. اگر شب‌ها به بالای سر نگاه كنید ستاره درخشان نسر واقع (وگا) را خواهید یافت. نسرواقع درخشان‌ترین ستاره آسمان نیمكره شمالی بعد از شباهنگ است. این ستاره ۲۶ سال نوری از زمین فاصله دارد.
ستاره درخشان دنب در صورت فلکی قو یا ماکیان، ستاره‌ای در دم قو و دومین ستاره تشکیل دهنده مثلث تابستانی است.

 قو شکلی شبیه به صلیب در آسمان دارد و پیدا کردن آن چندان سخت نیست. اگر در مکان تاریکی هستید، خواهید دید که کهکشان راه شیری درست از میان قو می‌گذرد؛ گویی که قو در حال فرود برای شنا در رودخانه‌ای آسمانی است!ستاره دنب در فاصله 2600 سال نوری از ما قرار دارد.
در جنوبی‌ترین گوشه مثلث، ستاره نسرطائر قرار دارد که ستاره‌ای در سر صورت فلکی عقاب است.

این ستاره با فاصله 16.8 سال نوری از ما، یکی از نزدیکترین ستاره‌های درخشان به ما است؛ آنقدر نزدیک که از سطح آن تصویربرداری شده است. همچنین به نظر می‌رسد که این ستاره 100 برابر سریعتر از خورشید می چرخد.

دو صورت فلکی در داخل مثلث تابستانی

دو صورت فلکی کوچک با ستارگانی کم نور در داخل مثلث تابستانی قرار دارد. این دو صورت فلکی را در مکان‌های تاریک و به دور از آلودگی نوری شهرها می‌توان پیدا کرد.

صورت فلکی پیکان که شامل پنج ستاره کم نور است و شبیه تیری رها شده از کمان تصور می‌شود. صورت فلکی کوچک روباهک نیز با دو ستاره بسیار کم نور در میانه مثلث تابستانی جا خوش کرده.

مثلث تابستانی جاده‌ای به سوی کهکشان راه شیری

آیا می‌دانستید که با کمک مثلث تابستانی می‌توانید کهکشان راه شیری را بیابید؟ کهکشان راه‌شیری از بین نسرواقع و نسر طائر می‌گذرد و ستاره دِنب در وسط این رودخانه پرستاره قرار دارد. به دلیل آلودگی نوری، کهکشان راه شیری از دید بیشتر ساکنین کره زمین پنهان است. برای تماشای راه شیری باز هم باید به جایی دور از شهرها سفر کنید. هر چه آسمان تاریک‌تر باشد، شانس بیشتری برای دیدن آن خواهید داشت.

اجرام عمقی آسمان در داخل مثلث تابستانی

هنگامی که مثلث تابستانی را یافتید، می‌توانید با ابزارهای رصدی مانند دوربین دوچشمی یا یک تلسکوپ آماتوری، به جستجوی اجرامی عمقی که با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود بپردازید.

 با یک دوربین دوچشمی می‌توانید بین دوستاره نسرواقع و نسرطائر گروه کوچکی از ستارگان به نام «چوب لباسی» را پیدا کنید که از ده ستاره کم نور تشکیل شده. در آسمانی کاملا تاریک می‌توانید با چشم غیرمسلح آن را به صورت لکه‌ای مات ببینید. اولین بار عبدالرحمن صوفی ستاره‌شناس ایرانی در کتاب صورالکواکب خود در سال ۹۶۴میلادی آن را توصیف کرد.
در صورت فلکی  پیکان و در نزدیکی ستاره نسرطائر، یک خوشه کروی نسبتاً درخشان به نام مسیه71 یا فرشته‌ماهی وجود دارد. زیر یک آسمان تاریک، دوربین‌های دوچشمی آن را به صورت ستاره‌ای کوچک، کم نور و مبهم نشان می‌دهند. با یک تلسکوپ آماتوری، شبیه تپه‌ای از شکر که روی مخمل سیاه پاشیده شده است.
سحابی دمبل یا مسیهٔ ۲۷ یک سحابی سیاره‌نما در صورت فلکی روباهک است. فاصلهٔ آن تا زمین ۱٬۳۶۰ سال نوری تخمین زده شده‌است. این سحابی نخستین سحابی سیاره‌نمایی بود که کشف شد.

اولین اشاره به مثلث تابستانی

اولین نام رسمی از مثلث تابستانی به سال 1839 برمی گردد. اصطلاح منتسب به این صورتواره توسط هانس آگوستوری نویسنده آمریکایی و پاتریک مور، ستاره‌شناس بریتانیایی در دهه ۱۹۵۰ رواج یافت. البته آن را مثلث ناوبری نیز می نامیدند، زیرا قبل از اختراع جی‌پی‌اس و سایر دستگاه‌های ناوبری از آن برای جهت‌یابی استفاده می‌کردند.